T [son güncelleme 20 Mart 2016]

t (kıs) [metric ton] Ton; 1,000 kg.

tabaka [stratum, çoğ., strata] Özellikleri benzer kabul edilen katman, derinlik kesimi vs. ® Katman.

tabaka akım [laminar flow] Katman akım da denmektedir. Komşu katmanlara (tabakalara) karışmadan bir hat üzerindeki su ve parçacık hareketi.

tabakalandırılmamış örnekleme [unstratified sampling] Belirli bir derinlik aralığı –tabaka gözetilmeden ilgi alanından örnek alınması. ® Örnekleme.

tabakalandırılmış örnekleme [stratified sampling] Belirli derinlik aralıkları dikkate alınarak yapılan örnekleme şekli. Örnek; 0-25 m ile 25-50 m ya da 50-100 metre gibi derinlik tabakalarından örnek alınması. ® Örnekleme.

tabakalaşma [stratification] Su kolonunun, örneğin sıcaklığı farklı iki katmana ayrılması.

taban ağı [ground net] Tabanda kullanılan her türlü balık ağı.

taban balığı [groundfish, bottom fish] Taban üstünde ya da tabana yakın yaşayan ve genellikle ticari önemi olan balık.

taban balıkçılığı [ground fishing] Yem kullanarak tabanda ya da tabana yakın kesimde yapılan avcılık.

taban seçici [substratum chooser] Yumurtasını taban malzemesine bırakan balıklarda, erkek dişiyi cezp etmeden önce yumurtlama yerini (tabanı) temizler.

tabancıl [benthivore] ® Tabanobur.

tabanobur [benthivore] Tabanda yaşayan (dolaşan) canlılarla beslenen.

tabansal (demersal) [demersal] Tabanda ya da tabana yakın yaşayan balıklar.

tabansal balıkçılık (demersal balıkçılık) [demersal fishery] Taban ve tabana yakın yaşayan türlerin avcılığı.

taban-yüzücü (bentopelajik) [benthopelagic] Tabana yakın duran ve beslenen fakat aynı şekilde ortasu ile yüzeye yakın sularda da zaman zaman bulunup ve beslenen balıkları belirtmede kullanılan terim.

Taberiye Gölü (Celile Denizi, Celile Gölü, Kinneret Gölü) [Lake Tiberias, Sea of Galilee, Kinneret, Lake of Gennesaret] İsrail’de olup deniz seviyesinden 214 m daha derinde olan bir tatlı-su gölüdür. Lut Gölünden sonra su seviyesi deniz seviyesinin altında olan ikinci göldür.

tabur [cohort] ® Tertip.

TAC (kıs) [Total Allowable Catch] ® Toplam izin verilebilir av.

TACC (kıs) [Total Allowable Commercial Catch] Toplam izin verilebilir ticari av. ® Toplam izin verilebilir av.

tacizen yumurtlayıcı [chase spawner] Yumurtlama esnasında erkek bireyin dişiyi takip ve taciz ettiği yumurtlama davranışı. Örnek; Carassius auratus.

Taeniura grabata (yuvarlak rina, tırpana balığı) [round stingray] Tabansaldır (demersaldır). 10-300 m derinliklerde yayılır. Boyu TL=2,5 m ve ağırlığı 84 kg olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Kıyıya yakın kumlu, kayalık-kumlu tabanda bulunur. Canlı doğurucudur (ovovivipardır). Kendisini gömer.

tahsis edilmemiş tür [non-allocated species] Toplam avlanabilir miktarı belirlen-memiş balık türü. Buna avlanması yasak türler dahil edilmez.

tahta balığı [Atlantic tripletail] 1- ® Lobotes surinamensis.

tahta balığı [white seabream] 2- ® Diplodus sargus.

taka [?] ® Balıkçı tekneleri.

takım [order, ordo] 1- Canlıların sınıflandırılmasında ailenin üstünde, sınıfın altında yer alan birbirlerine benzeyen canlılardan oluşturulan gruba verilen ad.

takım [troop] 2- Avlanma birliği kurmuş köpek balığı topluluğu.

taklit [mimicry] 1- Biri tehlikeli diğeri tehlikesiz iki türün görünüşünün birbirine benzemesi. Tehlikesiz tür, tehlikeli türü yemede kötü tecrübe edinmiş yırtıcıdan bu yolla korunmaktadır. Buna Batesian taklit denmektedir.

taklit [mimicry] 2- Birbirinin benzeri iki türün de tadı kötüdür. Bunlardan birini yemede kötü tecrübe edinmiş yırtıcı diğerinden de sakınmaktadır. Buna Müllerian taklit denmektedir.

taklit [mimicry] 3- Kendi türünden bireyleri taklit etmek.

-taksi (sonek) [-taxis] Yönlendirilmiş tepki.

taksit’e çıkmak [instalment fishery] Belirli bir sürede kabzımala olan borcun kısmen kapatılması için bir günden uzun süreli yapılan balıkçılık faaliyetidir.

takson [taxon] Yaşayan organizmaların sınıflandırılmasında kullanılan herhangi bir sistematik birim. Aile (familya), cins ya da tür ile gösterilen sistematik birim.

taksonomi [taxonomy] Organizmaların tanımlanması, adlandırılması, sınıflandırılması ile bunlarla ilgili kural ve prensiplerin oluşturulmasıyla ilgilenen biyoloji bilim dalı.

taksonmik beşli (beşgen) [taxonomic pentagon (pentagonality)] Genelde canlılar alemi ikiye ayrılmıştır. ı) Bitkiler (Plantae); ıı) Hayvanlar (Animalia). Bazı araştırıcılar canlılar aleminin beşe ayrılmsını önermişlerdir. Buradaki çıkış noktası tek hücreli organizmalarda bilinen belirsizlikler (çelişkiler) olup bunların da kendi aralarında alemlere ayrılması gerektiği düşünce (ya da daha doğrusu) bulgulardır. Bakteriler ve mavi-yeşil algler bir yanda ve diğer alg grupları ile protozoalar (amipler, terliksi hayvanlar vs dikkate düşünülebilir. Bakteri ve mavi-yeşil alglerde organeller (gerçek çekirdek zarı ve membrana bağlı organelleri; kromozom, kloroplast, mitokondrileri vb) yoktur. Bunlara prokaryot ( çekirdek öncesi) denirken organelleri olan hücreler için ökaryot gerçek çekirdekliler terimleri kullanılmaktadır. Tek hücreliler 2 alem oluşturabilir; prokaryotlar - bakteriler ve mavi yeşil-algler = Monera ve ökaryotlar için Protista oluşturulabilir. Böylece alemler beşli olabilir ı) Plantae, ıı) Animalia, ııı) Monera, ıv) Protista, v) Fungi. Söz konusu öneride yer alan bu alemlerin her biri de doğal olarak kendi içinde (Plantae ve Animalia alemlerinde olduğu gibi) dallara ayrılır ki bu da taksonomik beşli ya da beşgen olarak adalandırılmaktadır.

taksonomik grup [taxonomic group] Alt birimler ve bireyleri dahil herhangi bir takson.

taksonomik isim [taxonomic name] Bilimsel isim.

talasofobi [thalassophobia] Deniz korkusu.

talassik [thalassic] Denizle ilgili.

talasso- (önek) [thalasso-] Deniz ve acı-suyla ilgili.

talassoplankton [thalassoplankton] Deniz planktonu.

Tallofita [Thallophyta] Yaprakları, sapları ve kökleri olmayan bitkidir. Dokuları organlar halinde farklılaşmamıştır. Geniş anlamda benzer yapıdaki bitkilerin tamamını içerir ancak Cormophyta ile zıtlık gösterir.

tallus [thallus] 1- ® Yay tallus.

tallus [thallus] 2- ® İğne tallus.

tallus [thallus] 3- ® Kladom tallus.

tallus [thallus] 4- Kök, gövde ve yapraklar şeklinde ayrılmamış basit makro-alg.

tam açık (ağız) [holostome] ® Ağız açıklığı çevresi.

tam boy [length-over-all] 1- Geminin baş ve kıçında uç noktalar arasında ölçülen uzunluğu.

tam boy [total length] 2- Balığın burun ucundan kuyruk yüzgecinin uç noktasına olan uzunluğu. ® Standard boy. ® Çatal boy.

tam kapalı sistem [closed containment system] Karada ya da denizde kurulmuş balık artığı ve kaçağının olamayacağı, oluşan atıkların işlenerek arındırıldığı özelde balık ve genelde sucul canlı kültürü.

tam-besin [complete diet] Akvakültürde balığın gereksindiği bütün besleyicileri içeren yem.

tambur [winch barrel] Balıkçı teknelerinde genellikle telin ve ağın sarıldığı makaramsı yapı. Trollerde iki tambur bulunur ki bunlar hem birlikte hem de birbirinden bağımsız kullanılabilirler.

tambur balığı [boarfish] ® Capros aper.

tampon [buffer] Çözeltinin pH değerini belirli ve dar seviyede tutmak için H⁺ salan ya da tutan kimyasal.

tam-yenilenme [complete regeneration] ® Yenilenme.

tanımlama [identification] Daha önce oluşturulmuş bilimsel sınıflandırma ölçütlerini kullanarak bir balığın yerini (tür düzeyine kadar) belirlemek.

tanımlama anahtarı [identification key] Bir balığın bilimsel adını bulmada kullanılan seçenekli özellikler listesi.

Tapes aureus (?) [golden carpet shell] ® Venerupis aurea.

Tapes decussatus (?) [grooved carpet shell] ® Ruditapes decussatus.

Tapes rhomboides (?) [banded carpet shell] ® Venerupis rhomboides.

tarafsızlık [neutralism] İki türün birbirini etkilemediği ilişki (0 0). Örnek; Lactobacillus ve Streptococcus bakterilerinin yoğurt başlatıcılar olarak ilişkileri tarafsızlık örneğidir. Bu bakterilerin birlikte ya da ayrı ayrı kültürlerindeki sayıları yani popülasyon büyüklükleri değişmemektedir.

tarak midyeleri [scallops] ® Pectinidae.

Tarakgiller [scallops] ® Pectinidae.

taraklı guban balığı [goldsinny-wrasse] ® Ctenolabrus rupestris.

taraklıçırçır balığı [goldsinny-wrasse] ® Ctenolabrus rupestris.

Taraklılar [comb jellies] ® Ctenophora.

taraksı [pectinate] Tarağa benzeyen.

taraksı diş [ctenolium] Pectinidae ailesi bireylerinin bazılarının alt kenarındaki bir sıra küçük dişli bisal çentikleri.

taraksı pul (ktenoid pul) [pectinate scale, ctenoid scale, squama ctenoidea, (çoğ.) squamae ctenoideae] Teleostei’de görünen ve kuyruk tarafına doğru olan kısmı küçük dikenli olan pul. Balık kuyruktan baş tarafa doğru sıvazlandığında yüzey pürüzlü ve sert hissedilir. Örnek; Ringagiller (Clupeidae).

tarama [dredging] 1- Sığlaşan liman ağzı ya da limanın derinleştirilmesi işi ve işlemi.

tarama [tarama] 2- Türkiye’de çoğunlukla sazanın (Cyprinus carpio) yumurtalarının tuz, ekmek kırıntısı, beyaz peynir, zeytin yağı ve limon suyu ile karıştırılmasıyla yapılan salata.

taranan alan [swept area, area swept] Sürütme ağının taradığı alan = ağız açıklığı (m) x çekme mesafesi (m) ve bu alanda yapılan 1’er saatlik çekimlerde ortalama C kg balık avlanmış ise bunun çalışılan toplam alana yansıtılması ile geniş alandaki balık biyokitlesi tahmininin elde edildiği, bütün hakkında bilgi veren bir stok tespiti yöntemi ve modelidir. Modelde kullanılacak veriler alan özellikleri ve derinlik dağılımı dikkate alınarak ya alt alanlara ayrılmamış (unstratified) ya da alt alanlara ayrılmış (stratified) olarak toplanır. Alt alansız biyokitle tahmini için B=A/(a.q).y_ort. formülü ve alt alanlı bitokitle tahmininde ise B=å(A_i/(a_i. q_i)).y_ort. formülü kullanılır. Burada A=Avcılığın yapıldığı büyük alan, a=trol ağı ile taranan alan, q=ağın ilgi türü avlama katsayısı, y_ort=ortalama av, i= i. alt alanlardaki veriler ve n=ağ çekim sayısıdır.

tarlakoz [beach seine] ® Iğrıp.

taş balığı [white grouper] ® Epinephelus aeneus.

taş hani balığı [painted comber] ® Serranus scriba.

taş hanisi [dusky grouper] ® Epinephelus marginatus.

taşemen [lamprey] Baş, gövde ve kuyruktan oluşan yılan balığı tipli 1 m boya ulaşabilen, pulsuz, kıkırdak iskeletli, çenesiz sucul canlı. Örnek; Lampetra mariae, Petromyzon marinus.

Taşemengiller [lampreys, northern lampreys] ® Petromyzontidae.

taşhanisi [blacktip grouper] 1- ® Epinephelus fasciatus.

taşhanisi [Malabar grouper] 2- ® Epinephelus malabaricus.

taşhanisi [mottled grouper] 3- ® Mycteroperca rubra.

taşıma kapasitesi [carrying capacity] 1- Bir ekosistemin doğal özellikleri fazlaca bozulmadan meydana gelen değişiklikleri taşıyabilme (kabul edebilme, kaldırma) konusundaki yeteneği.

taşıma kapasitesi [carrying capacity] 2- Çevrenin bir tür ya da tip’in biyokitlesi ya da sayısını uzun süre sürdürebilme yeteneği. Terim aynı zamanda bir çevrenin insan eliyle oluşturulan ya da doğal olarak oluşan kaynağını kendi yetisi ile uzun süre sürdürmesi ile işletilme düzeyi için de kullanılmaktadır.

taşınabilir çökeltme ağı [portable lift-net] Elle kullanılabilir boyuttaki çökeltme ağı.

taşlık [pharyngeal mill] Gırtlakta öğütücü dişlerin yer aldığı ve sert besin maddelerinin ezildiği kısım. Örnek; Sparidae.

taşmış [spillover] 1- Deniz koruma alanından avcılığın yapıldığı alana hareket eden erin balık.

taşmış [spillover] 2- Deniz koruma alanından alan dışında kalan çevreye yayılmış balık kurtçukları (larvaları).

tatlı-su [fresh water] 1- Binde 0,5’den (0,5 ppt) daha az tuzlu olan sular.

tatlı-su [freshwater] 2- Tuzsuz göletler, göller, pınarlar, dereler, çaylar, ırmaklar.

tatlı-su istakozu [Galician crayfish, broad-fingered crayfish] Kerevit ya da göl istakozu da denir. ® Astacus leptodactylus.

tatlı-su levreği [zander] ® Sander lucioperca.

tatlı-su-kaya (tatlı-su-kayası) balığı [monkey goby] ® Neogobius fluviatilis fluviatilis.

tava balığı [pan fish] Pazarda satılmayan, oltayla avlanan herhangi bir yemeklik küçük balık.

tava boyu balık [pan-size fish] Bütün olarak kızartılabilecek herhangi bir balık.

tavşan balığı [marbled spinefoot] 1- ® Siganus luridus.

tavşan balığı [marbled spinefoot] 2- ® Siganus rivulatus.

tavşan balığı [rabbit fish] 3- ® Chimaera monstrosa.

Tavşanbalığıgiller [rabbitfishes] ® Siganidae.

tavuk balığı [poor cod] ® Trisopterus minutus.

tayfa [sailor, crew, seaman] Gemide sefere katılan işçi.

tayfun [typhoon] Batı Büyük Okyanus’ta özellikle güney Çin Denizi’nde ya da Filipinlerin doğusunda oluşan tropik siklon.

taze donmuş [fresh frozen] İç organları alınarak temizlenmiş balığın aniden (şok) dondurulmuş ve paketlenmiş şekline verilen ad.

taze yemden kesme [weaning] Akvakültürde kurtçuk (larva) aşamasındaki balıkların taze yemden yapay yeme geçirilmesi.

tb (TB) (kıs) [TB] ® Balık veremi.

t_c (kıs) [age at first capture] ® İlk avlanma yaşı.

TDS (kıs) [Total Dissolved Solids] ® Toplam çözünmüş katı(lar).

TED (kıs) [Turtle Excluder Device] ® Kaplumbağayı dışlayan alet.

tehdit altındaki türler [threatened species] Doğadaki soyunun tehlikeye girmesi muhtemel türler.

tehlikedeki stok(lar) [at-risk fish stock(s)] Miktarının giderek azaldığı tespit edilen ve özel düzenleyici önlem gerektiren balık stok ya da stokları.

tehlikedeki türler [endangered species] 1- Soyu tükenme tehlikesi altındaki türler.

tehlikedeki türler [endangered species] 2- IUCN’nin verdiği tanım gereği ister ulusal düzeyde doğadaki kökünün kurutulma ister uluslararası düzeyde doğadaki soyunun yakın gelecekte kaybolma (yok olma) tehlikesinde olan türlerdir.

tehlikeli maddeler [hazardous substances] İnsan sağlığı ve çevre için tehlikeli olan, hastalık ya da ölüme yol açabilen maddeler.

tek kullanmalık [disposable] Yalnız bir kez kullanıldıktan sonra atılan malzeme.

tek türlü model [single species model] Ekosistemdeki diğer türlerle etkileşimi dikkate almayan model.

tek-cinsli [monogeneric] Yalnız tek cinsin bulunduğu taksonomik birim.

tek-dönüşsel balık [monocyclic fish] Yaşamının son evresinde yumurtlayan balık. Örnek; Anguilla (yılan balığı).

teke (çalıkaridesi) [common shrimp] 1- ® Crangon crangon.

teke [Baltic prawn] 2- ® Palaemon adspersus.

teke [common prawn] 3- ® Palaemon serratus.

teke [Posidonia prawn] 4- ® Palaemon xiphias.

teke [rockpool prawn] 5- ® Palaemon elegans.

tek-eksenli [uniaxial] Yapı tipi ya da tallus tek bir eksenden yayılır. Yapı ayrıca haplostik ya da polistik olabilir.

tekeşlilik [monogamy] Bir erkek ile bir dişinin yalnız kendi aralarında çiftleşmesi.

tekhücreliler (Birhücreliler) [unicellular animals] ® Birgözeliler.

tekir (tekir balığı) [striped red mullet] ® Mullus surmuletus.

tekir barbunya [striped red mullet] ® Mullus surmuletus.

tekir kayası [red-mouthed goby] ® Gobius cruentatus.

tekirkaya (tekirkayası) balığı [red-mouthed goby] ® Gobius cruentatus.

tekkabuklu [univalve] Bir parçadan oluşan kabuğu olan. Örnek; karındanbacaklı salyangozlar.

tekkonaklı [one-host life cycle] Gelişme evrelerini aynı konakta geçiren ve tamamlayan asalak.

tek-kullanım sistemi [flow-through system] Akvakültürde suyun sistemden bir kez geçerek kullanılmış olması. Kullanılan bu su daha sonra arıtmadan geçirilerek ortama verilebilir. ® Kapalı-döngü sistemi.

tekne [vessel] ® Gemi.

teknolojik ilerleme [technological creep] Balıkçılıkta avcılık etkinliğinin teknolojik yenilikler (daha sağlam iplik, balık bulucular vb) nedeniyle sürekli artması.

