R [son güncelleme 15 Mart 2016]

R/V (kıs) [Research Vessel] ® Araştırma gemisi.

radansa [thimble] Halatların uçlarına kasa yapmakta kullanılan damla biçimindeki oluklu metal.

RADAR (kıs) [RAdio Detection And Ranging] Radyo sinyallerinin yansımasına dayanan prensiple çalışan ve seyir halinde etrafta bulunan nesnelerin uzaklığı ve hareket yönü hakkında, görüş mesafesinin çok az olduğu koşullarda da bilgi veren alet.

radiola [radiola] Deniz kestanelerinin dikenleri.

Radiolaria [radiolarian(s)] ® Işınlılar.

radula (dişli dil) [radula] Yumuşakçaların ağzındaki kavrama cihazı ve bunun öğütücü kısmı. Radulanın (dişli dilin) kendisi enine sıralı şeritlerle desteklenmiş, az ya da çok sert “dişlidir”. Dişli dil çok karmaşık ve hacimli kas setiyle birlikte olup etkilemesi basitçe mutfak rendesi gibi olabilir ancak evrim kabukları delici ya da zerk edilebilen ağu araçlarına da yönelmiştir. ® Dişli-dil.

radyal [radial] Işınsal. Merkezden ya da eksenden dışa doğru kaçan.

radyal formül [radial formula] Yüzgeç ışınlarının sayısı(nı veren formül).

radyal simetri [radial symmetry] ® Işınsal bakışım.

radyasyon [radiation] Elektromanyetik dalgalar ile enerjinin taşınması, yayılmasıdır. Örnek; Güneş ışınları.

raf ömrü [shelf life] İşlenmiş balığın belirli koşullarda bozunmadan, insan sağlığını etkilemeden saklanabileceği süre.

Rafinesque [Rafinesque] Constantin Samuel Rafinesque-Schmaltz (1783-1840). Fransız ve Alman ana-babadan Galata-İstanbul’da doğmuştur. Gençliğini Marsilya’da (Fransa) geçirmiştir. Birçokları ona dahi derken diğerleri deli seviyesine kadar gitmektedirler. Zooloji, botanik, yumuşakçalar, meteoroloji, evrim, çevirmenlik, jeoloji, dilbilimi ve yazarlık gibi alanlarda başarılı bir kişiliktir. Amerika’ya göçmüş, sonra Sicilya’da yaşamış ve yeniden Amerika’ya giderken bütün kitaplığı ve koleksiyonunu batan gemiyle birlikte kaybetmiştir. 250 yeni bitki ve hayvan türünü isimlendirmiştir. Transylvania Üniversitesine Prof. olarak atanmışsa da sonra kovulmuştur.

rahim [uterus] Döllenmiş yumurtanın geliştiği organ. Balıklarda gerçek rahim bulunmaz. Ancak bu terim yumurta kapsüllü Kıkırdaklılar (Chondrichthyes) için kullanılabilir.

rahim sütü [uterine milk] Canlı doğuran bazı kemikli balıkların yumurtalıklarının (rahimlerinin) yavrularının soğurucu beslenmesi için ürettiği salgı.

rahim yamyamlığı [uterine cannibalism] Bazı köpek balığı yavrularının ana karnında yumurta ve küçük kardeşlerini yemesi.

rahip balığı [damselfish] ® Chromis chromis.

Raja asterias (yıldızlı vatoz, iğnelivatoz, vatoz) [starry ray] Tabansaldır (demersaldır). 345 m derinliğe kadar yayılır. Boyu TL=70 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Çiftleşme sonrası yumurtlayarak çoğalır (ovipardır). Kapsüllü yumurtaları kumlu zemine bırakır.

Raja brachyura (kütkuyrukvatoz balığı) [blonde ray] Tabansal (demersal) olup 10-380 m derinlikler arasında rastlanır. Boyu TL=125 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Kumluk, taşlık tabanda bulunur. Çiftleşme sonrası yumurtlayarak çoğalır (ovipardır). Kapsüllü yumurtaları kumlu, çamurlu zemine bırakır. Bir dişi yılda 40-90 yumurta bırakır.

