Z [updated last March 09, 2016]

Z (abbrev) [total mortality (Z=F+M)] Toplam ölümler (Z=F+M). Doğal ve balıkçılık nedeniyle ölümlerinin toplamı. ® Total mortality rate (Toplam ölüm oranı).

zander [tatlısu levreği, akbalık, uzunlevrek, sudak balığı] ® Sander lucioperca.

zebra danio (zebrafish) [?] ® Danio rerio.

zebra goby [çizgilikaya balığı, zebrakayası balığı] ® Zebrus zebrus.

zebra seabream [çizgili isparoz, çizgili mercan] ® Diplodus cervinus cervinus.

zebrafish (zebra danio) [?] ® Danio rerio.

Zebrus zebrus (zebra goby) [çizgilikaya balığı, zebrakayası balığı] Tabansaldır (demersaldır). 3 m derinliğe kadar dağılır. Boyu TL=5,5 cm olabilir. Deniz kulaklarında, taşların altında ve yosun (alg) çayırlarının arasında bulunur.

Zeidae (true dories, dories) [Dülgerbalığıgiller] Actinopterygii sınıfı, Zeiformes takımının ailesidir. Zenopsis ve Zeus olmak üzere iki cinste 6 türü vardır. Akdeniz’de tek tür ile temsil edilmektedir. Gösterişli yüksek gövdeli, yanlardan basık deniz balıklarıdırlar. Baş büyük, profili çizgi halinde dışbükeydir. Ağız büyük ve eğiktir. Çeneler öne uzar (protractile). Sırt yüzgeçleri dikkati çekecek şekilde uzun ve 7-10 dikelidir. Bazı türlerde uzun iplikçiklidir. İkinci sırt yüzgeci yumuşak ışınlıdır. Gövde çıplaktır (görünmez – mikroskobik – küçük pullarla kaplıdır). Rengi yeşilimsi gri olup altın yaldızlıdır, gövdede büyükçe siyah bir leke, sarımsı ya da grimsi bir halkayla çevrelenmiştir. Büyükçe gözler yukarıdadır. Kuyruk sapı ince ve kuyruk yüzgeci küçük olup kırpılmış gibidir. Akdeniz’de yaşayan Zeus faber en büyük türlerden olup boyu 90 cm’ye ulaşabilir. Çoğunluğun boyu 10-50 cm’dir. Taban-yüzücü (bentopelajik) balıklardır. Çoğunlukla 50-800 m’ler arasında yayılırlar. Ancak orta suya da çıkarlar. Bazıları zayıf sürüler oluşturur, Zeus faber tek gezer. Kötü yüzücülerdir. Çamurlu tabanı tercih ederler. Yumurtlama yaz aylarında (Z. faber), diğerleri kışın ve su kolonunda ve geniş alanda gerçekleşir. Yumurtalar tabana çöker. 3-4 yılda cinsi olgunluğa ulaşırlar. Dülgerbalığıgiller yırtıcıdır. Gençleri zooplanktonla, erin olanlar sürü oluşturan küçük balıklarla beslenir.

zenith [zenit] Yeryüzünde başucu noktası. Nadir’in tersi. ® Nadir.

zentner (centner) [zentner] 50 kg.

zeolite [zeolit] Tatlı-su akvaryumlarında amonyum’u tutan bir iyon değiş-tokuşçu olarak kullanılmaktadır. Uzun süre dayanmaz, onun için çok tuzlu suda bir gün bekletilerek yeniden aktif hale getirilmesi gerekir. Balıkların görece uzun süre canlı taşınmasında amonyum tutucu olarak yararlanılmaktadır.

Zeugopterus regius (Eckström's topknot) [beneklipisi balığı, küçükpisi balığı] Tabansaldır (demersaldır), acı-suya girer. 10-180 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=20 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Kayalık tabanda bulunur.