Tekomuzlular [Haplomi, Esociformes] Işınlı-yüzgeçliler (Actinopterygii) sınıfı, Protacanthopterygii üsttakımı, Esociformes takımındaki Esocidae ve Umbridae ailelerini kapsar. Takım her ailede 5 türden toplam 10 türü barındırır.

tek-sıralı [uniserie] Tek bir hücre sırasından oluşur.

tektonik [tectonic] 1- Yerkürenin büyük, geniş yapısal özelliklerinin incelenmesi.

tektonik [tectonic] 2- Yerküre yüzeyinin şekil değiştirmesine yol açan yerkabuğu hareketleri ve kuvvetlerini inceleyen jeoloji dalı.

tektür kültürü [monospecies culture] Akvakültürde yalnız bir türün besiciliği ve yetiştiriciliği.

tektürlü [monospecific] Yalnız bir tür ihtiva eden cins.

tekyüzgeçlidil balığı [whiskered sole] ® Monochirus hispidus.

tel [warp] ® Çelik tel.

tel makarası [girdie, warp drum, winch barrel] Balıkçı gemilerinde çelik telin sarıldığı vinç makarası. ® Tambur.

tele- (önek) [tele-] Uzakta, ırak, ötede, ötesinde. Telemetri (telemetry)-uzaktan ölçüm.

Teleostei [bony fishes] ® Kemikli balıklar.

Teleostomi [?] ® Tükelağızlılar.

teleskopik göz [telescopic eye] İleri geri hareket ettirilebilen silindirik yapılı olup bir zarf içinde bulunan uzunca göz.

teleskopik vinç [telescopic vinch] Bir tür uzayabilen vinç.

Tellina albicans (?) [glossy tellin] Sin. Peronidia albicans; Tellina nitida. İnce kumlu ve çamurlu tabanda bulunur. Boyu en çok 5 cm olabilir. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

Tellina incarnata (?) [fleshy tellin] Sin. Laciolina incarnata. Kumlu ve çamurlu tabanda 60 m derinliğe kadar yayılır. Boyu en çok 4,5 cm olabilir. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

Tellina nitida (?) [glossy tellin] ] ® Tellina albicans.

Tellina planata (?) [flat tellin] Sin. Peronaea planata; Peronidia planata. Kumlu çakıllı tabanda yaşar. Boyu en çok 7 cm olabilir. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

Tellina pulchella (?) [beautiful tellin] Sin. Tellinella pulchella. İnce kumlu kıyısal tabanda barınır. Boyu en çok 3,2 cm olabilir. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur.

Tellina tenuis (?) [delicate tellin] Sin. Angulus tenuis; Macoma tenuis. İnce kumlu sığ kıyısal sularda barınır. Lagünlere girer. Boyu en çok 3 cm olabilir. Türkiye'nin tüm kıyılarında bulunur.

Tellinidae (?) [tellins, tellens] Kabuklar eşit olmayıp uzunlamasına oval ve neredense yuvarlaktır. Kabuğun dışı parlak renkli olup yapısı eş merkezli ya da çaprazidir. Her bir kabukta 2 asıl diş bulunur. Yanal dişler vardır. Manto sinüsü derindir. İç kenarlar pürüzsüzdür. Solungaçları yapraksı tiptir. Sifonlar uzun, ayrı ve hareketlidir. Aile bireyleri yumuşak tabana gömülür. Ailenin Akdeniz sular sisteminde 15 türü bulunmaktadır.

tellisinarit balığı [pink dentex] ® Dentex gibbosus.

telofaz [telophase] Son-evre. Mitoz ya da mayoz bölünmelerin son evresi.

telolesital [telolecithal] Yumurta sarısının büyük bir kısmının bir kutupta toplandığı yumurta. Örnek; Myxini, Elasmobranchii, Holocephali, ve birçok Teleostei.

telsiz zabiti [radio officer] İletişimden sorumlu gemi adamı.

temel (kaide) [base] Karındanbacaklı kabuğun en büyük çapının altındaki kısım.

temel bileşenler çözümlemesi [principal components analysis] Bütün değişkenlerdeki en yüksek variyansı açıklayacak faktörün hesaplanması. Kalan yüksek sayıdaki variyansın açıklanması için ikinci faktör hesaplanır. 1. ve 2. faktörün uyumlu olmama sınırı vardır. Bunlar orthogonaldır (dik açılıdır). Bu analiz süreci değişkenlerdeki bütün variyansın açıklanmasına kadar sürer (faktör sayısı=değişken sayısı). İlk iki ya da üç temel bileşen, variyansın çoğunu açıklar.

temizleyici [cleaner] Labridae ailesinin bazı bireyleri bir tür ortak yaşayış gösterip büyük yırtıcıların üzerindeki aslakları (parazitleri) temizlerler. Temizlenmek isteyen yırtıcı temizleme istasyonuna (temizleyicilerin bulunduğu alana) gelip temizlenmeyi beklerler. Temzilik sırasında bu küçük lapinalar yırtıcının açık ağzına bile girerek solungaç boşluklarını (parazitleri yiyerek) temizler.

temizlikçi balık [sanitary fish] Bitkisel büyümeyi sınırlaması için akvakültür havuzlarına aşılanan otobur (herbivor) balık.

Tenarea tortuosa (?) [stone weed] ® Lithophyllum lichenoides.

tentakül [tentacle] ® Dokunaç.

tente [awning] Güverte ve güvertede çalışanları yağmur ve güneşten korumak için güverte üzerine gerilmiş sağlam örtü.

teodolit [theodolite] Dikey ve yatay açıları hassas ölçmede kullanılan alet.

teorem [theorem] Kanıtlanabilir bilimsel öneri.

teori [theory] ® Kuram.

teorik [theoric] ® Kuramsal.

tepe (doruk) [apical] 1- Tepe ile ilgili.

tepe (uç) [apex] 2- Karındanbacaklı kabuğun tepesi.

tepeli kağıt balığı [crested oarfish] ® Lophotus lacepede.

tepelikağıt balığı [scalloped ribbonfish] ® Zu cristatus.

Tepeli-kâğıtbalığıgiller [crestfishes] ® Lophotidae.

ter- (önek) [ter-] Üç, üçüncü. Örnek; tersiyer üretim (tertiary production)-üçüncül üretim.

Teraponidae (İsparozgiller) [terapons] Işınlı-yüzgeçliler (Actinopterygii) sınıfı, Levrek-siler (Perciformes) takımı, Tetrapontidae ailesi 15 cinste 50 türü barındırmaktadır. Orta boylu, gövdeleri yanlardan az basık balıklar ailesidir. Ağız küçük, uçta olup öne çıkar (protraktile). Dişler tüysü (villiforme) şeritler halindedir. Sırt yüzgeci sert ve yumuşak ışınlı olup tektir. Kuyruğun kenarı kesik gibidir. Pullar ince ve taraksıdır (ktenoidtir). Rengi açık gridir, gövdede koyu, uzunlamasına çizgiler bulunur. Ailenin birçok türü sıcak ve ılıman suların kumlu çamurlu tabanında yaşar. Bazıları acı ve tatlı-suya girer. Derinlik dağılımları 100 m’ye kadardır. Tabansal omurgasızlarla beslenirler. Akdeniz’de iki türle temsil edilir.

teras [terrace] Dik yamaçlı, yüksek eğimli tabanda oldukça düz ya da hafif eğimli, yatay ve dar kesim.

terazi [scale] Balığın ağırlığını ölçmeye yarıyan alet. ® El terazisi.

terazi kefesi [scale] Ağırlık ölçümünde kullanılan eşit ağırlıklı kap.

tercihsiz beslenme [non-selective feeding] Besin maddesinin ne olduğunu dikkate almayan beslenme.

Teredo [Teredo, shipworm] Ahşap tekneleri ve denizdeki ahşap aksamları zayıflatarak zarar veren bir yumuşakça cinsidir.

Tereyağıbalığıgiller [gunnels] ® Pholidae, (syn.) Pholididae.

teritoryal [territorial] ® Hükümran.

term- (önek) [therm-] Isı. Örnek; termometre (thermoneter)-sıcaklık ölçer.

termal katmanlaşma (tabakalaşma) [thermal stratification] Su kolonunun sıcaklık ve yoğunluğu farklı iki ayrı kısma (katman ya da tabakaya) ayrılması.

termal tabakalaşma [thermal stratification] ® Termal katmanlaşma.

terminoloji [terminology] Bir bilim dalında kullanılan özel kelime ve terimler.

termo- (önek) [thermo-] Isı. ® Term-.

termodinamik [thermodynamic] Isı ve mekanik olaylar arasındaki bağlantılar ve bu bağlantıları konu alan fizik dalı.

termofil [thermophile] Isı seven. Sıcak seven.

termofilik [thermophilic] Sıcak seven.

termofobik [thermophobic] Yüksek sıcaklığı istemeyen, sevmeyen.

termohalin [thermohaline] Sıcaklık ve tuzlulukla ilgili.

termoklin [thermocline, discontinuity layer, thermal layer] Su sıcaklığının ani ve önemli ölçüde (metrede 1⁰C’den fazla) değiştiği tabakanın adı.

termometre [thermometer] Sıcaklığı ölçen alet.

termostat [thermostat] Kapalı bir sistemin, odanın, kabın sıcaklığını sabit tutmaya yarayan cihaz.

terrijenik [terrigene] Karasal kökenli.

ters etek [?] Ağ kısmı. Dalyanlarda basarna kazığından torbanın (haznenin) ters yönünde uzanan ağ kısmı.

ters ozmos [reverse osmosis] Yoğunluk farlılığından yararlanarak basınç altında filtreleme ile çözeltideki istenen maddenin daha düşük yoğunluğa hareketini sağlamak.

ters termometre [reversing thermometer] Günümüzde kullanılmayan, değişik derinliklerdeki su sıcaklığının ölçülmesinde kullanılan Nansen kabına monte edilmiş olup biri korunmuş diğeri korunmamış termometreden oluşan görece eski (30 yıl öncesi) bir sıcaklık ölçme düzeneği.

tersane [shipyard] Gemi yapan işyeri.

tersbalık [cuckoo-fish] ® Synodus multipunctatus.

tersinirlik [reversibility] Stoğun ya da ekosistemin değişmesine neden olan sömürü boyutunun ortadan kalkmasından sonra sistemin ya da stoğun kendisini eski haline dönüştürmesidir.

Tersiyer [Tertiary] Senozoik çağda jeolojik dönem. 65-16 milyon yıl öncesi dönem. Paleosen, Eosen, Oligosen Miyosen ve Pliosen’i içerir.

tertip [cohort] 1- Aynı yaşta olan, popülasyona (stoğa) aynı zamanda katılan bireylerin oluşturduğu grup.

tertip [cohort] 2- Bir yıllığa ait olup (aynı yaş grubunda olan ve) ortak istatistiki niteliğe sahip bireyler.

tertip analizi [cohort analysis] ® Tertip çözümlemesi.

tertip çözümlemesi (tertip analizi) [cohort analysis] Bir sanal popülasyon çözümlemesi (analizi) yöntemidir. Bir yıllıktan (aynı tertipten) avlanan balık miktarının tam olarak bilindiği var sayılarak stoktaki en yaşlı balıkların (en yaşlı yaş grubundaki) ölüm oranı ve sayılarından hareket edilmek suretiyle yukarından -en yaşlıdan en gencine doğru kayıpların eklenmesi suretiyle denizde olması gereken balık sayılarının tahmin edilmesidir.

tesadüfi av [incidental catch] ® Yan av.

tespih havuzlar [rosary ponds] Suyun bir havuzdan çıkıp diğerine aktığı balık havuzları.

test balığı [test fish] Araştırma amacıyla kullanılan balık.

testere balığı [common sawfish] ® Pristis pristis.

Testerebalığıgiller [sawfishes] ® Pristidae.

testis [testicle] Erkek eşeylik (cinsiyet) organı. ® Erbezi.

Testudinata (Deniz-kaplumbağaları) [turtles, marine turtles] Belirgin özellikleri tüm gövdeyi kaplayan bağadır. Bağa geometrik yapılı pul ve kabuklara sahip, bir dış katmanla kaplı kemik tabakasından oluşur. Bağanın üstü ya da sırt, karın kısmındaki neredeyse düz kabukla (plastron) birleşir. Kol ya da bacağın bulunduğu kısımlar oyulmuştur. Tüm kaplumbağaların ağzı kıvrıktır; çenelerinde dişe benzeyen çıkıntılara sahip olmalarına rağmen aslında hiçbirinin gerçek dişleri yoktur. Deniz-kaplumbağalarının kol ya da ayak yüzgeçleri kürek şeklindedir. Deniz-kaplumbağaları tropikal ve ılıman sıcaklıktaki tüm okyanuslarda yaşar. Kıyı boyundaki az derin sularda ve adaların çevresinde bulunurlar. Türlerin bir çoğunun uzun mesafeli göçler gerçekleştirdiği ve açık denizde yaşadığı düşünülmektedir. Hızlı yüzerler (35 km/saat). Türlerin tümü, yumurtlamak için kumu kazıp yumurtalarını gömerler. Çiftleşme denizde gerçekleşir. Dişiler, yumurtalarını kesintisiz döllemek için atmığı stokla-yabilirler. Görece uzun bir kuluçka sürecinden (genellikle 45-75 gün) sonra yavrular denize dönerler. Deniz- kaplumbağalarının çoğunluğu etoburdur fakat bir kaç tür et-ot-obur hatta otoburdur. Akdeniz’deki deniz kaplumbağaları 2 aile, 5 cins ve biri Karadeniz’de yaşayan 5 türdür. Sadece iki tür daha yaygındır (Caretta caretta ve Chelonia mydas). Hepsinin soyu tehdit altındadır.

tesviye [grading] Yüzeyi düzeltmek, görünüşü iyileştirmek.

Tethis [Tethys] ® Tetis.

tetik [trigger] Herhangi bir şeyi başlatıcı. Örnek; balık cezbedici koku, ses, titreşim vb.

tetiklenmiş yumurtlama [induced spawning] Yapay uyarılardan olan örneğin ışık rejimi, tuzluluk, sıcaklık vb’nin değiştirilmesi sonucu yumurtlatma.

tetikleyici TAC [trigger TAC] Ulaşıldığında bazı düzenleyici önlemlerin alınmasına yol açan toplam izin verilebilir av düzeyi (miktarı). ® Toplam izin verilebilir av.

Tetis [Tethys] Yunan mitolojisinde Okyanus ile evlenerek bütün Okyanus’ları doğuran en genç Titanis.

Tetis Denizi [Tethys Sea] Mesozoik yani ikinci zamana ait jeolojik dönemde Hint Okyanusu oluşmadan önce Godvana ile Lavrasya arasında kalan Tetis Okyanusudur. Bu okyanusun bir diğer adı Tetis Denizi’dir.

tetra- (önek) [tetra-] Dört, dört kez. Örnek; tetrapod (tetrapod)-dörtayaklı.

Tetradontiformes [puffers, filefishes] ® Çengelçeneliler.

tetradotoksik balıklar [tetrodotoxic fishes] Tetraodontidae ailesi (ve benzeri olan Diodontidae, Canthigasteridae ve bir olasılıkla Molidae ve Triodontidae) ailelerine ait ağılı (zehirli) balıklar. Balıklar üreme dönemlerinde daha ağılıdır. Dişiler ise erkeklerden daha ağılıdır. Deri, karaciğer, yumurtalıklar ve iç organlar en ağılı kısımlardır. Kasların yenmesi diğer kısımlarından genellikle daha güvenli olmakla birlikte bazen ağılı olabilir. Bu ağılara karşı bağışıklık kazanılamaz. Etin pişirilmesi ağıyı yok etmez.

tetradotoksin [tetrodotoxin] Tetradotoksik balıkların ağısı (zehiri). Karmaşık molekül yapılı olup bilinen ve protein olmayan en ağılı maddedir. Ağrı kesici etkisi morfinden 3,000 kat daha fazladır.

Tetraodontidae (Dörtdişligiller) [pufferfish] Tetraodontiformes takımının bir ailesidir. Aile 28 cinsi içermektedir. İngiliz halk dilinde şişen-balık, küre-balık, balon-balığı gibi isimlerle anılır ki bu da onların su ve hava alarak gerçekten şişme yeteneğinden gelmektedir. Çoğu Dörtdişligillerin iç organları ve gözlerinin ağılı (zehirli) olmasına karşın Kore ve Japonya’da özel aşçılarca hazırlandığında leziz sayılarak (fugu) yenilmektedir. Ailenin 185 türü bilinmektedir. Çoğu denizel olup ancak birkaçı acı-su ve tatlı-suda yaşamaktadır. Şişmelerinin ötesinde ağı (nörotoksin) taşımaları onları yırtıcılara karşı korumaktadır. Bu ağıya ‘tetrodotoxin’ denmekte olup siyanürden 1,200 kez daha ağılıdır.

tetraploid [tetraploid] Normal haploid kromozom sayısına 4 seri halinde (4n) sahip olan organizma. Balıklarda ender değildir.

tetrapod [tetrapod] Dört ayaklı. Bent ve baraj inşaatı ile kıyı tahkiminde kullanılan dört ayağı (çıkıntısı) bulunan özel beton blok.

Tetrapturus belone (yelken balığı, marlin, kılıç balığı) [Mediterranean spearfish] Derinyüzücü (batipelajik), okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 0-200 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=240 cm ve ağırlığı 70 kg olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Bilindiği kadarıyla Akdeniz içerisinde kalmaktadır. Çift gezer.

tetrasporosist [tetrasporocyst] Kırmızı alglerde, genellikle mayoz ile dört adet tetraspor üreten sporosisttir.

tezdişilik (protogir) [protogyre, proterogynous] Önce dişi olup sonra erkeğe dönüşenler Örnek; Pagellus erythrinus – kırma mercan.

tezerlik (protanri) [proterandry, proterandrous] Önce erkek sonra dişiye dönüşenler. Örnek; Sparus aurata - çipura.

Thais haemastoma (?) [red-mouth purpura] Sin. Purpura haemastoma. Kabuk ovaldir. Kabuk ağzı açıklığı çok iridir. Kabuk ağzı kapağı nasırsı, ince yapraksı, olup dış çekirdeklidir. Rengi sar-esmer, kule tepesi daha koyu, kabuk ağzı pembedir. Boyu en çok 9 cm;çapı 6,6 cm olabilir. Yaydın türdür, kayalık tabanda yaşar. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

Thalassoma pavo (gün balığı, aykuyruk) [ornate wrasse] Tek yaşar, bazen gruplar oluşturur. 1-150 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=30-32 cm kadar olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Kayalık yakınlarında ve deniz çayırı kesiminde bulunur. Eşeylerde (cinsiyetlerde) renk farklılığı vardır. Önce dişi sonra erkek olan (protogir) erseliktir (hermafrodittir).