Raja clavata (deniztilkisi, vatoz, vatoz balığı, dikenli vatoz) [thornback ray] Tabansaldır (demersaldır). 20-575 m derinliklerde rastlanır. Daha çok 20-300 metrelerde bulunur. Boyu TL=120 cm ve ağırlığı 18 kg olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Kumlu-kayalıklı zemini seçer. Çiftleşme sonrası yumurtlayarak çoğalır (ovipardır). Bir dişi yılda 50-170 kapsüllü yumurtalarını kumlu zemine bırakır.

Raja miraletus (aynalıvatoz) [brown ray] Tabansaldır (demersaldır). Acı-suya girer. 17-460 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=63 cm olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Yumuşak tabanda sahanlık kenarında bulunur. Çiftleşme sonrası yumurtlayarak çoğalır (ovipardır). Bir dişi yılda 40-72 kapsüllü yumurtalarını kumlu zemine bırakır.

Raja montagui (vatoz) [spotted ray] Tabansal (demersal) olup 20-345 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=80 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Sahanlığın üst kesiminde 100 metrelerde bulunur. Çiftleşme sonrası yumurtlayarak çoğalır (ovipardır). Bir dişi yılda 24-60 kapsüllü yumurtalarını kumlu zemine bırakır.

Raja polystigma (vatoz) [speckled ray] Tabansal (demersal) olup 100-400 m derinliklerde yayılır. Boyu TL=60 cm olabilir. Yumuşak zeminde bulunur. Çiftleşme sonrası yumurtlayarak çoğalır (ovipardır). Bir dişi yılda 20-62 kapsüllü yumurtalarını kumlu zemine bırakır.

Raja radula (vatoz balığı, vatoz) [rough ray] Tabansaldır (demersaldır). 300 m derinliğe kadar yayılır. Boyu TL=70 cm olabilir. Çiftleşme sonrası yumurtlayarak çoğalır (ovipardır). Bir dişi yılda 80-154 adet kapsüllü yumurtalarını kumlu zemine bırakır.

Raja undulata (boyalı vatoz, vatoz balığı, vatoz) [undulate ray] Tabansaldır (demersaldır). 50-200 m derinliklerde yayılır. Boyu 100 cm olabilir. Sahanlıktaki kumlu zeminde bulunur. Çiftleşme sonrası yumurtlayarak çoğalır (ovipardır). Kapsüllü yumurtaları kumlu zemine bırakır.

Rajidae (Tırpanagiller, vatozlar) [rays, skates] Chondrichthyes sınıfı, Elasmobranchii altsınıfı, Batoidea üsttakımı, Rajiformes takımının bir ailesidir. 27 cinste 200’den çok türü barındırır. Boyları ortadan büyüğe kadar değişir (30-200 cm civarı). Gövde yassılaşmıştır. Karın yüzgeçleri gelişmiştir. Kuyruk görece ince ve diskten ayrılmıştır. Ağız enlemesine yay gibidir. Mozaik şeklinde iki cinsiyette de farklı, sivri ve uzun, ucu küt dişler bulunur. Göğüs yüzgeçleri geniştir. Karın yüzgeçleri iki lopludur. Kuyruk üzerinde iki küçük sırt yüzgeci vardır. Sırt yüzeyi dişçiklerle kaplıdır. Karın yüzeyi düz, kaygan ve parlaktır. Dişcikli derileri yaş ve cinsel olgunluğa göre değişiklik gösterebilir. Sırt değişik benekli olup farklı renklere sahiptir. Denizlerdeki derin çukurlara kadar az derin kıyı sularında tüm okyanuslara dağılmışlardır. Tırpanagiller aslında denizseldirler ve kıta sahanlığında yayılırlar ancak acı sulara da girerler, tatlı-suya girmezler. Yerleşik tabansal yaşamlarında dipteki hayvanlar ve tabansal kabuklularla beslenirler (etoburdurlar). Ailenin birkaç türü uzun mesafeli göçler yaparlar. Tırpanagiller yumurtlayarak çoğalırlar (oviparous). Yumurtaları bir kese içindedir. Dip trolünde ağda çıkarlar. Türkiye’de ticari balıkçılıkları yoktur.

Ranella gigantes (?) [oil-vesseltriton] ® Argobuccinum olearium.

Ranzania laevis (uzunpervane balığı, büyük pervane balığı) [slender sunfish] Yüzücüdür (pelajiktir). Boyu 100 cm olabilir. Genellikle tek gezer.

Rapana [Rapa whelk, Asian rapa whelk, veined rapa whelk] ® Rapana venosa.