Zeus faber (John Dory, Saint Peter's fish) [dülger balığı, güneş balığı, dikenlipeygamber balığı, dikenlidülger, peygamber balığı] Toplam boyu 90 cm (8 kg) ve rastlanan en yaşlı bireyi 12 yaşında olup kemikli okyanus-göçer (okyanodrom), taban-yüzücü (bentopelajik) bir balıktır. Ekonomik önemi vardır. Vücudu yanlardan basık, küçük pulludur. Tek gezer ve diğer balıklar ile kafadanbacaklılar ve kabuklularla beslenir. 4 yılda eşeysel (cinsi) olgunluğa ulaşır. Eti lezizdir.

zigot [yumurta, zigot] İki eşey hücresinin kaynaşması sonucu ortaya çıkar. Döllenmiş yumurta.

zinc [tutya (çinko)] Metal aksamların, gemilerin pervane, dümen vb’nin tuzlu suda aşınmasını önlemek için ilgili malzemenin yakınına konulan madde.

Ziphiidae (beaked whales) [kaşalotlar] Memeliler sınıfı, Cetacea takımı, Odontoceti alttakımının bir ailesidir. Bu ailede 6 cins ve 19 tür bulunmaktadır. Orta boylu balinalar olup 13 m boy ve 11,5 ton olabilirler. Yarım saat su altında kalabilirler. Önceleri İspermeçetbalinagillere katılmıştır.

Zoanimir's blenny [horozbina] ® Parablennius zvonimiri.

Zoarcidae (eelpouts) [Yılanbalığıanasıgiller] Actinopterygii-Işınlı-yüzgeçliler sınıfı, Levreksiler (Perciformes) takımının bir ailesidir. Adlarından da belli olduğu gibi yılan balığı görünümünde olan balıklardır. Sırt ve dışkıl (anal) yüzgeçler kuyruk yüzgeciyle birleşiktir. Ailede yaklaşık 50 cins ve 220 tür bulunmaktadır. Hepsi denizlerde ve tabana yakın yaşar. Yaygın bilenen türü Zoarches viviparous’tur.

zoea [zöa] Karides ve yengeç gibi bazı eklembacaklıların kurtçuk (larva) evresi.

zona radiata [yumurta zarı] Kemikli balıkların kalınlaşmış, oldukça karmaşık yumurta zarı. Zarın genellikle ışınsal (radyal) bir görünümü vardır.

zone [kuşak] 1- Balıkların sert aksamlarında yaş tayinlerinde kullanılan yapıya benzer kısımlar. Bunlara bant, halka, marka da denmektedir.

zone [kuşak] 2- Bağımsız hayvan ve bitki topluluğunu barındıran örneğin kıyı kesimi, resif platosu vb.

zone [kuşak] 3- Bant ya da şerit şeklinde olan alan.

zoned miter [?] ® Mitra zonata.

zonolimnetic [gölkuşağı] Göldeki belirli bir derinliğe ait kuşak.

zoobenthivore [zoobenthivor] Tabandaki hayvanlarla beslenen.

zoobenthos [zoobentos] Deniz ya da göl tabanında yaşayan hayvanlar.

zoochlorella [zooklorella] Genellikle tatlı-su ve bazı deniz omurgasızı ve protozoalarla ortak yaşayan (sembiyoz) herhangi bir yeşil suyosunu. Zoochlorellae ve Zooxanthellae Büyük Okyanus kıyılarındaki deniz şakayıklarında bulunur.

zoocoenosis [zoosenöz] Birbiriyle ilintili olup bir şekilde etkileşen hayvan türlerinden oluşan doğal topluluk.

zooid [zoid] Kamçılı üreme hücresidir; terim, bu hücrenin (gameti ya da sporunun) doğası tam bilinmediğinde kullanılır.

zoolithe [zoolit] Taşlaşmış (fosil) hayvan ya da hayvan kısmı, organı.

zoological name [zoolojik ad] Bir hayvan grubunun bilimsel çift ismi.

zoological nomenclature [zoolojik isimlendirme] Hayvan gruplarının bilimsel isimlendirme sistemi.

zoology [zooloji] Doğal bilimlerin hayvanları konu alan ve inceleyen dalı.

zoon (animal) [Hayvan].

zooneuston [zoonöston] Nöston’un hayvan bileşeni.

zoonosis [zona] 1- Balıklar dahil bulaşıcı bir hayvan hastalığıdır. Akvaryumla uğraşanlarda görülür. Eller ve önkollarda yara varsa deri iltihabı oluşturur. Antibiyotikle tedavi edilir.

zoonosis [zoonoz] 2- İnsanlara geçebilen hayvan hastalığı.

zoophagus [zoofaj] Hayvan ya da hayvansal malzeme yiyen.

zoophobia [zoofobi] Hayvanlardan korkma.