Thaliacea [?] ® Salpalar.

Thericium vulgatum (?) [common cerithe] ® Cerithium vulgatum.

Thompson ve Bell modeli [Thompson & Bell Model] ® Kestirimci tabur çözümlemesi.

Thorogobius ephippiatus (kayabalığı) [leopard-spotted goby] Tabansaldır (demer-saldır). 6-40 m derinliklerde dik kayalık kesimde oyuklarda bulunur. Boyu TL=13 cm olabilir. 9 yıl ve daha uzun yaşayabilir.

Thracia papyracea (?) [paper thracia] Sin. Thracia phaseolina. Gel-git kuşağının kumlu, çamurlu ve çakıllı kumlu tabanında rastlanır. Boyu en çok 4 cm olabilir. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur.

Thracia phaseolina (?) [paper thracia] ® Thracia papyracea.

Thracia pubescens (?) [pubescent thracia] Kumlu çamurlu tabanda 360 m derinliğe kadar yayılır. Ender türdür. Boyu en çok 10 cm kadar olabilir. Yerel yamalar halinde Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur.

Thraciidae (?) [?] Kabuklar eşit değildir, ovaldir. Kancalar ardışık olup sıklıkla biri diğerini izler. Kabuk dışı kumlu gibidir. Dış bağ enlidir. Eklem dişsizdir. Manto bağlantısı dalgalıdır. Kabukların iç kenarı pürüzsüzdür. Solungaçlar yapraksı tip olup solungaç plakası iyi gelişmiştir. Uzun ve çıplak sifonlar uçta ayrıktır. Ayak küçüktür. Ailenin Akdeniz sular sisteminde 6 türü barınmaktadır.

Thunnus alalunga (yazılı orkinos, uzunkanatton, akorkinoz balığı, ton balığı, orkinoz, tulina) [albacore] Yüzücü (pelajik), okyanus-göçerdir (okyanodrom). 0-600 metre derinliklerde rastlanır. Boyu TL=150-160 cm kadar, ağırlığı 60 kg olabilir. Balıkçılığı çok önemlidir. Sıcaklığa bağlı dağılım gösterir. 15,6-19,4 ⁰C’deki yüzey sularında bol bulunur. Derinde yüzen büyüklere 13,5-25,2 ⁰C’de rastlanır. Sıcaklık tabakası (termoklin) boyunca yığılır. Diğer benzer türlerle karışık sürü oluşturabilir. Sürü suda yüzen nesnelerle birlikte olabilir. Eşeysel (cinsi) olgunluğa 90 cm boyda ulaşır. Soyunun durumu hakkında yeterli bilgi yoktur.

Thunnus albacares (sarıkanatorkinoz balığı, sarıkanatton) [yellowfin tuna] Yüzücü (pelajik), okyanus-göçerdir (okyanodrom). Acı-suya girer. 1-250 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=3 m’ye yakın ve ağırlığı 200 kg olabilir. Ticari balıkçılığı çok önemlidir. Sıcaklık değişikliği tabakasının (termoklin) altında ve üstünde bulunabilir. Boya bağlı tek ya da çok türlü sürü oluşturur. Uç (en yüksek) yumurtlama yazın olur. Yumurtalarını porsiyonlar halinde bırakır.

Thunnus obesus (irigözorkinoz balığı, irigözton) [bigeye tuna] Yüzücü (pelajik), okyanus-göçerdir (okeanodrom). 0-250 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=2,5 m ve ağırlığı 210 kg olabilir. 11 yıl ve daha uzun yaşar. Balıkçılığı çok önemlidir. Genç ve erinleri (diğer benzer türlerle birlikte de) sürü oluşturur. Erinler derinde durur. Yumurta ve kurtçukları (larvaları) yüzücüdür. Gece ve gündüz beslenir. Soyunun durumu hassas sınıfında değerlendirilmektedir.

Thunnus thynnus (orkinoz, ton, orkinos, ton balığı) [northern bluefin tuna] Yüzücü (pelajik), okyanus-göçerdir (okyanodromdur). Acı-suya girer 0-3,000 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=4,5 m ve ağırlığı 685 kg kadar olabilir. 15 yıl ve daha uzun yaşayabilir. Ticari balıkçılığı ve yetiştiriciliği vardır. Geniş bir sıcaklık aralığını kabul edebilir. Bazen kıyıya yaklaşır. Aynı boydakilerle ve diğer benzer türlerle sürü oluşturur. Aşırı avlanmış kabul edilmektedir. Soyunun durumu hakkında yeterli veri yoktur.

ticaret rüzgârı [trade wind] İngilizceden aktarma şeklindeki bu anlatımın Türkçedeki yerleşmiş karşılığı alize’dir. ® Alize.

ticari av [commercial catch] Mesleki (ticari) avcılık ile elde edilen, avlanan balıklar.

ticari balık kültürü [commercial fish culture] Ticari gelir (kâr) sağlamak için yapılan balık kültürü.

ticari balıkçılık [commercial fishery] Mesleki balıkçılıkta denir. Bir ya da birden çok balık türünü gelir elde etmek amacıyla avlayıp alıcılara satma faaliyeti.

ticari boy [commercial size] Balıkçılıkta avlanabilecek en küçük balık boyu.

ticari stok [commercial stock] Balıkçılığın potansiyel olarak avlayabileceği stok ya da onun bir parçası.

tigmotaksi [thigmotaxis] ® Dokunsal yönelme.

Tiktaalik [?] ® Tiktaalik rosae.

Tiktaalik rosae [Tiktaalik] Soyu tükenmiş Sarcopterygii sınıfı Tetrapodomorpha altsınıfı Tiktaalik cinsi türdür. Dört ayaklı hayvanlara benzemekte olup yaklaşık 375 milyon yıl önce yaşamıştır. Balık ile dörtayaklı hayvanlara geçiş canlısı olarak düşünülmektedir. Balık özellikleri göstermektedir. Fakat ön yüzgeçleri timsah kolunu andırmaktadır. Buna omuz, dirsek ve bilek dahildir. Akciğer solunumu yapar, çene gelişmiştir. Solungaçlar ufaktır. Sığ, çamurlu sularda yaşadığı düşünülmektedir. Tiktaalik fosilinin Kanada’da bulunduğu 6 Nisan 2006 tarihli Nature dergisinde duyurulmuştur.

Tilapia [Tilapia] Işınlı-yüzgeçliler (Actinopterygii) sınıfı, Levreksiler (Perciformes) takımında yer alan Sihlidgiller (Cichlidae) ailesinin Oreochromis (7 tür), Sarotherodon (3 tür), ve Tilapia (6 tür) cinsleri için kullanılan ortak addır. Çoğunlukla tatlı-suda ve nadiren acı-suda bulunurlar. Tilapiaların çoğu et-ot-oburdur (omnivordur). Yumuşak bitkileri severler. Boyları, lezzetli etleri ve hızlı büyümeleri yanında bitkisel malzemeyle de beslenebilmeleri onları önemli yetiştiricilik balığı yapmıştır. Diğer sihlidler gibi karmaşık üreme davranışları vardır. Tilapia cinsleri çift oluşturur ve tabanda hazırladıkları çukura yumurtlarlar. Ana-baba yumurta ve kurtçukları (larvaları) korur (bekler). Diğer Tilapia cinslerinde (yalnız dişide, yalnız erkekte ve hem erkek hem de dişide) ağızda kuluçkalama görülür. Aşılandıkları suya kolayca uyum sağlarlar (istilacısıdırlar) ve sonuç olarak önemli ekolojik sorun da oluşturabilirler.

tilapya [Tilapia] ® Tilapia.

tiptür [type-species, generotype] Cinsi belirleyen tipik tür. Aynı kalıtsal özelliğe sahip birey ya da bireyler. Bir cins (genus) altında birçok tür yer alabilir ama taksonomide cins bir tiptür ile betimlenir.

tırmık [harrow, rake] Bir teknenin arkasından çekilen uzunluğu 8 m kadar olabilen bir demir vb’ne yerleştirilmiş olan çengel uçlu, tırmıksı uzantıları olan av aracı.

TIROS (kıs) [Television InfraRed Observation Satellites] Televizyon Kızılötesi Gözlem Uyduları. Deneysel ilk meteoroloji uydusu (1960).

tırpana [blue skate] ® Dipturus batis.

tırpana balığı [round stingray] ® Taeniura grabata.

Tırpanagiller (vatozlar) [skates] ® Rajidae.

tirsi [Allis shad] 1- ® Alosa alosa.

tirsi [Black Sea sprat] 2- ® Clupeonella cultriventris.

tirsi [Caspian shad] 3- ® Alosa caspia.

tirsi [Madeiran sardinella] 4- ® Sardinella maderensis.

tirsi [Mediterranean shad] 5- ® Alosa falax nilotica.

tirsi [Pontic shad] 6- ® Alosa pontica.

tirsi [twaite shad] 7- ® Alosa fallax.

tirsi balığı [Allis shad] ® Alosa alosa.

tırtık zinciri [tickler chain] Yassı balıkların tabandan çıkartılması için trol ağı ağzına, kurşun yakanın önüne bağlanan ağır zincir.

tırtıklı [serrate] Testere gibi çentikli.

tiryaki (tiryaki balığı) [Atlantic stargazer] ® Uranoscopus scaber.

TL (kıs) [TL] Total boy. ® Tam boy.

t_max (Tmax) (kıs) [lifespan (Tmax, t_max)] Yaşam süresi. Tertip, stok, popülasyon ya da stokta beklenebilecek en yüksek ortalama yaş. Rastlanan ya da bulunan en yaşlı balığın yaşı değildir. ® Ömür.

Todarodes sagittatus (?) [European flying squid] Sin. Ommatostrephes sagittatus. Manto dardır. Dokunaç çomağı neredeyse manto boyu kadardır. Akdeniz’de; dişiler 40 cm; erkekler 32 cm; geneli 20 ile 25 cm'ye ulaşır. Yüzey ile 800 m derinlikler arasında yayılır. Gündüz tabana yakın durur. Ömürleri 12 - 24 aydır. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Yaygın türdür. Avcılığı vardır.

Todaropsis eblanae (?) [lesser flying squid] Eşeysel çift yapısallık az belirgindir. Boyu dişilerde en çok 21 cm, erkeklerde 16 cm olabilir. Genelde sık rastlanan boyları 10 -16 cm kadardır. Kumlu ve çamurlu tabanda 100 - 500 m derinliklerde yayılır. Sıklıkla 250 - 450 m'ler arasında rastlanır. Ömrü 12 - 24 ay olup Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Yaygın türdür. Avcılığı vardır.

toksafen [toxaphene] Böcekkıran. Havuz ve göllerde istenmeyen balıkları yok etmek için de kullanılan ağı (zehir). Olası kanser yapıcı olduğu için genel kullanımı yasaklanmıştır.

toksikoloji (ağıbilim, zehirbilimi) [toxicology] Ağılı ya da sağlığa zararlı maddelerin etki ve etki mekanizmalarını inceleyen bilim dalı.

toksin (ağı, zehir) [toxin] Bazı canlıların ürettiği, ya da bazı canlılarda rastlanan ağı (zehir).

tolerans [tolerance] Organizmanın çevre faktörlerindeki kaymaların üstesinden gelme yeteneği.

tombak balığı [narrow-barred Spanish mackerel] ® Scomberomorus commerson.

tombik [bullet tuna] ® Auxis rochei.

tombil balığı [bullet tuna] ® Auxis rochei.

tomurcuklanma [budding] İlkel hayvanlarda görülen eşeysiz (cinsiyetsiz) üreme, çoğalma şekli.

ton [northern bluefin tuna] 1- ® Thunnus thynnus.

ton [tonne, metric ton] 2- Bin kilo (1,000 kg). Britanya’da uzun ton = 1,016 kg; Kuzey Amerika’da kısa ton = 907,184 kg.

ton balığı [albacore] 1- ® Thunnus alalunga

ton balığı [northern bluefin tuna] 2- ® Thunnus thynnus.

ton balığı [skipjack tuna] 3- ® Katsuwonus pelamis.

ton tipi yüzme [thunniform swimming] Vücudu çok az bükerek yüzme şekli.

Tonna galea (?) [helmet ton] Sin. Dolium galea. Küre şeklindeki kabuğun ağzı geniş ve açıktır. Son sarmal iridir. Dış yüzey kaburgalıdır. Rengi dudağın iç kenarını belirginleştiren esmer bantlıdır. Boyu en çok 30 cm'ye genelde ise 20 cm'ye ulaşır. Kumlu çamurlu tabanda yaygındır. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

top baş kefal [thicklip grey mullet] ® Chelon labrosus.

topak [pellet] Boyutu değişen, tane haline getirilmiş, içerisinde hayati besleyicilerin bulunduğu, akvakültürde kullanılan balık yemi.

topaklanma [coagulation] Çözünmüş ya da koloidal maddelerin birbirine tutunarak çökelebilen hale dönüşmesi.

topan (topan kefal) [flathead mullet] ® Mugil cephalus.

topbaş [flathead mullet] ® Mugil cephalus.

toplam av [total catch] 1- Av aracında kalan ve güverteye alınan balıklardır.

toplam av [total catch] 2- Balıkçılık filosunun belirli bir sürede avladığı balık miktarıdır.

toplam av [total catch] 3- Balıkçılık filosunun belirli bir sürede avladığı ve karaya çıkardığı (pazarlanan) balık miktarıdır. Buna yan av, rastlantısal av, avlanması yasaklanmış koruma altındaki canlılar dahil değildir. Avlanan ile pazarlanan miktarın ayırt edilmesi için ayrıca ürün terimi kullanılmaktadır. ® Ürün.

toplam av [total catch] 4- Bir ağ atımında ağda kalan balıkların hepsidir.

toplam av [total catch] 5- Bir teknenin güverteye alındıktan sonra ıskarta balıkların denize atılmasından ve balıkçının kendi tüketimi için ayırdığı balıklardan sonra geriye kalan ve karaya çıkartılarak satılan balıklardır. Karaya çıkartılan balıklar basit olarak ikiye ayrılır. Birincisi ana ya da hedef tür olan balık, ikincisi yan av yani miktar ve ekonomik girdi olarak ikincil dereceden önemi olan balıklardır. Bunları ekonomik değeri yüksek nadir türler ya da başka önemli türler ve bunların karışımı izleyebilir.

toplam av [total catch] 6- Filonun avladığı balık miktarıdır.

toplam BOD [total BOD] Su filtrelenmeden ölçülen BOD. ® Biyokimyasal oksijen ihtiyacı.

toplam çözünmüş katı(lar) [total dissolved solid(s)] Bir su kalitesi ölçüsüdür. Askı yük filtrelendikten sonra buharlaştırılan sudan arta kalan kalsiyum, magnezyum, sodyum, potasyum, sülfat, klorit ve bikarbonat gibi inorganik maddeler ile az miktarda organik malzemeden oluşur.

toplam izin verilebilir av [Total Allowable Catch (TAC)] İdare (avcılığı düzenleyici organ), bilim adamları grubunun verdiği, izin verilebilir biyolojik av değerlerini kullanarak o yıl için avlanmasına izin verilen toplam av miktarını (TAC) belirler. ® Tetikleyici TAC.

toplam ölüm [total mortality] Tek türlü geleneksel stok modelinde balıkçılık nedeniyle ölüm (F) ile doğal nedenlerle ölümün (M) toplamıdır (Z=F+M). ® Ölüm. ® Balıkçılık ölümü. ® Doğal ölüm.

toplam ölüm oranı [total mortality rate] Bir yıl ya da sezonda ölen balıkların başlangıçtaki sayısına bölünmesidir. Güncel ölüm oranı ya da ölüm katsayısı olarak da anılmaktadır. Toplam ölüm oranı bir diğer anlatımla yaşayanların yani geride kalanların payının (S) işareti değiştirildikten sonra alınan doğal logaritmasıdır. Yine, belirli bir zamanda ölenlerin sayısının o zamandaki popülasyon bolluğuna oranı olarak da verilmektedir ki buna azalma katsayısı da denmektedir.

toplam sertlik [total hardness] Karbonat ve karbonat olmayanlar dahil suda çözünmüş Mg ve Ca tuzlarının toplam miktarının ölçüsü. ® Sertlik.

toplam üretim [total production, net production] Birim zamanda ki bu sürecin sonuna kadar yaşasın ya da yaşamasın stokta üretilen yeni vücut malzemesidir.

toplam üretkenlik [total productivity] Akvakültür havuzunun doğal üretkenliği (verimi) artı yapay yem ve gübrelemeden gelen verimlilik.

toplam verimlilik [total productivity] ® Toplam üretkenlik.

toplanma evresi [concentration phase] Balıkların yaşam döngülerinde örneğin nehir ve kollarında yumurtlamak için özellikle bir araya gelerek yığılmaları.

toplayıcılık [fishing by foot] Alet kullanılmadan yapılan balıkçılık. Genellikle gel-git alanlarında kalan canlıların elle toplanması.

topluluk (komünite) [community] Çeşitli organizmaların belirli bir ortam ve zaman ile farklı beslenme basamaklarındaki yaşam birlikteliği. ® Biyosönoz.

topluluk çözümlemesi (komünite analizi) [community analysis] Belirli bir yaşam-alandaki canlıların yaşam birlikteliği topluluk olarak tanımlanmaktadır. Bu topluluklar öncelikle 2 gruba ayrılmaktadır. Bunlar ana (major) topluluk ve küçük (minor) topluluklardır. Toplulukların çözümlemesi bazı göstergelerin kullanılmasıyla yapıl-maktadır. Gösterge kullanımı uzun süreçli tür tayinlerini gerektirmemektedir ve bu nedenle de hızlı bilgi verirler. Topluluk çözümlemelerinde kullanılan belli başlı göstergeler şunlardır: i) ® Baskınlık göstergesi (index of dominance), ii) ® Benzerlik göstergesi (index of similarity), iii) ® Tür çeşitliliği göstergesi (index of species diversity).

topluma ait kaynak [common property resource] Topluma ait olup hükümet tarafından denetlenen balıkçılık kaynağı. Serbest kullanma hakkı (open access) anlamını taşımaz.

topografya [topography] Yer küresi yüzeyinin fiziksel biçimi.

toprak yiyen [eartheater] İçindeki besinlerle birlikte toprağı ağzına alıp toprak kısmını dışarı atan örneğin Cichlidae ailesinden balıklar. Bunlara jeofaj sihlid de denmektedir.

topraksal [terrestiral] ® Karasal.

topules [tophules] Cystoseria’da tallus’un kabarmasıyla – şişmesiyle rezerv birikimi oluşur. Bu genellikle düşebilen (dökülen) dalların tabanına yerleşmiştir ki buradan da izleyen yeniden büyüme döneminde yeni dallar çıkar.

toraks [thorax] Göğüs.

torba [bag, cod-end, poket] 1- Asıl seçiciliğin oluştuğu trol ağının en sondaki (torba) kısmı.

torba [pocket] 2- Balık tuzağında (ağ dalyanlar) balıkların toplandığı ağın son kısmı, son bölümü.

torba örtüsü [codend cover] Trol ağı seçicilik deneyinde, seçiciliği belirlenecek ağın torbasının üstüne geçirilen dar gözlü ve daha büyük ve bol ikinci ağ.

torik [Atlantic bonito] ® Sarda sarda.

torna çark [turning gear] Onarım fakat daha çok kontrol amacıyla gemi makinelerinin çalıştırılması.

tornado [tornado] ® Hortum.

tornistan [astern] Gemi makinesinin, gemiyi geriye hareket edecek şekilde pervaneyi döndürmesi. Gemilerin geriye gitmesi.