Rapana thomasiana (rapana) [Thomas’ rapa whelk, Asian rapa whelk, whelk, veined rapa whelk] ® Rapana venosa.

Rapana venosa (rapana) [Thomas’ rapa whelk, Asian rapa whelk, whelk, veined rapa whelk] Sin. Rapana thomasiana. Yırtıcı karındanbacaklı yumuşakça olup Türkiye sularına taşınma yoluyla bulaşmıştır. Ticari avcılığı önemlidir. Türkiye’den Japonya’ya ihraç edilmektedir. Kendisini gömebileceği kumlu tabanı tercih eder. Geniş sıcaklık ve tuzluluk aralığına dayanıklıdır. İstilacıdır ve girdiği yerdeki yerel faunayı etkiler (bozar). Yüksek doğurganlığı, ve hızlı büyümesi kısa sürede baskın olmasını sağlar. Kurtçukları (larvaları) 14-80 gün planktonda kalabilir ki bu da akıntılarla dikkate değer mesafelere taşınmasını sağlar. Vücudunda nikel (Ni) ve kadmiyum (Cd) biriktirir ve bu metallerin birikmesinin izlenmesinde önemlidir. Uzak doğuda boyu 180 mm’ye kadar ulaşabilirken Karadeniz’de 120 mm boya ulaşabilir. Sığ sularda (10-15 m) sıkça rastlanır. Midye bankları için tehlikelidir. Yakın geçmişte Hint Okyanusu-Büyük Okyanus bölgesinden Karadeniz ve Marmara Denizi'ne taşınmıştır. Avcılığı vardır.

rasgele [good luck] ® Rastgele.

raspa [scraper] Kabaran boya ve pası kazımada kullanılan L şeklindeki çekiç ve yapılan iş.

rastgele [good luck] Balıkçıya iyi dilek sözü. Zorluk çıkmasın, işlerin düzgün gelişsin anlamında kullanılmaktadır.

rastlantısal av [accidental catch] ® Yan av.

Rastrelliger kanagurta (hint uskumrusu) [Indian mackerel] Okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 20-90 metrelerde rastlanır. Boyu TL=45 cm civarında olabilir. Ticari balıkçılığı önemlidir. Akdeniz’e Kızıldeniz’den göç etmiştir. Kıyısaldır, liman, koy ve deniz kulaklarına girer. Planktonca zengin bulanık suyu sever. Sürü oluşturur.

rasyon [ration] Akvakültür işletmesinde verilen günlük yem miktarıdır.

Raymond Hovasse [Raymond Hovasse] ® Hovasse.

re- (önek) [re-] Tekrar. Örnek; rejenerasyon (regeneration)-yeniden oluşturma.

reddi isim [nomen negatum (nom. negat.)] Orijinal yazılışı yanlış olup red edilen isim.

redoks [redox] Yükseltgenler ile indirgenlerin gücü anlamındadır. Bu terim redüksiyon (reduction)-indirgeme ve oksidasyon (oxidation) yükseltgemeden gelir.

redoks potansiyeli [redox potential] Suyun indirgeme-yükseltgeme yeteneği. Bir akvaryumun yaşamı ne kadar iyi desteklediğine ait göstergedir.

red-tide [red tide] ® Kızıl gelgit.

redüksiyon [reduction] ® İndirgeme.

refakatçi davranış [accompany behaviour] Aynı türden bireylerle birliktelik oluşturmak için bir araya gelmek. Bazı araştırıcılar, balıklarda birlikte olma ve bulunma davranışının bir şekli olan sürü oluşturma davranışının, balıkların tatlı-su kökenli olduklarına dayandırılmaktadırlar.

referans istasyonu [reference station] 1- Standart kabul edilerek diğer istasyonlardaki ölçümlerle karşılaştırma yapmak amacıyla oluşturulmuş örnekleme, veri toplama yeri.

referans istasyonu [reference station] 2- Diğer istasyonlardaki değişikliklerin, farklılıkların bağımsız tahmini için oluşturulmuş veri toplama ve örnekleme yeri.

refüj [refuge] ® Sığınak.