zooplankton [zooplankton (hayvansal plankton)] ® Plankton.

zooplankton net [zooplankton ağı] Hayvansal planktonların toplanmasında kullanılan huni şeklinde olup ağzı kasnaklı dar gözlü (~170-200µ) ağ.

zoospor [zoospore] Kamçılı (yani hareketli) spordur. Suda yaşayan mantar ve su-yosunlarının bir ya da iki kirpikle hareket edebilen eşeysiz (cinsiyetsiz) üreme gözesi (hücresi). Hareket edebilmeleri bunlara hayvansal görünüm verdiği için bu adla anılmaktadırlar.

zoosporangium [zoosporangiyum] Zoosporları oluşturan spor kesesi.

zoospore [zoospor] Suda yaşayan mantar ve su-yosunlarının bir ya da iki kirpikle hareket edebilen eşeysiz (cinsiyetsiz) üreme gözesi (hücresi). Hareket edebilmeleri bunlara hayvansal görünüm verdiği için bu adla anılmaktadırlar.

zooxanthellae [zooksantel] Resif oluşturan mercanlarla ortak yaşayan (sembiyoz) birgözeli (tekhücreli) dinoflagellatlardır. Zooksantel mercana fotosentez üretimiyle besin kaynağı sağlarken mercanda buna karşılık zooksantele koruma ve ışığa ulaşmayı sağlar.

Zostera (eelgrass) [Zostera] Deniz çiçekli bitkilerinden yeşilimsi, çiçekli, çok yıllık otsu cinsi. Tabanda çayır oluşturur.

Zostera marina (eel-grass) [?] Deniz çiçekli bitkisidir. Rizomları enlidir. İlkbaharda çiçek açar. Boyu 1 m olabilir. Rizomları birkaç metredir. Kıyısal kesimde 2 - 3 m derinliklerde ve mansaplarda yaşar. Tatlı suya girebilir. Zostera tek evciklidir (monoecious). Vegatatif (çelikleme) ile de çoğalabilir. Bulanıklık karşılaşabileceği en büyük tehlike ve tehdittir. Türkiye'nin Çanakkale Boğazı-Saroz kısmında bulunur. Kullanımı Posidonia'da olduğu gibidir.

Zostera nana (dwarf eel-grass) [?] ® Zostera noltii.

Zostera noltii (dwarf eel-grass) [?] Sin. Zostera nana, Phycagrostis minor. Deniz çiçekli bitkisidir. Çok geniş tuzluluk aralığı ile (Hazar Denizi ve Aral Gölü gibi kalıntı tatlı-sularda) su birikintileri ve lagünlerde yaşayabilen tek deniz çiçekli bitkisidir. Kullanımı Zostera marina'da olduğu (gübre, altlık vs) gibidir. Türkiye'de Ege Denizi'nin İzmir ve Çanakkale kısmında bulunur.

Zosterisessor ophiocephalus (grass goby) [sazkaya balığı, yeşil kaya, liman kaya, yosun kaya balığı, sazkaya, sazkayası balığı] Tabansal (demersal) ve okyanus-göçerdir (okyanodromdur). Acı-suya girer. Boyu TL=25 cm ve 5 yaşında olabilir. Balıkçılığı vardır. 30 m derinliğe kadar rastlanır. Soyunun durumu hakkında yeterli veri yoktur.

Zouger jar [Zuger kabı] Balık yumurtalarının kuluçkaya alındığı, suyun alttan girip uygun oksijenlenmeyi sağladığı şişe. Kapta su debisi ayarlanarak yumurtaların taşmayla kaybı önlenebileceği gibi ağız kısmı ince ağla da kapatılabilir.

Zu cristatus (scalloped ribbonfish) [tepelikağıt balığı, kağıt balığı] Derin-yüzücüdür (batipelajiktir). Boyu TL=130 cm ve daha büyük olabilir. 90 metre derinliğe kadar iner. Yumurta ve kurtçukları (larvaları) yüzücüdür. Başını yukarıda tutarak yüzer.

zyg [zig] İki parçayı birleştiren. Örnek; zigot (zygote)-eşeysel gözelerin (hücrelerin) birleşmesinden oluşan göze.

zygote [döllenmiş yumurta (zigot)] Yumurtayla atmığın birleşmesi sonucu oluşan birlik. Zigot.