Torpedinidae (Uyuşturanbalığıgiller) [torpedoes, electric rays] Kıkırdaklılar (Chondrichthyes) sınıfı, Torpediniformes takımının Hypnos, Torpedo cinslerini içeren bir ailesidir. İki cinste toplam 22 tür bulunmaktadır. Orta boylu yumuşak gövdeli yassılmış kıkırdaklı (Batoidei) balıklardır. En irilerinin tam boyu 180 cm kadar olup ağırlığı 90 kg olabilir. Çoğunun tam boyu metrenin altındadır. Gövde, sırttan karına gidildikçe yassılaşır. Gözler, nefes delikleri ve ağız küçüktür. Çene boyunca mozaik gibi yerleşmiş küçük dişleri vardır. Kuyruk Squaliformes takımı kuyruğunu andırır. Kuyruk yüzgeci uzunluğu değişiktir. İki sırt yüzgeci vardır. Deri yumuşak ve çıplaktır. Başın üzerinde böbrek şeklindeki iki güçlü elektrik organı bulunur. Sırtta açık ve koyu renkli süslere sahiptir. Ilımandan tropikal iklime, kıta sahanlığı üzerinde, 100 m derinlikte ve az derin sularda yaşarlar. Kendilerini kuma ve çamura gömerler ya da uyuşukça yüzerler. Bazı türler mevsimlik göçler gerçekleştirebilir. Besinlerini balıklar ve taban omurgasızları oluşturur. Elektrik organları 45 volt elektrik boşaltabilirler. Bu balıklar ürettikleri elektriği korunma ve beslenmede kullanmaktadırlar. Elektrik boşaltımı bireylerin boyuyla artar. En büyüklerinden olan Torpedo nobiliana Atlas Okyanusu’nda yaşar ve 90 kg ağırlığa ulaşabilir. 220 V elektrik üretip aniden boşaltır. Üretilen elektrik bir cins hücresel bataryada saklanır. Yakınlarından geçen avı felce uğratabilir, olası yırtıcılardan korunabilirler. Etenesiz (plasentasız) canlı doğurucudurlar (ovoviviparous). Akdeniz’de üç türü yaşar (Torpedo marmorata T. nobiliana ve T. torpedo).

torpedo [numbness] Uyuşturan.

Torpedo marmorata (lekeliuyuşturan balığı, torpil balığı, uyuşturan balığı, lekelielektrik balığı, elektrik balığı, çarpan) [spotted torpedo] Resiflerle ilişkilidir. Acı-suya girer. 2-370 metrelerde rastlanır. Boyu TL=1 m ve ağırlığı 3 kg olabilir. Balıkçılığı yapılmaz. Deniz çayırları alanı ve yakınında kum bulunan kayalık kesimde yayılır. Gündüz kendisini gömer, gece aktiftir. Canlı doğurucudur (vivipardır). Dişilerin ömrü daha uzundur. Yavruların doğum boyu 10-14 cm’dir. Yeni doğanlar elektrik organlarını kullanabilir. 600 Hz ve 200 V elektrik üretir. Yemini önce çarpar sonra yakalar.

Torpedo nobiliana (uyuşturan balığı, uyuşturan, elektrik balığı, çarpan) [Atlantic torpedo] Taban-yüzücü (bentopelajik), okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 2-800 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=180 cm ve ağırlığı 90 kg olabilir. Balıkçılığı yapılmaz. Gençleri 10-150 metrelerde yumuşak zemin üzerinde ve erinleri yarı-yüzücü (semipelajik) olup su kolonunda yüzer. Dokunulduğunda elektrik bataryalarını boşaltarak çarpabilir. Bataryalar 220 V verebilir.

Torpedo torpedo (elektrik balığı, büyükuyuşturan balığı, beneklielektrik balığı, uyuşturan, çarpan) [common torpedo] Tabansaldır (demersaldır). 2-400 m derinlikte rastlanır. Boyu TL=60 cm olabilir. Balıkçılığı yapılmaz. Yumuşak zeminde, kıyı ve açıkta bulunur. Canlı doğurucudur (ovovivipardır). 200 V şiddetinde elektrik üretip çarpabilir.

torpil balığı [spotted torpedo] ® Torpedo marmorata.

tortul [sediment] 1- Sudaki malzemenin, askı malzemenin tabana çökmüş hali.

tortul [sediment] 2- Tabanda katılaşmamış organik ve inorganik malzeme.

tortul yiyen [deposit feeding] Tabandaki ya da tabana çöken bitki ve hayvanlarla beslenen.

total boy [total length] ® Tam boy.

toz [dust] Havada serbest dolaşan parçacıklar.

töredışı isim [nomen non rite publicatum (nom. non rite public.)] Kurallara uygun, bilinen geleneğe uygun yayınlanmamış isim.

Törpübalığıgiller [filefishes foolfish] ® Monacanthidae.

TP (kıs) [Terminal Phase] ® Uç evresi.

Trachichthyidae (Kemikbaşlıgiller) [slimeheads, roughies, redfish] Işınlı-yüzgeçliler (Actinopterygii) sınıfı, Beryciformes takımı, Trachichthyidae ailesinde yer alan 8 cinste yaklaşık 50 tür bulunmaktadır. Bir diğer kayıtta bu 7 cins ve 33 tür olarak geçmektedir. Akdeniz’de tek türü bulunan çoğunlukla küçük, yavaş büyüyen, uzun ömürlü balıklardır. Başlarında mukus salgılayan delikli ağ vardır. Yanlardan basık derin gövdelidirler. Baş küt, gözler büyük, çaprazi ağız geniştir. Sırt yüzgeci sert ve yumuşak ışınlıdır. Kuyruk yüzgeci çatallı olup sert ışınları vardır. Pullar taraksı (ketnoid) olup yanal çizgi kesintisiz devam eder. Renkleri parlak tuğla kırmızısı, gölgeli yüzgeçli, gri ya da gümüşi olabilirler. Kıta sahanlığı tabanında yayılırlar. Tabansal yüzücü (pelajik) balıklar olup 100-1,500 metre arasında sert, kayalıklı zeminde sıkça rastlanırlar. Gece aktif türleri bulunur. Zooplankton ile beslenirler. Bazen aniden birikirler. Birikme su altındaki kanyon ve dağ kesimlerinde akıntının olduğu kısımlarda olur. Su kolonunda yumurtlar. Akdeniz’de yaşayan türünün boyu 42 cm’ye ulaşabilir. Çoğunluğu 10-20 cm arasındadır.

Trachinidae (Çarpanbalığıgiller, Trakonyagiller) [weevers, weeverfish] Işınlı-yüzgçliler (Actinopterygii) sınıfı, Levreksiler (Perciformes) takımı, Trachinoidei alt-takımı, Trachinidae ailesinin Trachinus ve Echiichtys adı verilen iki cinsinde 9 tür bulunmaktadır. Bireylerin gövdeleri basık, kuyruk sapları kısadır. Baş küçük, yüz kısa, gözler üst profile yakındır. Solungaç kapağında ağılı (zehirli) diken vardır. Ağız büyük, oldukça eğiktir. Tüysü (villiforme) dişler çenelerde ve ağız tavanında yer alır. Birbirinden ayrı iki sırt yüzgeci vardır, ilki kısa olup 5-7 adet zehirli sert ışınlıdır. İkinci sırt yüzgeci uzun ve yumuşak ışınlıdır. Gövde, çaprazi yerleşmiş küçük çemberimsi (sikloid) pullarla kaplıdır. Yanal çizgi düzdür. Rengi yeşilimsi sarı ve koyu kahverengi arası olup lekelidir. Küçük boydan orta boya kadar (37 cm) olan balıklardır. Kıyısal kesimdeki kumlu ya da çamurlu tabanda, kıta sahanlığının üst kesimlerinde yaşarlar; 150 m derinliğe ise nadiren iner. Kendisini gözleri dışarıda kalacak şekilde çökel içine gömer. Üreme ilkbahar ve yaz aylarında gerçekleşir; yumurta ve larvaları yüzücüdür (pelajiktir). Ağılı ışınları ağır ve acılı yaralanmalara neden olabilir. Karides ve küçük balıklarla beslenir. Yüzme keseleri yoktur.

Trachinotus ovatus (yaladerma, yaladerma balığı, çıplak) [derbio] Yüzücüdür (pelajiktir). Acı-suda da bulunur. 50-200 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=70 cm ve ağırlığı 2,8 kg kadar olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Temiz sularda bulunur. Ara sıra sığ suda rastlanır.

Trachinus araneus (kum trakonyası, kumtrakonyası balığı) [spotted weever] Tabansaldır (demersaldır). 100 m derinliğe kadar görülür. Boyu TL=50 cm’ye ulaşabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Sığ sularda bulunur. Kendisini kuma gömer. Dikenleri zehirlidir. Dokunurken dikkat edilmelidir.

Trachinus draco (trakonya, trakonya balığı, deniz akrebi, çarpan balığı, ejderha balığı, trakunya) [greater weever] Tabansaldır (demersaldır) ve 1-150 m derinliğe kadar sahanlığın kumlu, çamurlu, çakıllı zemininde bulunur. Boyu TL=53 cm, ağırlığı neredeyse 2 kg kadar olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Tabanda dinlenir ve kendisini gözler dışarıda kalacak şekilde gömer. Gece serbest yüzer ve su kolonunda kalır. Yumurta ve kurtçukları (larvaları) yüzücüdür (pelajiktir). Öndeki sırt yüzgecinde ağı (zehir) taşır. Tehlikelidir. Dokunurken dikkat edilmelidir.

Trachinus radiatus (çarpan balığı) [starry weever] Tabansaldır (demersaldır) ve kıyı çizgisinden 150 m derinliğe kadar sahanlığın kumlu, çamurlu zemininde bulunur. Boyu TL=50 cm kadar olabilir. Ticari balıkçılığı vardır.

Trachipteridae (Kağıtbalığıgiller) [ribbonfishes] Actinopterygii sınıfı, Lampriformes takımının denizde yaşayan bir ailesi olan Trachipteridae 3 cinsi (Desmodema, Trachipterus, Zu) içermektedir. Toplam tür sayısı 8-10 kadardır. Türleri yüzücüdür (pelajiktir). Derin suda bulunurlar. Gövde uzun, ince şerit biçiminde olup yanlardan oldukça basıktır. Baş kısa, ağız küçük olup öne çıkabilir (protraktile). Ağızda birkaç sivri ve küçük diş bulunur. Ön kısmı yüksek sırt yüzgeci gözün üstünden başlar, neredeyse kuyruğa kadar devam eder. Dışkıl (anal) yüzgeç yoktur. Kuyruk 2 loba ayrılmıştır. Üst lob yukarıya yönelmiştir, alttaki lob gelişmemiş olup yataya yakın konumdadır. Deri, yetişkinlerde küçük, kemiksi yumrularla kaplıdır. Rengi gümüş parlaklığındadır, gövde genelde koyu renkli, enlemesine şerit ve lekelerle kaplıdır; yüzgeçler kırmızı ya da sarıdır. Tüm okyanuslardaki ılıman ve tropikal sularda yaşayan orta-yüzücü (mezopelajik) balıklardır. Boyları 1,5-3,5 m olabilir.

Trachipterus trachypterus (kâğıt balığı) [ribbon fish] Derin-yüzücüdür (batipelajiktir). 500 m derinlikte rastlanabilir. Boyu 3 metre olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Ender türdür. Dik yüzer.

Trachurus mediterraneus (sarıkuyrukistavrit, istavrit balığı, karagözistavrit balığı, karagöz istavrit, istavrit, sarıkuyruk istavrit) [Mediterranean horse mackerel] Yüzücü (pelajik) olup okyanus-göçerdir (okyanodromdur). Acı-suya girer. 0-500 m derinlik-lerde rastlanır. Boyu TL=65 cm kadar olabilir. Trachurus mediterraneus ponticus alttürü Marmara ve Karadeniz’de bulunur. Balıkçılığı önemlidir. Tabana yakın bulunur ve büyük göçmen sürüler oluşturur.

Trachurus mediterraneus ponticus (sarıkuyrukistavrit, istavrit balığı, karagözistavrit balığı, karagöz istavrit, istavrit, sarıkuyruk istavrit) [Mediterranean horse mackerel] ® Trachurus mediterraneus.

Trachurus picturatus (istavrit, derinsu istavriti) [blue jack mackerel] Taban-yüzücü (bentopelajik), okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 305-370 metrelerde görülür. Boyu TL=60 cm olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Ada sahanlıklarında bulunur. Göçmendir.

Trachurus trachurus (karagöz istavrit, kraça balığı, karagözistavrit, istavrit balığı) [Atlantic horse mackerel] Yüzücü (pelajik), okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 0-1,050 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=70 cm ve ağırlığı 2 kg kadar olabilir. Balıkçılığı çok önemlidir. Kıyısal kesimde büyük sürüler oluşturur.

Trachypenaeus curvirostris (?) [southern rough shrimp] Gövde tüylüdür. Rengi pembeden kırmızı esmere çalar; bazen yanları beyazdır. Erkeklerin boyu en çok 8,1 cm dişiler ise 9,8 cm olabilir. Sıklıkla rastlanan boyları 5,5 cm ile 8,3 cm arasındadır. Kumlu ve ya da çamurlu tabanda 10 m ile 150 m'ler arasında yayılır. Çoğunluğuna ise 60 m'den daha sığ sularda rastlanır. Gece aktiftir. Hint Okyanusu - Kızıldeniz'den Akdeniz'e göçmen olup Türkiye'nin doğu Akdeniz kıyılarında bulunur. Ticari avcılığı vardır.

Trachyrincus scabrus (uzunburunlu farebalığı) [roughsnout grenadier] Derin-taban-saldır (batidemersaldır). Göçmen değildir. 395-1,700 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=60 cm olabilir. Balıkçılığı önemsizdir. Çoğunlukla balık unu yağı olarak işlenir.

trakonya (trakonya balığı) [greater weever] ® Trachinus draco.

trampet balığı [boarfish] ® Capros aper.

trança [bluespotted seabream] 1- ® Pagrus caeruleostictus.

trança [pink dentex] 2- ® Dentex gibbosus.

trança balığı [common seabream] ® Pagrus pagrus.

trans- (önek) [trans-] Çapraz, çaprazi. Transmedyan (transmedian)-Ortadan çaprazi. Bir uçtan diğerine.

transduser [transducer] Ayna. ® Çevirici.

transmissometre [transmissometer] Uzaklığı belli iki nokta arasındaki ışık kaybını (azalmasını) ölçen alet.

transplantasyon [transplantation] 1- Organ nakli.

transplantasyon [transplantation] 2- Yer değiştirme. Nakil, nakletme. Bir balığın bir yerden alınarak başka bir yere (yaşam-alana) bırakılması.

trata [?] Daire şeklinde el ağı. Balık avcılığında çekilerek kullanılır.

travers (diravers) [traverse] Dalgayı geminin baş omuzluğundan alarak beklemek.

Tremoctopus violaceus (?) [palmate octopus] Eşeysel çift yapısallık belirgindir. Dişiler erkelerden 5 ile 10 kez daha iridir. Rengi mordur. Manto boyu dişilerde en çok 10 - 15 cm ve erkeklerde 2 cm olabilir. Toplam boy 4 cm kadardır. Epi-pelajik türdür. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Avcılığı hakkında bilgi eksiktir.

trenç [trench] Derin deniz çukuru.

trend [trend] Eğilim, doğrultu.

tri- (önek) [tri-] Üç, üç kez, üç kat.

Triakidae (Küçük-köpekbalığıgiller) [houndsharks, hound sharks] Kıkırdaklılar sınıfı-Chondrichthyes ve Carcharhiniformes takımının bir ailesidir. Aile 9 cinste 40 türü barındırmaktadır. Küçük boylu köpek balıklarıdırlar. Gövde uzun narindir. Beş solungaç yarığı vardır. Gözler oval yapılı olup zarlıdır. Birbirinden ayrılmış iki sırt yüzgeci vardır. Sırt yüzgeçlerinde 2 diken vardır. Sırt genelde grimsi-esmer, karın beyazdır. Birçok tür yavaş olsa da renk değiştirebilme yeteneğine sahiptir. 300 m derinlikteki sularda dağılmışlardır. Ilıman ve sıcak sularda yayılmaktadırlar. Dipte yaşayan organizmalarla ya da balıklarla beslenirler.

Triasik [Triassic] Mezozoik çağda jeolojik dönem. 245-210 milyon yıl öncesi.

Trichiuridae (Kılkuyruk-balığıgiller) [cutlassfishes] Actinopterygii sınıfı, Perciformes takımı, Trichiuridae ailesindeki 10 cinste 40 yırtıcı türü barındırmaktadır. Gövde yanlardan basık şerit gibi olup uzundur. Ağız büyük, alt çene öne çıkıntılıdır. Üst çenenin ön kısmında kazma şekilli köpekdişleri her iki çenede de mevcuttur. Sırt yüzgeci alçak olup uzundur, gözün gerisinden başlar neredeyse kuyruğa kadar devam eder. Yüzgecin sert ışınlı ön kesimi kısadır. Kuyruk yüzgeci ya küçük ve çatalsıdır (Lepidopus) ya da yoktur. Gövde kuyruğa doğru incelen bir yapıya sahiptir (Trichiurus). Yanal çizgi basittir. Pul yoktur. Gövde genellikle gümüşidir. Sırt biraz daha koyudur, gövdede başka iz ya da leke yoktur; sırt ve anal yüzgeçleri hafif solgun sarıdır; göğüs yüzgeçleri ise yarı şeffaftır. Sıcak ve ılıman denizlerde yaşayan doymak bilmez leşçildirler. Çoğunlukla kıta sahanlığının derin kesimi ile kıta yamacının 1,500 m’den fazla olan kısmında yaşarlar. Akdeniz’de yaşayanlar 450 m’den daha derine inmezler. Geceleri yüzey yakınına çıkarlar.