Regalecidae (Kurdelebalığıgiller) [oarfishes] Actinopterygii sınıfı, Lampriformes takımı, Regalecidae ailesi 2 cinse ayrılır (Agrostichthys- 1 tür ve Regalecus- 3 tür). Çoğunluğu 3 m olan çok uzun boylu (12 m) balıklardır. Gövde yanlardan basıktır. Ağız ve varsa dişler küçüktür. Sırt yüzgeci vücut boyunca uzanır. İlk ışınları uzundur. Dışkıl (anal) ve kuyruk yüzgeci yoktur. Deri çıplak çokça sert kabarcıklıdır. Rengi esmer lekeli gümüşidir. Sırt yüzgeci kırmızı, baş mavimsidir. Göz küçük ve kırmızıdır. Üst ve orta derinlikte yüzücüdür (pelajik). Yüzeyden 1,000 m derinliğe kadar tropik ve alt-tropik kesimde yayılmıştır. Yumurtlama Temmuz-Aralık ayları arasında olur. Tanınmış 4 türü vardır; biri Akdeniz’de yaşar. Kabuklular, küçük balıklar ve kalamarla beslenirler.

Regalecus glesne (büyük kurdela balığı, kayış balığı, şerit, kurdele balığı) [king of herrings] Yüzücü (pelajik) okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 20-1,000 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=11 m ve ağırlığı 272 kg olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Derinlerde yaşar. Kurtçukları (larvaları) yüzeye yakın durur. Bilinen en uzun boylu kemikli balıktır.

regenarasyon [regeneration] ® Yenilenme.

regresyon [regretion] Bir ölçüm ya da olayın büyüklüğüne karşıt gelen diğer ölçü ya da olayın yaklaşık değerini (büyüklüğünü) bulmada kullanılan istatistiksel işlem. Birbirinin karşıtı veri setlerinin ortak noktalarının bulunmasında birkaç istatistiki yöntem kullanılmaktadır. Doğrusal regresyonda y=a+bx, üssi katsayılı modelde y=ae^bx kuvvet fonksiyonunda da y=ax^b denklemlerindeki a (kesişme noktası) ve b (eğim) değerleri bulunur ve denklem çözülür.

reho- (önek) [rheo-] Akıntı, akan.

rehokinez [rheokinesis] Su akıntısına göre hareket.

rehoreseptör [rheoreceptor] Akıntı algılayıcı. Örnek; balıklarda yanal çizgi.

rehotaksi [rheotaxis] ® Reotaksi.

reis [skipper] Balıkçılık teknelerinde denizcilerin başı, ağ yapım ve kullanımına hakim ve genellikle tekneyi kullanan kişinin (kaptanın) unvanıdır.

rejenerasyon [regeneration] ® Yenilenme.

rejim [regime] Uygulanması, kullanılması kabul edilen ve üzerinde mutabık kalınan koşullar. Örnek; beslenme rejimi.

rejim değişikliği [regime shift] Balıkların üretkenliğini (verimini) etkileyen çevresel koşulların orta ya da uzun süreçte değişmesi.

Remora australis (vantuz balığı, yapışkan, yapışan balığı) [whalesucker] Yüzücü (pelajik) okyanus-göçerdir (okyanodromdur). Boyu TL=76 cm olabilir. Kendisini büyük balıklara kafasının üstündeki vantuzla yapıştırır ve birlikte gezer.

Remora remora (yapışan balığı, yapışkan, kılavuz balığı, vantuz balığı) [common remora] Ticari balıkçılığı vardır. Boyu TL=84 cm olabilir. Genellikle köpek balıklarına ve diğer büyük balıklara ve kaplumbağalara hatta gemilere yapışır. Bu büyük canlıların asalaklarıyla (parazitleriyle) beslenir.

renk gözesi [chromatophore] Boya maddesince zengin göze(ler), hücre(ler). İçinde renk maddesi taşıyan göze). Örnek; deri ve yaprak gözeleri.

reo- (rheo-) (önek) [reo-] Akan, yönelen. Örnek; reotaksi (rheotaxis)-akıntıya cezp olma.

reotaksi [rheotaxis] Su akıntısının hayvanlarda yarattığı zorunlu yönelme. Akıntıya göre yönelim. Pozitif rehotaksi başın akıntıya karşı, negatif rehotaksi başın akıntı yönünde olması halidir.

reprodüksiyon [reproduction] Çoğalma. ® Üreme.

resesif (ressesif) [ressesif] ® Çekilgen.