Trichiurus lepturus (kılkuyruk balığı, kılkuyruk) [largehead hairtail] Taban-yüzücü (bentopelajik) olup etraf-göçerdir (amfidromdur). 0-400 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=234 cm, ağırlığı 5 kg ve 15 yaşında olabilir. Ticari balıkçılığı önemlidir. Genellikle sığ suda ve çamurlu tabanda bulunur. Erin ve geç bireylerin ters beslenme davranışı vardır. Büyük erin bireyler gündüz yüzeye yakın yemlenirken erinleşmemiş genç bireyler 100 m derinlikte ve tabanın üstünde sürü oluşturur. Gençler gece gevşek gruplar halinde yüzeyde beslenir. Yumurtaları yüzücüdür (pelajiktir). Kızartması ve ızgarası çok lezizdir.

Trigla lucerna (kırlangıç balığı, deniz horoz balığı, uçan balığı, kırlangıç) [tub gurnard] ® Chelidonichthys lucernus.

Trigla lyra (öksüz balığı, öksüz, kırlangıç) [piper gurnard] Derin-tabansaldır (batidemersaldır). 25-700 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=60 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizidir. 7 yıl yaşayabilir. Kumlu çamurlu zeminde bulunur.

Triglidae (Kırlangıçbalığıgiller) [sea robins, gurnards] Actinopterygii-Işınlı-yüzgeçliler sınıfı, Scorpaeniformes takımının Scorpaenoidei alttakımının bir ailesidir. Bir kaynağa göre toplam 14 cinste 100 türü barındırır. Bir diğer kaynak yalnız 11 cins ve 73 tür bildirmektedir. Akdeniz’de 5 cins ve 8 türle temsil edilir. Yaygın bilinen cinsleri Aspitriga (2 tür), Eutrigla (1 tür), Lepidotrigla (12 tür), Peristedion (21 tür), Trigla (4 tür) ve Trigloporus’tur (2 tür). Diğer cinsleri ise şunlardır: Bellator (5 tür), Chelidonichthys (1 tür), Paratrigla (1 tür), Prionotus (22 tür), Pterigotrigla (2 tür). Deniz ve acı-suda bulunur. En büyükleri 1 m boya ulaşır. Gövde uzun, kemiksi kabuklarla zırhlanmış baş güçlü olup karın kısmına doğru yassılmıştır. Ağız uçta ve hafif alta doğrudur. Kılsı (villiforme) dişler her iki çenede de, vardır. Ayrık sert ve yumuşak ışınlı iki sırt yüzgeci vardır. Göğüs yüzgeçleri ayrı duran parmak şeklinde 3 yumuşak alt ışına sahiptir. Bunları kimyasal algılayıcı (besin bulucu) olarak kullanırlar. Göğüs yüzgeçlerini ayrıca kanat gibi de kullanabilirler. Karın yüzgeçleri göğüsseldir. Kuyruk yüzgeci hafif çatallı, düz ya da yuvarlak olabilir. Pullar tüm gövdeyi kaplar. Renk değişkendir, ağırlıklı olarak kırmızıdır, az çok koyu grilidir; karın genellikle solgundur. Küçük boydan orta boya kadar olan taban balıklardır, kıta sahanlığında ve 200 m derinliğe kadar olan ılıman ve tropikal denizlerin kumlu, çamurlu kesimlerini tercih ederler. Boyları 45 cm kadar olabilir. En çok 200 m derinliğe kadar inerler ancak çoğu tür 30-40 m civarında yayılır. Yüzme keselerine tokmak olarak kullandıkları kaslarıyla vurarak ses üretirler.

trikoblast [trichoblast] Tek-sıralı, dallanmış, renksiz ve zayıf ipliciklerdir. Bazı kırmızı alglerin genç olan (apikal =en uçtaki) kısımlarında bulunur (örneğin Laurencia).

trikogin [trichogyne] Az çok uzun, renksiz saçtır; kırmızı alglerin karpogonunu aşar.

trikotallik [trichothallic] Bir yandan çok sayıdaki zayıf (dayanıksız) hücre sırasının, diğer yandan da tallus dokularını (sürekli) üreten, araya sokulmuş bir sürgendoku tarafından büyümenin sağlanması.

trinomen [trinomen] Üç kelimeden oluşan canlı adı. Cins adı, tür adı, alttür adı. Örnek; Merlangius merlangus euxinus - mezgit.

trinominal [trinominal] Üç kelimeden oluşan isim.

triplo- (önek) [triplo-] Üç kat. Üç kez. Örnek; triploid. Haploid kromozom sayısının üç katına sahip.

triploid [triploid] Normal olmayan kromozom bileşenleri. Normal haploid kromozom sayısına üç seri halinde sahip olan balık, canlı. Balığı üç katlı kromozoma sahip hale getirmek için döllenmeden hemen sonra sıcak, soğuk, basınç ya da kimyasal şoka tabi tutmak gerekir. Bundan daha çok dişi balıklar etkilenir. Erkeklerde kısmen ortaya çıkar.

Tripterygion delaisi (karabaş balığı) [black-faced blenny] Tabansaldır (demersaldır). O-40 metre derinliklerde bulunur. Boyu TL=9 cm olabilir. Kayalık tabanda ve sığ suda yaşar. Işığın az olduğu oyuk ve kovukları seçer.

Tripterygion melanurus (karabaş balığı) [small triplefin] Tabansaldır (demersaldır). Boyu TL=5,3 cm olabilir. Az ışıklanan yerlerde bulunur. Kayalıklara tırmanır.

Tripterygion tripteronotus (karabaş balığı) [triple-fin blenny] Tabansaldır (demersaldır). Göçmen değildir. 0-7 m derinliklerde yaşar. Boyu TL=8 cm olabilir. Sığ kayalık kıyıda bulunur.

tripton [tripton] Seston’un inorganik kısmı. Askıda inorganik parçacıklar.

Trisopterus luscus (?) [pouting] Taban-yüzücü (bentopelajik) ve okyanus-göçerdir (okyanodromdur). Acı-suya girer. 30-100 m derinliklerde yayılır. Boyu TL=40 cm olabilir. Balıkçılığı vardır. Erinler grup, erin olmayanlar büyük sürü oluşturur. Dış sahanlık kısmında yaşar fakat kıyıya da 50 metreye kadar iner. Ayrıca yumurtlamak için kıyıya daha da yaklaşabilir.

Trisopterus minutus (tavuk balığı) [poor cod] Taban-yüzücüdür (bentopelajiktir). Göçmen değildir. 400 m derinliğe kadar bulunur. Daha çok 15-120 metrelerde kumlu, çamurlu zeminde rastlanır. Boyu TL=40 cm olabilir. Ticari balıkçılığı vardır.

Triton [Triton] Üstü insan altı balık olan deniz adamı. Poseydon ve Amfitrit’in oğlu.

trivial ad [trivial name] Yerel isim. ® Yerel ad.

Trochidae (?) [top snails] Kabuk küre şeklindedir. Sığ su türüdür. Kabuk kapağı nasırlı olup çok turludur. Otobur olup sıcak suları sever. Akdeniz sular sisteminden 56 türü rapor edilmiştir.

Trochocochlea articulata (?) [articulate monodont] ® Monodonta articulata.

Trochus tessellatus (?) [articulate monodont] ® Monodonta articulata.

-trofik (sonek) [-trophic] Besinsel.

trofik [trophic] Beslenmeyle ilgili. Besini toplamak, almak, yemek.

trofojenik katman [trophogenic layer] Fotosentezle yapılan organik madde üretiminin yıkımlarla kaybı aştığı su tabakası, katmanı.

trofoloji [trophology] Besin ve beslenme ilişkilerinin incelenmesi.

trokofora [trachophora] Sucul omurgasızların plankton olan kurtçuklarına (larvalarına) verilen ad.

trol [trawl] 1- Çuval tipli ağ olup balıkçı gemilerinin arkasından ya orta-suda ya da tabanda sürütülerek çekilmektedir. Bu tip ağların dikey açıklığı üst kısmına yüzer malzeme takılarak yukarı kaldırılırken alt tarafına ağırlık bağlanarak aşağı (tabana) doğru çektirilerek sağlanır. Ağın yanlara açılması ise uçurtma prensibine göre çalışan kapı denilen düzeneklerle olur.

trol [trawler] 2- Trol ağını av aracı olarak kullanan balıkçı gemi ya da teknesi.

trol ağı [trawling net] Sürüklenmeyle yapılan balık avcılığında kullanılan ağ. Temelde iki farklı tipi vardır. Biri tabanda (tabana değerek) çekilen ve mantar yakası kurşun yakasının önünde olan dip trol ağı. Diğeri tabana değdirilmeden çekilen ve mantar ve kurşun yakası aynı düzlemde olan orta su trol ağıdır. Bunların kombinasyonu olup ihtiyaca ve balık dağılımına göre hem tabana değdirilerek hem de orta sıda yüzdürülerek kullanılan ağlar da bulunmaktadır.

trol ağında seçme [trawl net selection] Bir türe ait olup trol ağının torba kısmında kalan balıkların boy dağılımlarının aynı türün trol ağının ağzından giren balıkların boy dağılımlarına oranı olup (S)’ye benzer bir eğri şeklindedir. ® Seçme. ® Solungaç ağında seçme. ® Bıçak ağzı seçme.

trol kapısı [trawl board, otter board] ® Kapı.

trol vinci [trawl winch] Çekilerek kullanılan ağ ile yapılan balıkçılıkta ağı, suya indirmede ve güverteye almada kullanılan tel vincine verilen ad. Çelik telin sarıldığı tamburlardan oluşan alet.

trompet balığı [longspine snipefish] ® Macroramphosus scolopax.

tropik [tropics] Yengeç Dönencesi 23,5°N ile Oğlak Dönencesi 23,5°S enlemi arasında kalan kuşak.

tropik balık [tropical fish] 1- Tropik bölgede yaşayan balık.

tropik balık [tropical fish] 2- Sıcak iklim kesiminin tatlı ya da tuzlu sularında yaşayan parlak renkli, alışılmadık vücut yapısına sahip küçük balık.

tropik bölge [tropical region] Kuzey ve güneyde 20⁰ kış eşsıcaklığına sahip okyanus kesimi. Genel anlamda oğlak ve yengeç dönenceleri arasında kalan kuşak.

tropizm [tropism] Sabit canlıların uyarıcıya doğru ya da uyarıcıdan uzaklaşan büyüme hareketi.

Trunculariopsis trunculus (?) [banded murex] ® Phyllonotus trunculus.

Trygon purpurea (pelagic stingray) [iğnelivatoz, mavirina balığı, rina] ® Pteroplatytrygon violacea.

Trygon violacea (pelagic stingray) [iğnelivatoz, mavirina balığı, rina] ® Pteroplatytrygon violacea.

Tryonix triunguis (Nil yumuşak kabuklu kaplumbağası) [Nile soft-shelled turtle] Soyu tehlike altındaki tür olup doğu Akdeniz’de yalnız üç bölgede rastlanmaktadır. Bunların ikisi 1970’lerde keşfedilen Dalyan, Dalaman ile İsrail’deki Aleksandre ırmağındaki üç ana ıslak alandır. Son dönemde Kaş-Fethiye arasında Patara’da da bir popülasyonun olduğu saptanmıştır. Bu türün popülasyonlardaki birey sayıları oldukça düşüktür ve 50-125 arasında değişmektedir. Nil yumuşak kabuklu kaplumbağası ayrıca Mersin ve İskenderun Körfezi bölgelerinde de görülmekte ancak balık ağlarına zarar verdikleri için koruma altında olmalarına rağmen bunlara iyi gözle bakılmamaktadır.

TS diyagramı [TS diagram] Denizlerdeki su kütlelerinin karşılaştırılması ve belirlenmesinde kullanılan sıcaklık-tuzluluk ilişkisini gösterir çizim (grafik).

tsunami [tsunami] Deniz altındaki, geniş ölçekli deprem, toprak kayması ya da volkanik faaliyet sonucu oluşan çok büyük dalga.

tubifeks [sludge worm, Tubifex] ® Tubifex tubifex.

Tubifex tubifex [sludge worm] Boyları 6 cm kadar olan Tubificidae ailesinin akarsu ve göllerde yaşayan boru tipli olup küçük halkalı solucan türlerinden biridir. Bunlar kırmızı renkli olup korku halinde topak halini alırlar. Çamurlu tabanda ve çok kirli sularda yaşarlar. Yüz yıldan fazla bir süredir akvaryum balıklarının beslenmesinde kullanılırlar fakat akvaryumlara da hastalık taşırlar. Bu nedenle kaynatılmış ya da kuru dondurulmuş kurtlar taze yem olarak verilenden daha güvenlidir. Oksijensiz ortamda metabolizmalarını yavaşlatarak ya da sist oluşturarak aylarca yaşayabilirler. Tubifex türlerinin birbirinden ayırt edilmesi zordur.

tubus [tube] Tüp, boru.

tulina [bullet tuna] ® Auxis rochei.

Tulumlular [Ascidiacea, ascidians, sea squirts] Kordalıların gömlekliler altdalının bir sınıfıdır. Sert bir yere ya da diğer malzemeye yapışarak yaşarlar. Başkalaşarak (metamorfoz geçirerek) gelişirler. Karmaşık hayvanlardır. Dolaşım ve sindirim sistemleri, kalp ve diğer organları vardır. Birçok solungaç yarıkları bulunur. Tek ve koloni halinde yaşarlar. Hemen hemen hepsi erseliktir (hermafrodittir). Tek yaşayanlar yumurta ve atmığı (sperm) dış döllenme için suya bırakırlar. Koloni oluşturanlar hem tomurcuklanma hem de yumurtaları saklayarak çoğalırlar. Renkleri değişkendir.

tunica [tunica, shirt] Gömlek.

Tunicata (tunikatlar) [Tunicata, tunicates] ® Gömlekliler.

tunikatlar [Tunicata, tunicates] ® Gömlekliler.

turbaya yumurtlayıcı [peat-spawner] Cyprinodontidae - Dişlisazancıkgiller-Dalaba balıkları yumurtalarını çürümüş malzeme üzerine bırakırlar.

Turbinidae (?) [?] Kabuk helezon yapılıdır, çok değişken yontuludur. Otburdur, sığ suda bulunur, algler üzerinde yaşar, özellikle yeni oluşan filizleri raspalar ya da sert malzeme üstündeki mikroskobik organik parçacıkları sıyırır.

Turgut Reis [Dragut] Genç yaşta Barbaros Hayreddin’e katılan ve uzun süre Akdeniz’de korsanlıktan sonra kaptanıderya olan Türk denizci (1485 Menteşe-Muğla, 1565 Malta). Venediğe tutsak düştü. Dört yıl forsa olarak kürek çekti fakat Barbaros tarafından kurtarıldı. Preveze deniz savaşında başarı gösterdi. Birçok deniz seferine katıldı. Kanuni Sultan Süleyman zamanında Trablusgarp beylerbeyi ve kaptanıderya oldu. Malta kuşatmasında şehit düştü.

TURKSTAT (kıs) [Turkish Statistical Institute] Eski “Devlet İstatistik Enstitüsü” (DİE). ® Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK).

turna balığı [European barracuda] 1- ® Sphyraena sphyraena.

turna balığı [pike, horned pike, northern pike] 2- ® Esox lucius.

Turnabalığıgiller [pickerels, pikes] ® Esocidae.

Turritella communis (?) [horny auger] Kumlu çakıllı; yumuşak ya da sertleşmiş milli tabanda yaygındır. Boyu 6 cm çapı 1 cm olabilir. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur.

Turritella mediterranea (?) [muddy auger] ® Turritella turbona.

Turritella triplicata (?) [muddy auger] ® Turritella turbona.

Turritella turbona (?) [muddy auger] Sin. Turritella triplicata; Turritella mediterranea. İnfralitoral katın kumlu çakıllı tabanında az yaygındır. Boyu en çok 7,1 cm çapı 1,8 cm olabilir. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur.

Turritellidae (?) [tower shells; tower snails] Kabuk, bazen çok uzun ve göbeksizdir. Kendisini gömer, geniş yumuşak tabanda yaşar; iç döllenme vardır.

turuncu et [orange meat] Tuzlu suda salamura edilmiş balık etinin renginin değişmesi ve pazar şansını etkilemesi. Örnek; lüfer (Pomatomus saltator).

tutunan organizma(lar) [fouling organim(s)] Tutunan organizmalar dendiğinde daha çok biyolojik olanlar akla gelmektedir. Bunlar, önce ıslak yüzeyde ince bir film oluşturan mikro-organizmalar, bunu izleyen bitkisel varlıklar (algler-yosunlar) ve hayvanlardan oluşmaktadır. Tutunan organizmalar her türlü deniz yapılarında ve gemilerin su altında kalan kısımlarında görülür. Balıkçı halk buna çoğu kez sakal da der. Bu organizmaların önemi örneğin su altı kablolarına yapışarak bunları ağırlaş-tırmaları, fabrikaların ve güç santrallerinin soğutma suyu kanallarının daralmasına ya da boruların çaplarının küçülmesine neden olurlar. Yine gemilerin su kesimine yapışanlar gemi hızının azalmasına yol açarlar. Sıralanan bu ve benzeri durumlarda önemli ekonomik kayıplara ve ek harcamaların yapılmasına yol açarlar. Yaygın bilinen tutunan organizmalar olarak düğme (barnacle), midyeler (mussels), çokkıllılar (Polychaeta), yosunhayvanları (bryozoa), yosunlar (algae- seaweed) gelmektedir. Tutunan organizmalarla mücadele temizleme (kazıma) ve kimyasal yolla (ağılı-zehirli boyalarla) yapılmaktadır.

tutya (çinko) [zinc] 1- Metal aksamların, gemilerin pervane, dümen vb’nin tuzlu suda aşınmasını önlemek için ilgili malzemenin yakınına konulan madde.

tutya [sacrificial anode] 2- Farklı metallerin suya konulması sonucu bunlardan biri anot gibi davranarak erir. Bu metallerin erimesini azaltmak için bunların yakınına elektrolit potansiyeli uygun başka bir metal örneğin çinko konulur ki buna eriyici anot ta denir.

tuz bezesi [salt gland] Tuz salgılayan beze. Vücutlarındaki tuz miktarını belirli bir düzeyde tutmak için örneğin deniz suyu ile alınan aşırı tuzu (NaCl) atmaya yarayan beze. Deniz sürüngenlerinde olduğu gibi martıların gözlerine yakın kısmında böyle beze bulunur.

tuz cephesi [salt front] Denizden ırmağa doğru kama gibi uzanan tuzlu su.

tuz dili [salt wedge] ® Tuz kaması.

tuz gölü [salt lake] Genellikle balığı olmayan ve yüksek buharlaşma nedeniyle tuzlanmış kapalı su kütlesi.

tuz kaması [salt wedge] Tabandan haliç içine doğru kama şeklinde uzanan tuzluluğu yüksek su tabakası.

tuz salgılayan gözeler (hücreler) [salt secreting cells] Solungaçlardan tuzu vücut dışına (suya) atan gözeler (hücreler).

tuz salgılayan hücreler [salt secreting cells] ® Tuz salgılayan gözeler.

tuz soğuran gözeler (hücreler) [salt absorbing cells] Solungaçlarda sudan tuzu vücut içine alan gözeler (hücreler).

tuz soğuran hücreler [salt absorbing cells] ® Tuz soğuran gözeler.

tuzlama [salting] Tat vermek ya da diğer işlemler için balığın kısa ya da uzun süreli tuzla muamelesi.

tuzlu bataklık [salt marsh] Tuzlu suyun ıslattığı kara parçası. Bu gibi kesimler sığ olup yavru balıkların önemli beslenme alanıdır. Bu alanlardaki üretim zirai üretimden daha yüksek olup açık suların 20 katına ulaşabilir.

tuzluluk [salinity] çözünmüş tuzların ölçüsü olup deniz suyunun 1 kg’ındaki katı maddelerin gram cinsinden ağırlığıdır. Sulardaki tuzluluk dağılımı kaynağa göre değişmekle birlikte yaklaşık şöyledir:

Tatlısu <1,0 ppt İçsular 0,5-2,0 ppt., ve daha az. Hafif tuzlu 1,0-3.0 ppt. Orta derecede tuzlu 3,0-10,0 ppt.

Acısu 0,5–2,0 ve 17,0 -21 ppt. Çok tuzlu 10,0-35,0 ppt. Deniz suyu 35,0 ppt Salamura >35,0 ppt. (doymuş çözelti)

Karasal tuz göllerindeki miktarlar ise çok daha yüksektir.

tuzluluk ölçer (salinometre) [salinometer] Elektrik iletkenliğini kullanarak suların tuzluluğunu ölçmede kullanılan alet.

tuzsever [halophilous] Tuzlu ortamı seven tercih eden.

tüberküloz [tuberculosis, fish tuberculosis (tb, TB)] ® Balık veremi.

TÜBİTAK (kıs) [Turkish Scientific and Technological Research Council] Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu. Türkçe kısaltması aynı kalarak, kurumun adı Temmuz 2005’te değiştirilmiştir. ® Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK).

TÜİK (kıs) [Turkish Statistical Institute (TURKSTAT)] Devlet İstatistik Enstitüsü’nün kısaltmış yeni adı. ® Türkiye İstatistik Kurumu.

Tükelağızlılar [Teleostomi] Omurgalı hayvanlardan olup solungaç yarıkları solungaç kapağıyla örtülür. Çeneliağızlılar (Gnathostomata) üst sınıfının gerçek balıkları içine alan alt grubudur. Akciğerli-balıklar (Dipnoi), Saçak-yüzgeçliler (Crossopterygii), Mersin-balıkları (Chondrestei), Eşkenarpullular (Rhomboganoidea) ve Yuvarlakpullu-ları (Cyclogonoidea) içerir.

tükenme [depletion] Kaynakların (stokların) azalması, tükenmesi, kuruması.

tükenmiş [depleted] Geçmiş dönemlere göre, balık bolluğunun balıkçılık nedeniyle çok düşük düzeye inmiş olması.

tüketici [consumer] Üretileni tüketenler (yiyenler).

tüketme [depletion] Yenilenebilir kaynağın (stok) sürdürülebilir düzeyin üstünde avlanması.

tüketme davranışı [consummatory beahviour] Besinin önce ağza alınıp tadının anlaşılmasından sonra ya yutulması ya da geri atılması şeklinde beliren yeme davranışı.

tüketmeden su kullanma [non-consumptive water use] Suyu azaltmayan kullanım şekli. Örnek; balıkçılık.

tülka [Black Sea sprat] ® Clupeonella cultriventris.

Tümbaşlılar [Holocephali] Altsınıf Holocephali = Chimaera = Chimaeridae. ® Denizkedisigiller.

Tümkemikliler [Holostei, bony fishes] Işınlı-yüzgeçliler (Actinopterygii) sınıfında yer alan bir ara gruptur (infrasınıf). Amiiformes ve Lepisosteiformes takımlarını (ve toplam 8 türü) kapsar. İlkel özellikler gösteren kemikli balıklardır. Kıkırdak omurgalarının üstü kemiksi tabakayla kaplıdır.

tüm-kutupsal [holarctic] 1- Kutup ve kuzey iklim kesimini içeren biyo-coğrafik bölge. Bölge iki kısma ayrılmaktadır. Avrupa-Asya kısmına “pelaearctic” ve kuzey Amerika kısmına ise “nearctic” denmektedir.

tüm-kutupsal [holarctic] 2- Okyanus bilimlerinde kutup bölgesi için kullanılan terim.

tüm-yüzücü [holopelagic] Yaşamları boyunca (ömrünün tamamını) kıyıda ya da açıkta sürekli yüzücü (pelajik) bölgede kalan organizmalar. ® Üst-yüzücü (epipelajik). ® Derin-yüzücü (batipelajik). ® Orta-yüzücü (mezopelajik).

tüp-ağız [tube mouth, slurpy mouth (?)] Balıkların değişik ağız yapılarından birini belirtmede kullanılır. Özel bir ağızdır ve Hippocampus’ta görülür. Höpürdetir şekilde çekerek besini ağzına alır.

tüp-avcılığı [butane-tube fishery] Bilinebildiği kadarıyla bazı ülkelere özgü bir balık avcılığı yöntemidir. Açık bırakılan piknik tüpünün suya atılmasıyla bayılan balıklardan yüzeye vuranların toplanması şeklindeki yasak avcılıktır.

tüpgöz [tubular eye] Tüp şeklinde ve çok büyük merceği ve ağ tabakası (retinası) olan göz küresi. Örnek; derin-yüzücü (batipelajik) balıklardan Opisthoproctus, Macropinna, Argyropelecus, Odontostomus, Scopelarchus, Gigantura cinsleri.

tür [species] Yapısal özellikleri ve genetik karakterleri birbirine benzeyen ve yine aynı genetik karakterde yeni kuşaklar verebilen bireylerin tümüdür. Kısaca biyolojik genetik bir bütündür.

tür adı [species name] Türe verilen taksonomik addır. Linne’nin isimlendirme sisteminde her bir türün iki adı vardır (Örnek; Mullus barbatus-keserbaş barbunya). Bu ad uluslararası bilimsel topluluklar tarafından ortak tanım için kullanılır.

tür çeşitliliği göstergesi [index of species diversity] Bu göstergeyi iki kısımda vermek mümkündür. Biri tür zenginliği (species richness) diğeri eşitlik (evenness) göstergesidir. ® Baskınlık göstergesi. ® Benzemezlik göstergesi. ® Benzerlik göstergesi. ® Eşitlik göstergesi. ® Topluluk çözümlemesi. ® Tür zenginliği göstergesi.

tür zenginliği [species richness] Bir bölge ya da yaşam-alandaki tür sayısıdır.

tür zenginliği göstergesi [species richness] d₁ = (S-1)/log N ve d₂ = SÖ N ‘dir. Burada; S = Tür sayısı ve N = Birey sayıdır. ® Baskınlık göstergesi. ® Benzemezlik göstergesi. ® Benzerlik göstergesi. ® Eşitlik göstergesi. ® Topluluk çözümlemesi. ® Tür çeşitliliği göstergesi.

türbidite [turbidity] ® Bulanıklık.

türbülans [turbulence] Girdap şeklinde akış. Akışkanların gösterdikleri düzensiz hareket.

türdeş [homogenous] Tektip, tekbiçim, eşit.

tür-içi [intraspecific] Aynı türün içinde. Aynı türe ait bireyler (populasyonlar) arası olay ve ilişkilere ait.

tür-içi yarış [intraspecific competition] Aynı kaynak (örneğin besin) için aynı türden bireyler arasındaki yarış.

Türk Boğazları [Turkish Straits] İstanbul ve Çanakkale boğazlar sistemine verilen ad.

Türk fincanı [Turkey cup] ® Spongia officinalis alt tür mollissima.

Türkiye acı-su gölleri [saline lakes in Turkey] Türkiye’de dışarıya akıntısı olmayan yani kapalı havza (endorreic göl) olup bu nedenle de acı-su ihtiva eden çok ünlü iki göl bulunmaktadır. Bunlardan biri Van Gölü diğeri ise Burdur Gölü’dür. ® Van Gölü. ® Burdur Gölü.

Türkiye balıkçılığı (1970-2009 yılları arasındaki onar yıllık dilimlerde üründeki değişmeler) [Turkish fisheries - Changes of yields in 10 year time slices between 1970-2009] 1- Geriye doğru 40 yıllık sürede Türkiye balıkçılığı takvim yılları itibarıyla seçilmiş 10’ar yıllık dilimler halinde çok genel basit istatistiki değerlendirmeye alınacak olursa ortalama avın her 10 yılda Akdeniz’de önce 3 sonra 2 kat arttığı, ancak sonraki süreçte düştüğü görülür. Ege Denizindeki durum benzeri olup burada da önce 4 katı artışı 2 kat artış izlemekte ve bunun arkasından yine bir azalma gelmektedir. Marmara Denizi bu iki denizden farklılık göstermektedir. İlk dönemi (1970-79) izleyen artışın 3 kat olduğu ancak izleyen süreçlerde avdaki artma eğilimin sürdüğü dikkat çekmektedir. Karadeniz’deki toplam avı ve salınımları hamsi belirlemektedir. 1970-80 döneminde av 3 kat artmış ancak akabinde 2 kat gerilemiş sonra yine artmıştır (bkz. izleyen Tablo). Av ve ana av değerlendirmesinde dikkati çeken bir diğer nokta Akdeniz ve Ege Denizi’ndeki artışların Karadeniz’de hamsi avının çok düştüğü 1989-91 dönemine denk düşmesidir. Bu durum filonun bu alanlara kaydığını göstermektedir. İkinci dikkati çeken önemli bir nokta ise her artışın sonrasında üründeki azalmadır. Bu da ürünün Türkiye sularında artık artırılamayacağını, üst sınıra ulaşılmış olup aşırı avlanmanın yaşandığının kanıtıdır. Bir diğer nokta, ürün artışları eskiden beri bilinen alışılagelmiş türlerden değil de ve daha çok küçük yüzücü (pelajik) balıklardan (hamsi, sardalya, tirsi vb) geldiğidir. Bu nokta çok daha hassas bir konuyu ekosistem kayması ya da değişikliğini tartışmaya sokmaktadır. Bu ekosistem kayması kısaca sularımızın giderek aşırı gübrelenme kirliliği (eutrophication) tehdit ve tehlikesi altında bulunduğunun göstergesidir.

1970-2009 yılları arasındaki üründeki değişmeler.

Dönem	Akdeniz (Ürün ton)	Ege Denizi (Ürün ton)	Marmara Denizi (Ürün ton)	Karadeniz (Ürün ton)
1970-1979 Min Mak Ort	2,311 (1973) 9,806 (1978) 4,230	1,685 (1970) 18,000 (1979) 5,900	7,143 (1975) 20,181 (1978) 14,482	87,917 (1975) 289,413 (1979) 139,224
1980-1989 Min Mak Ort	7,876 (1980) 23,061 (1989) 13,204	14,267 (1982) 37,647 (1989) 22,562	30,365 (1980) 56,190 (1987) 42,359	264,170 (1989) 480,400 (1988) 408,085
1990-1999 Min Mak Ort	17,001 (1999) 42,289 (1993) 27,713	31,731 (1990) 69,210 (1998) 49,373	35,288 (1995) 81,005 (1999) 47,956	182,656 (1991) 442,059 (1995) 296,237
2000-2009 Min Mak Ort	10,793 (2002) 26,423 (2009) 15,074	31,483 (2003) 47,680 (2006) 38,997	31,709 (2009) 68,327 (2001) 53,056	233,973 (2005) 412,629 (2007) 324,085

Türkiye balıkçılığı (Türkiye denizlerinde ana avı oluşturan türler, 1968-2010) [Turkish fisheries - species constituting the main catches in Turkish seas, 1968-2010] 2- Türkiye denizlerinde yıllar itibarıyla en çok avlanan 5 balık türü/grubu ve bunların bölgesel bazdaki payları izleyen tablolarda verilmektedir. Bu özet bilgi/veri DİE’nün yayınlanmış ilgili istatistiklerinden çıkartılmıştır. Ayrıntı için ® Ek 2 – Ana türler. Akdeniz’de ana av 1960’lı yılların sonu ile 1970’li yıllarda daha çok tabansal (demersal) türlerden oluşurken bunlara 1980’li yıllardan itibaren yüzücü (pelajik) türler eklenmiştir. Tür sayısının genelde görece yüksek olduğu Akdeniz’de en çok av veren ilk 5 türün ortalama payları diğer denizlerde gözlemlenenden daha düşük bunu oluşturan tür sayıları ise daha yüksektir. Kuzeye çıkıldıkça ana ava katılan tür sayıları azalma eğilimi gösterirken bunların avdaki ortalama payları izleyen tablodan da görülebileceği gibi Akdeniz’de %50-55’ten Ege’de %66-71; Marmara’da %76-86 ve Karadeniz’de ise %89-96’ya yükselmektedir.

Ana avı oluşturan türler (1968-2010).

Dönem	Akdeniz Pay %		Ege D. Pay %		Marmara Pay %		Karadeniz Pay %
1968-1969	Barbunya Çipura İskarmoz Kefal Köpek Lahoz Mercan	Min 40 Mak 62	Barbunya Berlam Hamsi Kefal Köpek Pala+Torik Sardalya	Min 33 Mak 38	Barbunya Hamsi Kalkan Kefal Lüfer Mırmır Pala+Torik	Min 69 Mak 83	Hamsi İstavrit Kefal Köpek Mezgit Pala+Torik Zargana	Min 77 Mak 80
1970-1979	Barbunya Çipura Gümüş İskarmoz İstavrit İzmarit Kefal Kolyoz Köpek Lahoz Mercan	Min 46 Mak 70 Ort 55	Barbunya Çipura Hamsi İsparoz İstavrit Kefal Kolyoz Köpek Kupez Lüfer Mercan Pala+Torik Sardalya	Min 40 Mak 91 Ort 66	Barbunya Hamsi İstavrit İzmarit Kolyoz Lüfer Mezgit Pala+Torik Sardalya	Min 59 Mak 89 Ort 79	Barbunya Hamsi İstavrit Kalkan Köpek Mezgit Pala+Torik Lüfer	Min 71 Mak 94 Ort 89
1980-1989	Akya Barbunya Gümüş İskarmoz İstavrit İzmarit Kefal Kolyoz Lahoz Sardalya	Min 39 Mak 60 Ort 51	Barbunya Hamsi İstavrit Kefal Kolyoz Kupez Orkinoz Pal+Torik Sardalya	Min 57 Mak 77 Ort 67	Hamsi İskarmoz İstavrit Kolyoz Lüfer Mezgit Pal+Torik Sardalya	Min 49 Mak 89 Ort 81	Barbunya Hamsi İstavrit Kalkan Kolyoz Köpek Lüfer Mezgit Pal+Torik	Min 89 Mak 96 Ort 94
1990-1999	Akya Bakalorya Barbunya Gümüş İskarmoz İzmarit Kefal Kırlangıç Kolyoz Levrek Orkinoz Sardalya	Min 36 Mak 57 Ort 50	Sardalya Kefal Kolyoz Hamsi Kupez İzmarit Barbunya Bakalorya Levrek	Mim 62 Mak 73 Ort 68	Bakalorya Hamsi İstavrit Kefal Kolyoz Lüfer Mezgit Pal+Torik Sardalya	Min 63 Mak 88 Ort 76	Hamsi İstavrit Kefal Kolyoz Lüfer Mezgit Pal+Torik Sardalya	Min 82 Mak 96 Ort 92
2000-2010	Bakalorya Barbunya Çipura Gümüş İstavrit Kefal Kolyoz Orkinoz Pala+Torik Sardalya Sardalya	Min 45 Mak 61 Ort 53	Sardalya Kefal Bakalorya Hamsi Kolyoz Hamsi Lüfer İstavrit Kupez Tirsi	Min 66 Mak 76 Ort 71	Hamsi Bakalorya İstavrit Mezgit Sardalya Lüfer Pal+Torik Mezgit	Min 79 Mak 90 Ort 86	Hamsi İstavrit Mezgit Kefal Pal+Torik Lüfer Çaça	Min 93 Mak 99 Ort 96

Türkiye balıkçılığının genel özelliği [general characteristic of Turkish fishery] Türkiye Avrupa Birliği üyesi olmadığından balıkçılık düzenlemeleri de henüz Ortak Balıkçılık Politikası çerçevesinde ele alınmamaktadır. Avrupa Birliği üyeleri, genellikle kıyıdan 12 deniz mili açığa kadar uzanan kesimi, ‘Münhasır Balıkçılık Kuşağı’ (Exclusive Fishing Zone - EFZ) olarak kullanmaktadırlar. Türkiye uluslararası Münhasır Ekonomik Kuşak sözleşmesini Ege Denizi’nin özel konumu nedeniyle imzalamamıştır. Bu çerçevede AB’ce kabul edilmiş olan 12 millik ‘Münhasır Ekonomik Kuşak’ uygulaması da tartışmalı olup Türkiye açısından sonuçlanmamıştır. Bunların ötesinde kıyısal sınır dışında kalan alanlarda diğer AB üyesi ülkeler balıkçılık faaliyetinde bulunabil-mektedirler. AB üyesi olmayan ülkeler ancak antlaşmalar çerçevesinde bu alanlardan yararlanabilirler. Bu bağlamda kıyısal alan dışında kalan birçok kesim, eğer önemli yumurtlama ve büyüme alanları iseler, balıkçılık faaliyetine ayrıca kapatılabilmektedir. Türkiye, Karadeniz’deki Münhasır Ekonomik Kuşak hariç henüz hükümranlık alanı dışında (uzak mesafede) önemli sayılabilecek bir balıkçılık faaliyeti göstermemektedir. Bu yönüyle zamanla kullanılan teknelerin boyutları artmış olsa bile Türkiye balıkçılığının genel özelliği kıyısal olmasıdır.