resif (pusukaya) [reef] 1- İskeleti kalkerden olan ve balık ve diğer canlılara karmaşık, değişken yaşam-alan sunan yapı.

resif (pusukaya) [reef] 2- Yüzeye yakın duran kaya tepesi ya da kum.

resif (pusukaya) bloğu [reef block] Genellikle fırtınanın resiften koparıp yerini değiştirdiği bağımsız büyük kaya.

resif (pusukaya) cephesi [reef front, reef slope] Resifin, balık yaşam-alanı çeşitliliğinin en yüksek olduğu deniz tarafındaki, yamacı.

resif (pusukaya) doruğu [reef crest] ® Resif tepesi.

resif (pusukaya) kompleksi [reef complex] Resifi oluşturan yapının tamamı.

resif (pusukaya) sistemi [reef system] Resifler kümesi.

resif (pusukaya) tabanı [reef base] Eğimle birleşik olup altında bulunan taban alanı.

resif (pusukaya) tepesi [reef crest] Resif düzlüğü sınırı kenarı.

resif (pusukaya) bayırı [fore reef, reef slope] Denize (açığa) doğru olan eğimli resif tarafı.

respirasyon [respiration] ® Solunum.

retia [net] Balinaların oksijen depolama organı olup aynı zamanda vücut sıcaklığını dengeleme görevini de yapar. Kanın aşırı ısınmasını önlemek için kanı soğuttuğu gibi ses üretirken aşırı soğuyan organlara da ısı verir. Retia’da oksijen kullanılmaz. Ayrıca vücut sıcaklığının (37⁰C) dışa karşı korunması için vücut türe göre değişen 5-10 cm kalınlığında yalıtım görevi yapan bir yağ tabakasıyla kaplıdır.

retina [retina] Gözde ağ tabakanın adı. ® Ağ tabaka.

retro- (önek) [retro-] Geriye, geriye doğru, arkasında. Örnek; retrofarinks (retropharyngeal)-yutak arkasında.

reversing termometre [reversing thermometer] ® Ters termometre.

Reynold sayısı [Reynold’s number] Kıvamı h, yoğunluğu r olan bir akışkan yarıçapı a olan bir tüpten, n hızıyla akıyorsa bunun Reynold sayısı R=n.ar/h ‘dür. Akışkan hızı sürtünme tabakasında düşük ancak bundan uzaklaştıkça artar. Hızın artması katmanlı (laminar) akmayı bozar ve akıntı karışık düzensiz (turbulent) olur. Reynold sayısı kavram olarak basitçe şöyle açıklanabilir. Reynold sayısı, İç kuvvetler bölü kıvam kuvvetleri (akışkanlık) ile ilişkilidir (R µ İç-kuvvetler/Kıvam). Örneğin okyanus suyunda bir balina ile bir bakteri hareket ediyor olsalar. Balina yüzmeyi bıraktığında ağır gövde suda bir müddet daha ilerler. Buna karşın bakteri yüzme hareketini bıraktığında anında durur. Burada kıvam (akışkanlık) her ikisi için aynı olduğuna göre balinanın Reynold sayısının yüksek, bakterinin Reynold sayısının çok küçük olduğu anlaşılır.

rezervuar [reservoir] Sarnıç ya da su deposu. Yapay oluşturulmuş su depolama yerleri.

Rhinobatidae (Kemane-balığıgiller) [guitarfishes] Chondrichthyes sınıfı, Elasmo-branchii altsınıfı, Rajiformes takımında yer alan ailedir. Ailedeki cinslerden Aptychotrema (4), Glaucostegus (3), Rhinobatos (36), Tarsistes (1), Trygonorrhina (2), Zapterx (2) türü barındırmaktadır. Kemane-balığıgiller kedibalığı tipli orta boylu (TL = 2 m) bir ailedir. Az sivrilmiş, üçgenimsi yüzle baş ve gövdenin ön kısmı yassıdır. Türlerin çoğunda kuyruk Squaliformes takımı kuyruğunu andırır. Disk uzuncadır. Burun (rostrum) kalın ve geniştir. İki çenede de çok sayıda mozaik (küçük) dişler vardır. Göğüs yüzgeçleri genişçedir. Gelişmiş iki sırt yüzgeci vardır. Alt lopu olmayan kuyruk gelişmiş olup gövdeye göre daha uzundur. Gövde ve yüzgeçler küçük pullarla kaplıdır. Sırt düz gri ve esmer olup lekeler koyu, şeritler farklı ve açık renklidir. Karın beyaz ya da sırt gibi renklidir. Ilıman sıcaklıkta, bütün alt-tropikal ve tropikal sularda, ender de olsa acı-su ve tatlı-suya giren, kıyı kuşağındaki çamurlu, kumlu tabanda yaşayan balıklardır. Besinleri küçük balıklar ve taban omurgasızlarıdır. Etenesiz (plasentasız) (ovoviviparous) doğurgandırlar ancak birkaçı yumurtlayıcı olabilir. Rhinobatos cinsi Akdeniz’de iki türle temsil edilmektedir.

Rhinobatos cemiculus (iğnelikeler, kemane balığı) [blackchin guitarfish] Tabansaldır (demersaldır). Acı-suya girer. 9-100 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=2,4 m ve ağırlığı 50 kg olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Kumlu, çamurlu zeminde, bazen kaya kenarında, bazen de kuma yarı gömülmüş halde bulunur. Canlı doğurucudur (ovovivipardır).

Rhinobatos rhinobatos (kemane, iğnelikeler, uzunkeler balığı, kemane balığı) [common guitarfish] Tabansaldır (demersaldır). Acı-suya girer. 100 m derinliğe kadar rastlanır. Boyu TL=100 cm olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Genellikle derisi yüzülmüş halde et balığı adıyla pazarlanmaktadır. Kumlu, çamurlu zeminde, bazen kaya kenarında, bazen de kuma yarı gömülmüş halde bulunur. Yavaş yüzer. Canlı doğurucudur (ovovivipardır).

Rhinoptera marginata (mandabaş, folya, iğnelikeler balığı, çiçuna, çuçuna) [Lusitanian cownose ray] Taban-yüzücüdür (bentopelajiktir). Kanat genişliği 2 m olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Sıkça yüzeyde gezen büyük gruplar oluşturur. İstiridye yataklarını harap eder. Canlı doğurucudur (ovovivipardır). Gebelik 1 yıl kadar sürer.

Rhinopteridae (İnekburunlu-vatozgiller) [cownose rays] Chondrichthyes sınıfı, Elasmobrenchii alt sınıfı, Euselachii süpertakımı, Rajiformes (Özkedibalıksılar) takımının dikenli kuyruğu ağılı, bir ailesidir. Rhinoptera cinsinde 23 türün bulunduğu sanılmaktadır. Akdeniz’de tek bir türü yaşar. Uzundan çok enlidir. Bitişik sıra halinde donatılmış diş plakları vardır. Dişler iri ve yassılmıştır. Kuyruk yüzgeci yoktur. Dikenli kuyruk uzundur. Erkekleri 89 cm genişlik ve 12 kg ağırlığa, dişileri 71 cm genişlik ve 16 kg ağırlığa ulaşırlar. Canlı doğurucudur (viviparous). Yumuşakçalar ve diğer omurgasızlarla çoğunlukla grup halinde tabanda gezerek beslenirler.

Rhizopoda [amoeboids] ® Kökayaklılar.

Rhizostoma pulmo (deniz lahanası) [barrel jellyfish, shiff arms jellyfish] Gerçek medüzlerden olup şemsiye şeklinde, sap kısmı dallanmış ve kalınca, mavimsi yeşil renkte jöleli deniz canlısıdır. Çoğu denizde yayılmıştır. Şemsiye 50 cm çapa ulaşabilir. Nematosist taşır.

Rhodophyceae [Rhodophyceace] Kırmızı alg sınıfı.

ribonükleik asit [ribonucleic acid] Uzun bir polimer olup daha çok sitoplazmada bulunur. DNA’dan kalıtsal bilgilerin sitoplazmaya aktarılması ile protein sentezinin gerçekleşmesinde önemli rol oynar.

rina [common stingray] 1- ® Dasyatis pastinaca.

rina [pelagic stingray] 2- ® Pteroplatytrygon violacea.

rina [Tortonese's stingray] 3- ® Dasyatis tortonesei.

rina balığı [roughtail stingray] ® Dasyatis centroura.

ringa [herring] ® Clupea harengus.

ringa balığı [Pontic shad] ® Alosa pontica.

ringa yabası [herring rake] Bir sopa ucuna bağlanmış tarak gibi dişli av aracı.