Türkiye Balıkçılık Takvimi - Özet (Kosswig ve Türkmen’den 1955). Kısaltmaların açıklaması: t–ton, v-vanoz, L–lapa, l-lahoz, b-bakalyaro

Doğu Kardeniz Bölgesi (Rize- Trabzon- Giresun- Ordu- Samsun)

Her ay

Oca

Şub

Mar

Nis

May

Haz

Tem

Ağu

Eyl

Eki

Kas

Ara

Denizalası Kefal Kötek Levrek İstavrit Mavruşkil Mezgit İstavrit Zargana

Gümüş Hamsi Kalkan Kefal Kötek Lüfer Palamut T.barbunya Tirsi Uskumru Zargana

Gümüş Hamsi Kalkan Kötek Levrek Lüfer Palamut T.barbunya Tirsi Uskumru Zargana

Denizalası Gümüş Hamsi Kalkan Kötek Levrek Hamsi Lüfer Mavruşkil Palamut T.barbunya Tirsi Uskumru Zargana

Denizalası Hamsi Kalkan Kötek Levrek Lüfer Mavruşkil Palamut T.barbunya Tirsi Uskumru Zargana

Denizalası Hamsi Kalkan Kötek Levrek Lüfer Mavruşkil T.barbunya Tirsi Uskumru Zargana

Denizalası Kalkan Kötek Levrek Mavruşkil T.barbunya Uskumru

Denizalası Gümüş Kalkan Kötek Levrek Lüfer Mavruşkil Palamut T.barbunya Tirsi Zargana

Denizalası Gümüş Kalkan Hamsi Kötek Levrek Lüfer Mavruşkil Palamut T.barbunya Tirsi Uskumru Zargana

Gümüş Hamsi Kalkan Kötek Levrek Lüfer Mavruşkil Palamut T.barbunya Tirsi Uskumru Zargana

Gümüş Hamsi Kalkan Levrek Lüfer Mavruşkil Palamut T.barbunya Tirsi Uskumru Zargana

Gümüş Hamsi Kalkan Lüfer Mavruşkil Palamut T.barbunya Tirsi Uskumru Zargana

Gümüş Hamsi Kalkan Kötek Lüfer Mavruşkil Palamut T.barbunya Tirsi Uskumru Zargana

Batı Kardeniz Bölgesi (Sinop – Kastamonu - Zonguldak – İstanbul¹⁾ - Kocaeli (İzmit)¹⁾

1) İstanbul ve Kocaeli-İzmit’in hem Karadeniz hem de Marmara Denizi’nde kıyısı olmasına rağmen avın büyük çoğunluğunun Karadeniz’den geldiği kabul edilerek burada batı Karadeniz’e katılmıştır.

Her ay

Oca

Şub

Mar

Nis

May

Haz

Tem

Ağu

Eyl

Eki

Kas

Ara

İstavrit Kefal Levrek Lüfer Mercan Sardalya Sinagrit T.barbunya

Çipura Gümüş Hamsi İstavrit Kalkan Kefal Kılıç Kolyoz Kötek Levrek Lüfer Mezgit Orkinos (t.) Palamut Sardalya Tirsi Torik Uskumru Zargana

Çipura Gümüş Hamsi Kalkan Kefal Kılıç Kolyoz Kötek Levrek Lüfer Mercan Mezgit Orkinos (t.) Sardalya Sarpa (L) Tirsi Torik Uskumru Zargana

Denizalası Gümüş Hamsi Hani İstavrit Kalkan Kefal Kolyoz Kötek Levrek Lüfer Mercan Mezgit Orkinos (t.) Sardalya T.barbunya Tirsi Torik Uskumru Zargana

Gümüş Hamsi Hani İstavrit Kalkan Kefal Kılıç Kolyoz Kötek Levrek Lüfer Mezgit Orkinos (t.) Sarpa (L) T.barbunya Tirsi Torik Uskumru

Gümüş Hamsi Hani İstavrit Kalkan Kefal Kılıç Kolyoz Kötek Levrek Lüfer Mercan Mezgit Orkinos (t.) Palamut T.barbunya Tirsi Torik Uskumru Zargana

Gümüş İstavrit Kalkan Kefal Kılıç Kolyoz Kötek Kupes Levrek Lüfer Mercan Mezgit Orkinos (t.) Palamut Sardalya Sinagrit T.barbunya Tirsi Torik Uskumru Zargana

Gümüş Hamsi Hani İstavrit Kefal Kılıç Kolyoz Kötek Kupes Levrek Lüfer Mercan Mezgit Orkinos (t.) Palamut Sardalya Sinagrit T.barbunya Tirsi Uskumru

Gümüş Hamsi İstavrit Kalkan Kefal Kılıç Kolyoz Kötek Kupes Levrek Lüfer Mercan Mezgit Orkinos (t.) Palamut Sardalya Sinagrit T.barbunya Tirsi Uskumru Zargana

Gümüş Hamsi İstavrit Kalkan Kefal Kılıç Kolyoz Levrek Lüfer Mezgit Orkinos (t.) Palamut T.barbunya Tirsi Torik Uskumru Zargana

Gümüş Hamsi İstavrit Kefal Kılıç Kolyoz Kötek Levrek Lüfer Mezgit Orkinos (t.) Palamut T.barbunya Tirsi Torik Uskumru Zargana

Gümüş Hamsi İstavrit Kalkan Kefal Kılıç Kolyoz Levrek Lüfer Mezgit Orkinos (t.) Palamut Tirsi Torik Uskumru Zargana

Çipura Denizalası Gümüş Hamsi İstavrit Kalkan Kefal Kılıç Kolyoz Kötek Levrek Lüfer Mezgit Orkinos (t.) Palamut Tirsi Torik Uskumru Zargana

Marmara Denizi (Bursa – Tekirdağ - Balıkesir (Marmara)

Her ay

Oca

Şub

Mar

Nis

May

Haz

Tem

Ağu

Eyl

Eki

Kas

Ara

İstavrit Kefal Kolyoz Levrek Lüfer Mercan Minekop Sardalya Sinagrit T.barbunya

Çipura Kalkan Kefal Kılıç Levrek Lüfer Mercan Palamut Sinagrit Torik Uskumru Zargana

Çipura Gümüş Hamsi Hani İstavrit Kalkan Kefal Kılıç Levrek Palamut T.barbunya Uskumru Zargana

Gümüş Hamsi Hani İstavrit Kalkan Kefal Kılıç Levrek Lüfer Uskumru Zargana

Gümüş Hamsi Kalkan Kefal Kılıç Levrek Lüfer Mercan Sardalya Sinagrit T.barbunya Uskumru

Gümüş Kalkan Kefal Kılıç Kolyoz Kupes Levrek Lüfer Mercan Orkinos (t.) Palamut Sardalya Sinagrit T.barbunya Torik Uskumru Zargana

Gümüş Hamsi İstavrit Kefal Kılıç Kolyoz Kupes Levrek Lüfer Mercan Orkinos (t.) Palamut Sardalya Sinagrit T.barbunya Torik Uskumru Zargana

Gümüş Hamsi İstavrit Kefal Kolyoz Kupes Levrek Lüfer Mercan Orkinos (t.) Palamut Sardalya Sinagrit T.barbunya Uskumru

Hamsi İstavrit Kefal Kolyoz Kötek Kupes Levrek Mercan Orkinos (t.) Palamut Sardalya T.barbunya Uskumru Zargana

Hamsi İstavrit Kalkan Kefal Levrek Lüfer Mercan Orkinos (t.) Palamut Sardalya T.barbunya Uskumru Zargana

Çipura İstavrit Kefal Kılıç Kupes Levrek Lüfer Orkinos (t.) Palamut T.barbunya Torik Uskumru Zargana

Gümüş Kalkan Kefal Kılıç Kupes Levrek Lüfer Orkinos (t.) Palamut T.barbunya Torik Uskumru Zargana

İstavrit Kefal Kılıç Kolyoz Kupes Levrek Lüfer Mercan Orkinos (t.) T.barbunya Torik Uskumru

Ege Denizi (Balıkesir (Ege) – Çanakkale²⁾ – İzmir – Muğla)

2) Çanakkale’nin hem Marmara Denizi’nde hem de Ege Denizi’nde kıyısı olmasına rağmen Çanakkale’de avlanan türler Ege Denizi içerisine katılmıştır.

Her ay

Oca

Şub

Mar

Nis

May

Haz

Tem

Ağu

Eyl

Eki

Kas

Ara

Akya Çipura Fangri İstavrit Kefal Kupes Levrek Lüfer Melanurya Mercan Mezgit (b) Minekop Sardalya Sinagrit T.barbunya Trança

Hamsi Hani İstavrit Kalkan Kupes Levrek Lüfer Orfoz (l) Palamut Sarpa (L) Tirsi Torik Uskumru Zargana

Akya Gümüş Hamsi Hani İstavrit Kalkan Kolyoz Kupes Levrek Lüfer Orfoz (l) Palamut Sarpa (L) Sinagrit T.barbunya Tirsi Uskumru Zargana

Akya Gümüş Hamsi Hani İstavrit Kalkan Kolyoz Kupes Levrek Lüfer Orfoz (l) Orkinos (t.) Palamut Sardalya Sarpa (L) Sinagrit T.barbunya Tirsi Torik Uskumru Zargana

Akya Gümüş Hamsi Kalkan Kılıç Kolyoz Kötek Levrek Melanurya Orfoz (l) Orkinos (t.) Sardalya Sarpa (L) Sinagrit Tirsi Torik Uskumru Zargana

Akya Gümüş İstavrit Kalkan Kolyoz Kötek Levrek Lüfer Mezgit Orfoz (l) Orkinos (t.) Palamut Sardalya Sarpa (L) Sinagrit T.barbunya Tirsi Torik Uskumru Zargana

Akya Gümüş İstavrit Kalkan Kolyoz Levrek Mezgit Orfoz (l) Orkinos (t.) Palamut Sarpa (L) Sinagrit T.barbunya Tirsi Torik Uskumru Zargana

Akya Gümüş Hani İstavrit Kılıç Kolyoz Levrek Mezgit Orfoz (l) Orkinos (t.) Palamut Sardalya Sarpa (L) Sinagrit T.barbunya Tirsi Torik

Akya Gümüş Hamsi Hani İstavrit Kılıç Kolyoz Kolyoz Orfoz (l) Orkinos (t.) Orkinos (t.) Sarpa (L) Sinagrit T.barbunya Uskumru Uskumru

Akya Gümüş Hani Kılıç Kolyoz Levrek Lüfer Mezgit Orfoz (l) Orkinos (t.) Palamut Sarpa (L) Sinagrit T.barbunya Tirsi Uskumru Zargana

Hani İstavrit Kötek Kupes Levrek Levrek Lüfer Mezgit Orfoz (l) Palamut Sarpa (L) Sarpa (l) Sinagrit T.barbunya Tirsi Torik Uskumru

Hani İstavrit Kötek Levrek Lüfer Orfoz (l) Palamut Sarpa (L) Sinagrit T.barbunya Tirsi Torik Uskumru Zargana

Hamsi Hani Kolyoz Levrek Lüfer Orfoz (l) Palamut Sarpa Sinagrit T.barbunya Tirsi Torik Uskumru Zargana

Ak Deniz (Antalya – Mersin (İçel) – Hatay)

Her ay

Oca

Şub

Mar

Nis

May

Haz

Tem

Ağu

Eyl

Eki

Kas

Ara

Fangri Kefal Levrek Lüfer Mercan Orfoz (l) Sardalya Sinagrit T.barbunya

Çipura Fangri Gümüş İstavrit Kupes Levrek Lüfer Melanurya Palamut Sarpa (L) Sinagrit T.barbunya Torik Zargana

Çipura Fangri Gümüş İstavrit Levrek Lüfer Melanurya Mercan Orkinos (t.) Palamut Sinagrit T.barbunya Torik Zargana

Çipura İstavrit Kupes Kupes Levrek Lüfer Melanurya Mercan Palamut T.barbunya

Çipura İstavrit Kolyoz Kupes Lüfer Melanurya Mercan Palamut Sardalya Çipura T.barbunya Torik Zargana

Çipura Gümüş İstavrit Kolyoz Kupes Levrek Lüfer Melanurya Mercan Sardalya T.barbunya Uskumru

Çipura İstavrit Kolyoz Kupes Levrek Lüfer Melanurya Orfoz (l) Sardalya Sarpa (L) T.barbunya Uskumru Zargana

Çipura İstavrit Kolyoz Kupes Lüfer Mercan Orfoz (l) Palamut Sardalya Sarpa (L) Sinagrit T.barbunya Uskumru Zargana

Çipura İstavrit Kolyoz Kupes Levrek Lüfer Mercan Palamut Sardalya Sarpa (L) T.barbunya Uskumru

Çipura İstavrit Kalkan Kupes Levrek Lüfer Melanurya Mercan Orkinos (t.) Palamut Sarpa (L) Torik

Çipura İstavrit Kalkan Kupes Levrek Melanurya Mercan Orkinos (t.) Palamut Sinagrit Torik

Çipura Fangri İstavrit Kupes Levrek Mercan Palamut T.barbunya Torik Uskumru

Çipura Fangri Gümüş İstavrit Kupes Levrek Lüfer Mercan Palamut Sarpa (L) T.barbunya Torik Uskumru

Türkiye balıkçılık takvimi [Turkish fishery calendar] Geçmişten günümüze ulaşan ilk ve kapsamlı Türkiye balıkçılık takvimi zamanının Eğitim-Öğretim Bakanlığı’nın (Maarif Vekaleti’nin) il ve ilçe örgütlerindeki elemanlarının yardımları ve Türkiye Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü’nün maddi desteğiyle İstanbul Üniversitesi’nin o zamanki Hidrobiyoloji Araştırma Enstitüsü’nün saygın elemanları olan Ord. Prof. Dr. C. Kosswig ve Cafer Türkmen beyefendiler tarafından hazırlanmış ve 1955’te Fakülte Matbaasında 5 nolu enstitü yayını olarak basılmıştır. Eser 64 sayfa olup 40’ın üstünde türü kapsamaktadır. Aynı adla pazarlanan 60’dan fazla türün dahil edildiği Latince balık isimleriyle desteklenmiş bir liste ayrıca verilmektedir. Takvim zamanının idari yapılanmasında yer alan ve kıyısı olan 23 ilde toplanan veriler dikkate alınarak oluşturulmuştur. Takvim ayrıca ilgili balık resimleriyle de desteklenmiştir. Aşağıda o dönemden kalan ve artık tarihi değeri olup zamanının avlanan balık çeşitliliği hakkında bilgi veren bu takvimin özüne yer verilmektedir. Ancak söz konusu döneme ait ayrıntılı bilgi almak isteyenler ® Ek1-genişletilmiş takvim özetine bakabilirler.

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) [The Turkish Scientific & Technical Research Council] Temmuz 2005’ten sonra yeni adıyla anılmaya başlanmıştır. TÜBİTAK’ın misyon (özgörevi ve öngörüsü (vizyonu) ülkemizde yaşam kalitesini artırmak, bilim ve teknoloji alanında yenilikçilik ve paylaşımcılık ile ülkemizin ulusal öncelikleri doğrultusunda bilim ve teknoloji politikası oluşturmak ve uygulanması için altyapı ile bilim ve teknoloji kültürünü geliştirmek ve bu konularda öncü olmaktır. Kurum, planlı ekonomiye geçiş sürecinde, 1963 yılında kurulmuştur. Temel ve uygulamalı araştırmaları özendirmek ve desteklemek için kurum ilk aşamada temel bilimler, mühendislik, tıp, tarım ve hayvancılık olmak üzere 4 araştırma grubu oluşturmuştur. Günümüzde araştırma gruplarının sayısı 10’a yükselmiştir. Bunun ötesinde TÜBİTAK’ın geçmişten günümüze oluşturduğu alt araştırma geliştirme birim ve enstitüleri şunlardır:

Yılı	Kuruluş adı	Günümüzde kullanılan adı
1967	Dokümantasyon ve Enformasyon Merkezi	Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi-ULAKBİM
1968	Elektronik Araştırma Ünitesi	Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü-UEKAE
1971	Yapı Araştırma Enstitüsü	Yapı Araştırma Grubu
1972	Marmara Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Enstitüsü	Marmara Araştırma Merkezi-MAM
1973	Güdümlü Araçlar Teknolojisi ve Ölçüm Merkezi	Savunma Sanayi Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü-SAGE;
1983	Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK)
1984	Ankara Elektronik Araştırma Geliştirme Enstitüsü	Bilgi Teknolojileri ve Elektronik Araştırma Enstitüsü-BİLTEN; Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü-TÜBİTAK-UZAY
1986	Ulusal Metroloji Enstitüsü-UME
1995	Ulusal Gözlemevi-TUG
1995	Enstrümantal Analiz Laboratuarı	Ankara Test ve Analiz Laboratuarı-ATAL
1996	Temel Bilimler Araştırma Enstitüsünün-FEZA GÜRSEY
2001	Bursa Test ve Analiz Laboratuarı-BUTAL
2002	Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü-TÜSSİDE

TÜBİTAK mali özerkliğe sahip olup ülkemizde bilimsel ve teknolojik gelişmeyi, ulusal hedefler çerçevesinde düzenlemek, koordine etmek ve özendirmekle yükümlü bir kuruluşumuzdur. Ülkemizi ilgi alanında yurtdışında temsil ile Avrupa Birliği’ne katılım sonrasında ulusal koordinasyonla yükümlüdür. TÜBİTAK’ın bilim ve teknoloji alanındaki koordinasyon ve özendirme görevinin, yukarıdaki (bir olasılıkla eksik) tabloda kuruma bağlı olup icracı ünite, birim, merkez, laboratuar, enstitü gibi alt birimleriyle ne denli bağdaştığı tartışmaya açıktır. Bu zaafının ötesinde TÜBİTAK ülkemizdeki kurum, kuruluş ve kişilere Sanayi AR-GE, Akademik AR-GE, Kamu AR-GE ile Bilim ve Toplum projelerine önemli proje destekleri vermektedir. Kurum, üretilen bilimsel sonuçların yayılması konusuna 1976’da bir tek dergi ve tek sayı ile başlamıştır. Geçen sürede “TÜBİTAK Doğa Bilim Dergisi” sayısını 12 değişik dala yükseltebilmiş ve önemli bir başarıya imza atmıştır. Halihazırda, aşağıda listelenen ve yayınlanmakta olan bilimsel dergilere ilgi giderek artmakta, bunlardan bir kısmı SCI kapsamına alınmış olup ilgili bilim adamlarımızın çalışmalarını bilim dünyasıyla paylaşmalarına değeri tartışıla-mayacak olanak sağlamaktadır.

TÜBİTAK’ın çıkartmakta olduğu bilimsel dergiler listesi.