Ringagiller [herrings, shads, sardines] ® Clupeidae.

riz- (rhiz-) (önek) [rhiz-] Kök. Örnek; Rizopoda (Rhizopoda) - Kökayaklılar.

rizobentos [rhizobenthos] Kökleri tabanda olup su kolonuna yükselen canlı.

rizom [rhizome] ® Köksap.

rıhtım (iskele) [quay] Gemi ve teknelerin yanaştıkları yer. Genellikle kıyıya paralel durur. Sabit betonarme yapıdır. Gemiler yan taraflarıyla yanaşırlar.

RNA (kıs) [RNA] ® Ribonükleik asit.

roda [rope coil, coil, fake] Açılmamış halde silindir şeklinde sarılı halat.

rodamilon [rhodamylon] ® Rodofit nişastası.

rodensa [thimble] ® Radansa.

rodofit nişastası (rodamilon) [rhodamylon] Yedek karbonhidrattır (glükoz tabanlıdır), kırmızı alglerde bulunur; sitoplazmada yerleşmiştir (yani ekstra-plastidial’dir).

rombik pul [rhombic scale] Elmas şekilli pul.

rombiod [rhomboid] Elmas şeklinde.

romboid pul [rhomboid scale] Üst üste binmeyen ya da kısmen binen paralelkenar biçimli, parlak pul.

Romen rakamları [Roman numerals] Sert ve yumuşak ışınların belirtilmesi ile bazı eski yayınların cilt, sayı ya da yılını belirtmede kullanılmış ve kullanılmaktadır.

I = 1 II = 2 III = 3 IV = 4 V = 5

VI = 6 VII = 7 VIII = 8 IX = 9 X =10

XV = 15 XX = 20 XXV = 25 XXX = 30 XXXV = 35

XL = 40 XXXXV = 45 L = 50 LX = 60 LXX = 70

LXXX = 80 XC = 90 C = 100 D = 500 M = 1000

Rondeletiola minor (?) [lentil bobtail] 100 - 600 m derinliklerde bentiktir. Enderdir. Boyu en çok 2 cm (manto boyu) olabilir. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur.

Rossby dalgaları [Rossby waves] Belirgin bir enlemsel genişlikte olup çok uzun boylu dalgalar.

Rossia macrosoma (?) [stout bobtail] Gövde kaslıdır. Dokunaçlar gelişmiş olup çomakları küçük vantuzludur. Rengi yeşilimsi yansımalarla sarımsı kahve renginden kırmızı kahve renginedir. Boyu en çok 8,5 cm (manto boyu); olup geneli 3 ile 6 cm kadardır. 100 ile 500 m derinliklerde yaşar. Türkiye'nin güney Ege kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

Rostroraja alba (akvatoz, vatoz) [bottlenosed skate] Tabansal (demersal) olup 30-600 m derinliklerde yayılır. Boyu TL=2,3 m olabilir. Sahanlık ve sahanlık yamacında kumlu ve kayalık zeminde bulunur. Çiftleşme sonrası yumurtlayarak çoğalır (ovipardır). Kapsüllü yumurtaları kumlu zemine bırakır.

rota [route] Geminin gittiği yöndeki hat.

Rotatoria (rotatorlar) [rotifers] Suda yaşayan omurgasız küçük hayvanlar olup kamçılarıyla dönerek hareket ederler. Birkaçı deniz, acı-su ve çoğunluğu tatlı-suda yaşar. Erkeği cücedir. Bazılarında ise erkek bulunmaz ve çoğalma partenogenez ile olur. Partenogenez çoğalmada yumurtaların bir kısmından dişi birey oluşurken diğerleri yozlaşmış kendisini besleyemeyen yalnız atmık üreten erkeği oluşturur. Döllenmiş yumurtadan oluşan zigot kurumuş havuzlarda kalabilir. Altmış yıl kadar sürebilecek kuraklık dönemlerini kist oluşturarak aşarlar. Bu süre sonunda yeniden canlı oluşturabilirler. Biçimleri farklıdır. Kutu ya da solucan şeklinde olabilirler. Bir kısmı yer değiştirmez ve tüp içerisinde yaşar. Üç sınıfta kabaca 2,000 tür bulunmaktadır.

rotatorlar [rotifers] ® Rotatoria.

ROV (kıs) [Remotely Operated Vehicle] ® Uzaktan kumandalı araç.

rölatif fekondite [relative fecundity] ® Göreceli doğurganlık.

röntgen filmi [radiograph] Balığın iç yapısını görmede kullanılan x-ışını filmi.

r-seçim [r-selection] 1- Bir yaşama yönetimi türü olup, erken olgunlaşma, hızlı ve ani büyüme, genç yaşta çok sayıda yeni kuşak üretme, küçük boyluluk, yüksek ölüm oranı ve kısa ömür şeklinde belirlenmiştir. Bu strateji önceden kestirilemeyen çevresel değişikliğe uyumdur. İstilacı olanlar genellikle r-seçicilik benzeri yayılım gösterirler. Popülasyonun sayısal büyümesi bir parabole benzer. Az sayıdan çok sayıda yeni kuşak üretip denge noktasında salınarak durumlarını koruyabilir ya da yine hızla azalabilirler. ® k-Seçim.

r-seçim [r-selection] 2- Bazı balıklarda görülen yaşama şeklidir. Avustralya’daki Büyük Bariyer Resifi’nde yaşayan cüce kayabalığı (Eviota sigillata) 59 günlük yaşam süresi ile omurgalılar içerisinde bilinen en kısa ömürlü balıktır. Bir olasılıkla yırtıcı baskısına bir tepkidir. ® k-Seçim.

Rudicardium tuberculatum (?) [tuberculate cockle] ® Acanthocardia tuberculata.

Ruditapes decussatus (?) [grooved carpet shell] Sin. Amygdale decussata; Tapes decussatus; Venerupis decussata. Kabuk ovalden dörtgensiye çalar, katıdır, dışı ışınsal yontulu, eş merkezli olukludur. Eklem 3 asıl dişlidir. İç kenarlar pürüzsüzdür. Rengi dışta beyazdan esmere çalar, içi sarımsı beyazdır. Boyu en çok 8 cm olabilir. Sıklıkla 4 - 5 cm boylarda rastlanır. Kumlu çakıllı tabanı seçer, lagünlere girer. Kirlilik çalışmalarında gösterge türdür. Cinsiyetler ayrıdır. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

ruhsat [permit, license] Sahibine, konulmuş mevcut koşullar çerçevesinde, balıkçılık yapma izni belgesidir.

Rus kefali [so-iuy mullet] ® Mugil soiuy.

Rus mersin balığı [Russian sturgeon] ® Acipenser gueldenstaedti.

Rus mersini [fringebarbel sturgeon] 1- ® Acipenser nudiventris.

Rus mersini [Russian sturgeon] 2- ® Acipenser gueldenstaedti.

Rusmersin [Russian sturgeon] ® Acipenser gueldenstaedti.

Ruvettus pretiosus (kalas balığı, Kuveyt balığı) [oilfish] Taban-yüzücü (bentopelajik), okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 100-800 m derinliklerde rastlanır. Boyu 2 metre ve ağırlığı 64 kg kadar olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Tabana yakın kesimde genellikle tek ya da çiftler halinde gezerler. Açık denize göç eder. Eti çok yağlıdır. Çok yendiğinde ishal yapar. Ağılanma (zehirlenme) görülebilir.

rüzgâr gülü [weather vane] 1- Rüzgarın hangi yönden estiğini gösteren mekanik alet.

rüzgâr gülü [wind rose] 2- Belirli bir yer ve görece uzun bir dönemde, esen rüzgârın esme yönü sıklığını (hakim rüzgârını) gösteren dairesel şekil.

rüzgâr oku [wind vane, vane] Rüzgâr yönünü gösteren alet.

rüzgâr profili [wind profile] Yer ve zamana göre rüzgâr hızındaki değişmeler ve bunların bir şekil ile gösterilmesi.

rüzgârölçer [anemometre] Rüzgâr hızını ölçmede kullanılan aygıt.

RV (R/V) (kıs) [Research Vessel] ® Araştırma gemisi.

Rytiphlaea tinctoria (?) [makeup weed] Kırmızı algdir. Tallusu çok koyu kırmızı ve çok dallıdır. Tek eksenlidir. Büyüme uçtadır. Eş-yapılı trigenetik döngüyle ürer. Boyu 5 - 10 cm'dir. Elle toplanır. Boya olarak kullanılır. Türkiye'nin Ege kıyılarında bulunur.