Biyoloji Botanik Elektrik ve bilgisayar Fizik Kimya Matematik Mühendislik ve çevre Tıp Veteriner ve hayvancılık Yer bilimleri Zooloji Ziraat ve orman

Turkish Journal of Biology Turkish Journal of Botany Turkish Journal of Electrical Engineering & Computer Sciences Turkish Journal of Physics Turkish Journal of Chemistry Turkish Journal of Mathematics Turkish Journal of Engineering & Environmental Sciences Turkish Journal of Medical Sciences Turkish Journal of Veterinary & Animal Sciences Turkish Journal of Earth Sciences Turkish Journal of Zoology Turkish Journal of Agriculture and Forestry

Genelde deniz bilimleri, özelde deniz biyolojisi ve balıkçılık konularındaki araştırmaların yukarıda listelenen dergilerin konuları itibarıyla bir kaçı hariç diğerlerinde yayın-lanması, hakem onayı sonrasında mümkündür. Bilimsel yayınların dışında kurum çocuklara yönelik “Bilim Çocuk”, gençler ile halka yönelik “Bilim Teknik” aylık dergileri ile bilimsel ve popüler bilimsel kitaplar yayınlamakta ve birçok faaliyette bulunmak-tadır. Kurum hakkında ayrıntılı bilgi almak isteyenlerin http://www.tubitak.gov.tr sitesini ziyaret etmeleri önerilir.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) [Turkish Statistical Institute (TURKSTAT)] Osmanlı döneminde, 19 yy başlarında merkeze bağlı istatistik büroları açılmış ve bir merkezi organ oluşturulmuştur. 1891’de Bab-ı Ali’de Merkezi İstatistik Encümeni (komisyonu) ile de yasallaşmıştır. 1918’de istatistik faaliyetleri sadaret’e (başvezir’e) bağlanarak İstatistik Müdüriyeti Umumiyesi oluşturulmuş ise de kısa süre sonra kaldırılmış ve önceki sistem Cumhuriyet’e kadar sürdürülmüştür. Cumhuriyet döneminde “Merkezi İstatistik Dairesi” (1926), “İstatistik Umum Müdürlüğü” (1930), İsim değişikliğiyle kurum “İstatistik Genel Müdürlüğü” adını almıştır (1945), ancak 1952’de kurumun adı geriye dönülerek “İstatistik Umum Müdürlüğü”ne çevrilmiş ise de 1960’da yeniden “İstatistik Genel Müdürlüğü” adına dönülmüştür. Kurumun adı 1962’de “Devlet İstatistik Enstitüsü” olarak değiştirilmiştir. 2005’te kurumun adı bir kez daha değiştirilerek “Türkiye İstatistik Kurumu” olmuştur. Kurum ilgi alanındaki konularda ülke gereksinmelerinin gerektirdiği işbirliği, program, standartlar, veri toplama, yöntem ve ulusal kayıt sistemi, bilgi akışını sağlama ve koordine etme ile ülkenin ekonomik, sosyal, nüfus, kültür, çevre, bilim ve teknoloji alanları ile gerekli diğer alanlardaki istatistikleri toplamak, derlemek, değerlendirmek ve resmen yayınlamak gibi yükümlülükleri olan önemli ve vazgeçilemez kurumlarımızdandır. Balıkçılık avı ve balıkçılık filosuna ait istatistikler kurum tarafından toplanıp derlenmekte ve gecikmeli de olsa “Su Ürünleri İstatistikleri” olarak yayınlanmaktadır. Kurum hakkında ayrıntılı bilgi almak isteyenlerin http://www.tuik.gov.tr sitesini ziyaret etmeleri önerilir.

Türkiye’de balıkçılığın işletilmesi ve yönetimi [management and administration of fishery in Turkey] Balıkçılığın genel anlamda işletilmesinde kullanılan verilerden olup av miktarlarını gösteren istatistikler Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) yeni adıyla Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından toplanmakta ve yayınlanmaktadır. Kurum tarafından toplanan istatistikler anketlere dayanmakta olup mesleki balıkçının (yanlış ya da doğru) verdiği av değerlerini yansıtmaktadır. Bu nedenle verilen av değerleri yanlış olabilir. Bu ise balıkçılığı işletme ve idare etmede başta gelen hedef olan uzun süreli (sürdürülebilir) kullanıma ulaşmada sıkıntı ve dar boğazlara yol açabilmektedir. Benzer olay kafes balıkçılığı alanında kurulu kapasiteyi yeterli düzeyde kullanma ya da kapasiteyi aşma gibi bir sorunu gündeme getirebilmektedir ki her ikisi de uzun süreli (sürdürülebilir) avcılık ile besiciliğin-yetiştiriciliğin işletimini sınırlayan etmenlerdendir. Mevcut işletim ve idare bilimsel bulgulardan (denizel canlı kaynakların tespiti ile sürdürülebilir hasat anlayışından) çok, kısa süreçli (günü kurtarıcı) ilgili grupların çıkarlarını dengeleyici düşünce ve görüş doğrultusunda yapılmaktadır. Bu yaklaşım aşırı sömürülmemiş stoklar için geçerli olabilir. Aşırı sömürülmüş stoklarda biyolojik gerekliliğin öne çıkartılması zorunludur. Buna ise Türkiye’de uyulduğu pek söylenemez.

Türkiye’de balıkçılık akustiği çalışmaları [acoustical surveys in Turkey] Balıkçılık akustiği çalışmaları yüksek frekanslı ses dalgalarının balıklara çarpıp geri dönmesi ve dönen yankının şiddetinin ölçülmesine dayanır. Bu yöntemle Türkiye sularında ilk kez 1972 yılında Karadeniz’de hamsi ve istavrit stoklarının belirlenmesi çalışması bir FAO/UNDP projesi çerçevesinde Losse ve Johannesson tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalara, meslektaşlarımızdan özellikle sayın Faruk Kara katılmıştır. Kendisi de özel akustik çalışmalar yapmıştır. Anılan bu çalışmalardan 16 yıl sonra (1988) ODTÜ-Deniz Bilimleri Enstitüsü yine Karadeniz’de ikinci bir balıkçılık akustiği çalışmasını TÜBİTAK ve NATOnun İstikrar için Bilim (NATO-Science for Stability) programı desteğinde gerçekleştirmiştir. Bunun da üzerinden geçen 20 yıllık bir süre sonra bu kez TÜBİTAK-KAMAG destekli bir üçüncü akustik çalışma (2012) yine ODTÜ-Deniz Bilimleri Enstitüsü tarafından yürütülmektedir. Bunların dışında yine ODTÜ-deniz Bilimleri Enstitüsünce DSI’nin destek ve katkılarıyla 2005 yılında yapılan saha çalışmalarında Atatürk Barajındaki bazı balıkların akustik yöntemle stok tespiti çalışması yürütülmüştür.

Türkiye’de deniz bilimsel etkinliklerin tablosal özeti [tabulated summary of marine sciences activities in Turkey] Türkiye karasuları ve ilgi alanlarında çalışma yapan ancak bu tabloda yer almayan yerli/yabancı bayraklı gemilerin tamamını yıllar itibarıyla izlemek mümkün değildir. Araştırma yaptığı bilinen diğer gemiler şunlardır: RV Rift, RV Suriot, RV L’atlante, RV Urania, RV Knorr, RV Meteor, RV Alliance RV Prof.Vodyanisky.

Yabancı uzmanlar 1950 öncesi ülkemize gelen diğer yabancı uzmanlar: H. Steinitz, E. Tortonese 1950’li yıllarda ülkemize gelen yabancı uzmanlar: G.A Rounsefell, S. J. Holt, G.S Napier, T. B. Lexow, H. Bergs, H. Henriksen, A. J. Lee, H. Einason, I. S. McArthur, H. J. Capelle, R. Vesterhus, O Aasen, H. Kristjonsson, Y. Amono, G. Amono, S. Aozaki 1960’lı yıllarda ülkemize gelen yabancı uzmanlar: H. R. Fleming, S. Miisho, R. Nakamura, R. Hikada, T. Ishiro, T. Shimada, T. Shikida
Yıllar	Konu	Türkiye	Avrupa
1526	Bahriye kitabı	Piri Reis
1679-80	İstanbul Boğazı akıntıları		Marsigli
1864	İklimsellik - İstanbul boğazı		Pierre de Tchihatchef
1881-82	İstanbul Boğazı-Akıntılar		S. Makarov
1890	Marmara Boğazlarda akıntı-tuzluluk		A. Ostroumov
1894	Marmara batimetri ve hidrografya	Osmanlı subaylarının katılımı	Spindler ve Wrangel
1905-06 (1928)	İstanbul boğazı-Akıntılar	Ahmet Rasim Berkinay katılımı	Artur Traskot Alfret Mertz, L. Müler
1906	Kıyıköy-Kızılırmak arası fauna	Ahmet Rasim Berkinay katılımı	Zernov
1910	Deniz çalışmaları		RV Thor^1), Danimarka
1915	Kitap: Türkiye’de Balık ve Balıkçılık	İstanbul balık hali komiseri Deveciyan
1917	İstanbul Boğazı akıntıları	A.Rasim Barkınay katlımı	A. Merz
1917-18	Deniz balıkları		Prof. Ehranbaum
1919	Uluslar arası org. üyeliği	CIESM-Akdeniz Bilim Konseyi
1919	Boğaziçinin jeolojisi		W. Penck
1930	Baltalimanı Enstitüsü	Necip Okaner	R. Hovasse^2-4)
1932	Yayın: Türkiye’de iptidai balıkçılık		Simpson
1932	Deniz seferleri: Karadeniz’e 2, Marmara’ya 4, Akdeniz’e 2	RV Balık
1933	Üniversite reformu
1937	Baltalimanı Balıkçılık Enstitüsü	Kapatıldı
1941	Yayın: Türkiye tatlı su balıkları	Fahriye Battalgil
1942-44	İstanbul Boğaz’ındaki akıntı rejimi	O. Ilgaz	P. Ullyott
1947	Ekonomi Bakanlığı	Balıkçılığı bilimsel bir temel üzerinde geliştirmek için Baltalimanı Enstitüsü’nün canlandırılması çabası
1951	Yeni kuruluş	Hidrobiyoloji Araştırma Enstitüsü	Prof. Curt Kosswig
1951	Hibe tekneler	Gezer, Görür, Bulur Sazan, Yunus, Pisi
1952-54	Göller ve balık çeşitliliği ve diğ. biyol. incelemeler. Dalyanlar	Eğirdir, Küçük ve Büyük Çekmece, Terkos, Apolyont, Manyas. Mermere, Akşehir, Eber, Beyşehir, İznik, Sapanca Eğirdir Hoyran, Çıldır, Gölcük-Ödemiş, Amik, Van. Köyceğiz, Homa, Paradeniz, Karina, Bulama, Kabahayıt, Söke.
1952	Yeni kurum	Et ve Balık Kurumu
1953	Yeni dergi	Balık ve balıkçılık
1954	Uluslar arası org. üyeliği	GFCM-Akdeniz Balıkçılık Genel Konseyi
1955	Açılış	Beşiktaş Balıkçılık Araştırma Enstitüsü
1955-56	İstasyon kuruluşu	Gökçeada Balıkçılık ve süngercilik Araştırma İstasyonu; Trabzon, Burdur ve İskenderun rasat istasyonları
1955-56	Oşinografi		Calypso (Fransa) Ege ve Karadeniz
1955-56	Tercüme kitap	Karadeniz Havzası Balıkları. Hanefi Altan	E. Slastenenko
1956	Ege – Akdeniz oşinografisi	H. Pektaş Balıkçılık Araşt. Mrkz.	RV Vema
1956	Uluslar arası Kongre düzenleme	CIESM kongresi stanbul
1957	Karadeniz. Pektaş anısına sefer. RV Arar	Hidrob. Enst. Ve EBK
1959-60	Karadeniz. Yumurta larva çalışması. RV Arar	Gürtürk	Einarson
1959-61	Oşinografi		Chain (USA) Woods Hole- Ege ve Akdeniz
1960	Planlı dönem	Beş yıllık kalkınma planları-Su Ürünleri Sektörü ve ÖİK-raporları
1961	Kapanış	Beşiktaş Balıkçılık Araştırma Enstitüsü
1963	Hibe	EBK’nın Arar gemisinin İ.Ü. Hidrobiyol. Enst. Geçişi
1965	Yeni kuruluş	Ege Üniv. Fen Fak. Hidrobiyol. Bölümü
1971	Yasama	1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu
1971	İstasyon kuruluşu	İ.Ü. Gökçeada Balıkçılık ve Süngercilik Araştırma İstasyınu
1972	Balıkçılık akustiği. RV Arar	Katılımcı Faruk Kara	Losse ve Johannesson
1972	Kuruluş	Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Su Ürünleri Genel Müdürülüğü
1973 ?	Balıkçılık akustiği. RV Arar	Gökçeada, Bozcada Faruk Kara
1973	Yasama-Tüzük	Tarım Bakanlığı Su Ürünleri Tüzüğü
1973	Yasama	1738 nolu Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı Kanunu
1973	Yeni kuruluş	İstanbul Denizcilik ve Su Ürünleri Meslek Lisesi.
1975	Yeni Kuruluş	DEÜ-Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü
1975	Yeni Kuruluş	ODTÜ-Deniz Bilimleri Bölümü
1976	Kapanış	Balık ve Balıkçılık dergisi
1976	Ege kıta sahanlığı sorunu	HORA-MTA Sismik 1 gemisinin Ege’de boy göstermesi
1978			Thomson (USA) Woods Hole. Marmara Denizi
1978	Uluslar arası Kongre düzenleme	CIESM kongresi Antalya
1978	Yeni gemi	RV Koca Piri Reis; DEÜ-DBTE
1979	Yasama-Yönetmelik	SHODB’da ‘Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Hizmetleri Plan ve Koor-dinasyon Kurulu’ nun kuruluş ve işleyiş
1980	Ekosonder	Ticari balıkçılık amaçlı ekosonder kullanımının başlaması
1983	Kapanış	İ.Ü. Hidrobiyoloji Araştırma Enstitüsü
1983	RV Koca Piri Reis	İskenderiye-Mısır ziyareti
1983	Deniz Bilimleri Enstitüleri	Oşinografik Hidrografik Araştırmalar Ana Planı – Ulusal Deniz Ölçme İzleme Programı
1984-86	K.Piri Reis	Woodshole (WHOI) Osinografi Enstitüsü ve Hamnurg Üniv. ile Karadeniz çalışmaları
1984	Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Reorganizasyonu	Su Ürünleri Genel Müdürülüğü Su Ürünleri Dairesi Başkanlığına indirgenmiş, taşradaki bölge müdürlükleri kaldırılmıştır.
1984	Yeni gemi	RV Bilim 2; ODTÜ-DBE
1985-94	POEM-Doğu Akdeniz’in Fiziksel Oşinografisi	RV Bilim-2; ODTÜ-DBE	İtalya, Yunanistan, İsrail, MIT ve Harward, USA
1988	Yeni örgüt (INOC)	İslam Ülkeleri Oşinografi Bilim ve Teknoloji Ağı Merkezi (INOC). İzmir.
1988-93	Karadeniz balıkçılık projesi RV Bilim-2	ODTÜ-DBE
1989-92	Karadeniz balıkçılık projesi RV Bilim-2	Akustik, hamsi. ODTÜ-DBE
1990	Karadeniz balıkçılık projesi RV Bilim-2	Taban balıkları. ODTÜ-DBE
1990-92	Karadeniz balıkçılık projesi RV Surat-1	Taban balıkları. Yomra Enstitüsü
1991-92	Karadeniz balıkçılık projesi RV Bilim-2	Hamsi yumurta larva. ODTÜ-DBE
1991	Sefere katılım	İlk Türk deniz bilimci	Kuzey Kutbu araş-tırmalarına katılım
1992	Derin denize dalış	Marmara Denizi. İlk Türk deniz bilimci	Argus (Rusya) batiskapı ile 528m’ye dalış.
1995	Yeni gemi	Yunus-S; İ.Ü. Su Ür. Fak.
1995	Yeni kuruluş	Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı
1996	Deniz Bilimleri Enstitüleri	Ulusal İzleme Programı-sonu
1997	Şüra	Birinci Ulusal Denizcilik Şürası
1997	Şüra	Türkiye 1. Su Ürünleri Şürası
1997-06	Deniz Bilimleri Enstitüleri	Ulusal Deniz Araştırmaları Programı (DAP)
2000	Şüra	İkinci Ulusal Denizcilik Şürası
2001	Sefere katılım	İlk Türk deniz bilimci	Güney Kutbu araş- tırmalarına katılım
2006-07	Kriz	Doğu Akdeniz’de güney Kıbrıs perol arama krizi
2007	Uluslar arası Kongre düzenleme	CIESM kongresi-Istanbul
2007	Derin denize dalış	Marmara Denizi. 2 Türk deniz bilimci.	Nautile (Fransa) batiskapı ile 1250m’ye dalış
2007	İ.Ü. Yunus-S	Suriye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Romanya karasularinda çalışmalar
2008	İ.Ü. Yunus-S	Lübnan, Suriye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kara sularında çalışmalar.
2009	ODTÜ-Bilim 2	Akdeniz’de Mısır Münhasır Bölge sınırı-Ege, Marmara, Boğazlar ve Karadeniz

Türkiye’de deniz canlıları kültürü [mariculture in Turkey] Türkiye’de deniz canlıları yetiştiriciliği ve daha çok besiciliği ekonomik değeri görece yüksek, kültüre alınması görece kolay ve yaygın tecrübenin bulunduğu balık türleri üzerinde yoğunlaşmıştır. Bunların başında çipura ve levrek gelmektedir. Tatlı suda avcılığı yapılan bazı türlerin (kefal, sazan, yayın, yılan balığı vs) yanında yürütülen kültür balıkçılığı ise daha çok tek bir tür (alabalık) üzerinde yoğunlaşmıştır. Benzer genel yöneliş denizlerde çipura ve levrek için söz konusudur.

türler arası [interspecific] Farklı türler arasındaki olay ve ilişkilere ait.

türler arası yarış [interspecific competition] Aynı kaynak (örneğin besin) için farklı türler arasındaki yarış.

türler asemblajı [species assemblage] Belirli bir bölgede bir arada olup belirli bir av aracıyla avlanan türler grubu.

türler grubu [species group] Ayrıntılı çözümleme yapılmadan ayırt edilemeyen, bir arada oldukları kabul edilen türler grubu.

türler yığını [species aggregate] Yapısal özellikleri yönünden birbirine benzeyen ve bu nedenle tanımlanması zor bir türler grubu.

türler-arası [interspecific] İki ya da daha çok tür arasında. İki farklı türün kırması.

tütsülenmiş balık [smoked fish] Tütsüyle (dumanla) muamele edilerek pişirilmiş (suyu kısmen alınmış) balık. İşlem için özel odalar ve odun kullanılır. Balığın tadı dumansı olur.

tüylü yengeç (uykucu yengeç) [sleepy crab] ® Dromia personata.

Tylosurus acus imperialis (zargana balığı, zargana) [Mediterranean needlefish, Atlantic saury, needlefish] Yüzücüdür (pelajiktir). Boyu TL=150 cm ve daha büyük olabilir. Açık suda yaşar fakat kıyılarda da bulunur. Yumurtaları nesnelere yapışık bulunabilir.

Tylosurus choram (zargana balığı) [Red Sea houndfish] Yüzücüdür (pelajiktir). Boyu TL=120 cm olabilir. Balıkçılığı vardır. Yumurtaları nesnelere yapışık olabilir.

Not: Kaynak- Gould S. C. 2005. Darwin ve sonrası. Çev. C. Temürcü. TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları. 313 p.