S [updated last March 23, 2016]

S (abbrev) [yaşama oranı] ® Survival rate.

saboron helmet [?] ® Phalium saburon.

sacculus [sacculus] Balıkların kulak kapsülünde, utrikulus ve lagena arasında yer alan, genelde en büyük iç kulak odacığıdır. Bu odacıkta sagitta adı verilen, genellikle en büyük otolit yer almaktadır. ® Sagitta.

sacrificial anode [tutya] Farklı metallerin suya konulması sonucu bunlardan biri anot gibi davranarak erir. Bu metallerin erimesini azaltmak için bunların yakınına elektrolit potansiyeli uygun başka bir metal örneğin çinko konulur ki buna eriyici anot ta denir.

saddled seabream [melanurya balığı, melanurya, melanur] ® Oblada melanura.

safe biological limit [güvenli biyolojik sınır] İçgöçün (stoğa katılmanın) kademeli olarak önemli ölçüde azaldığı stok biyokitlesi sınırıdır.

sagitta (arrow) [ok] 1- Ok anlamındadır. Kıllıçenelilerden olup yüzey-suda (pelajik kesimde) ve açıkta yaşayan, hızlı yüzebilen çok küçük boylu etçil (yırtıcı) hayvan. Örnek; Sagitta setosa.

sagitta [sagitta] 2- Balıkların kulak kapsüllerinde yer alan 3 çift (toplam altı) otolitten biridir. Sazangiller (Cyprinidae) ve Yayınbalığıgiller (Siluridae) hariç en büyük otolittir. Sagitta sacculus içinde bulunur. Yaş tayinleri ve eski kalıntılar ile mide muhtevasında balık türü tayininde kullanılmaktadır.

sailfin dragonet [küçüküzgün balığı, üzgün balığı] ® Callionymus pusillus.

sailor (crew, seaman) [denizci (tayfa, gemi adamı)] Gemide sefere katılan işçi. ® Seaman.

sailor's hammock [branda] Denizcilikte, güvertede olup açıkta duran cihaz ve malzemenin örtülmesinde kullanılan su geçirmez bir cins kumaş.

Saint Peter's fish (John Dory) [dülger balığı, güneş balığı, dikenlipeygamber balığı, dikenlidülger, peygamber balığı] ® Zeus faber.

sakates, rays [Özkedibalığıgiller] ® Tırpanagiller. ® Rajidae.

Salaria basilisca (zebra blenny) [horozbina] Tabansal (demersal) olup 2-15 metrelerde rastlanır. Boyu TL=18 cm olabilir. Deniz çayırları arasında bulunur. Birkaç dişinin yumurtasını erkek bekler. Yumurtaları yapışkan ve tabansaldır.

Salaria pavo (peacock blenny) [ibiklihorozbina balığı] Tabansaldır (demersaldır). Acı ve tatlı-suya girer. Boyu TL=13 cm olabilir. Balıkçılığı kişisel tüketim düzeyindedir. Sığ suda kayalıklar ve deniz çayırları arasında bulunur. Yumurtaları yapışkan ve tabansaldır.

salema [sarpa, sarpan, çitari, sarpan balığı, salpa] ® Sarpa salpa.

saline lakes in Turkey [Türkiye acı-su gölleri] Türkiye’de dışarıya akıntısı olmayan yani kapalı havza (endorreic göl) olup bu nedenle de acı-su ihtiva eden çok ünlü iki göl bulunmaktadır. Bunlardan biri Van Gölü diğeri ise Burdur Gölü’dür. ® Lake Van (Van Gölü). ® Burdur Lake (Burdur Gölü).

salinity [tuzluluk (salinite)] çözünmüş tuzların ölçüsü olup deniz suyunun 1 kg’ındaki katı maddelerin gram cinsinden ağırlığıdır. Sulardaki tuzluluk dağılımı kaynağa göre değişmekle birlikte yaklaşık şöyledir:

Tatlısu <1,0 ppt İçsular 0,5-2,0 ppt., ve daha az. Hafif tuzlu 1,0-3.0 ppt. Orta derecede tuzlu 3,0-10,0 ppt.

Acısu 0,5–2,0 ve 17,0 -21 ppt. Çok tuzlu 10,0-35,0 ppt. Deniz suyu 35,0 ppt Salamura >35,0 ppt. (doymuş çözelti)

Karasal tuz göllerindeki miktarlar ise çok daha yüksektir.

salinity in the sea [denizlerde tuzluluk] Dünya denizlerinde genelleme olarak ortalama tuzluluk %o35 okyanusların açık kesimlerinde %o32-38 arasında, Akdenizde %o39, Kızıldenizde %o41’dir.

salinometer [tuzluluk ölçer (salinometre)] Elektrik iletkenliğini kullanarak suların tuzluluğunu ölçmede kullanılan alet.

Salmo labrax (Black Sea salmon) [denizalası balığı, alabalık, deniz alası] Karadeniz alabalığı, Salmo trutta labrax bilimsel adıyla da tanınmaktadır. Doğu Karadeniz’de yukarı-göçer (anadrom) balık olup Çıldır gölünde de bulunur. Boyu TL=110 cm olabilir. Deniz, acı-su ve tatlı-suda yaşar. Nisan-Mayıs aylarında ırmak ve derelere girer.

Salmo salar (Atlantic salmon) [som balığı] Karadeniz’de yetiştiriciliğinin denendiği ancak başarısız olan ve o yıllardan sonra dilimize somon adıyla da giren Atlas Okyanusu’nda yaşayan Alabalıkgil bir türdür. Boyu TL=150 cm ve ağırlığı 47 kg kadar olabilir. Bilinen en yaşlı birey 13 yıllıktır. Taban-yüzücü (bentopelajik) ve yukarı-göçerdir (anadromdur). Deniz, acı-su ve tatlı-suya girer. Ticari balıkçılığı ve yetiş-tiriciliği çok önemlidir. Genç bireyler tatlı-suda 1-6 yıl kaldıktan sonra denize göçerler. Denizde 1-4 yıl geçirirler. Eşeysel (cinsi) olgunluğa ulaşanlar doğdukları tatlı-suda yumurtladıktan sonra yeniden denize dönerler. Ancak bunların büyük çoğunluğu yumurtlama sonrasında ölür. Tatlı-sudaki büyüme yavaştır. Denizde hızlı büyürler.

Salmo trutta abanticus (?) [göl alabalığı] Abant gölünde ilk kez 1954’te tanımlanmış olup küçük boylu, en çok 58 cm’ye ulaşan bir Alabalıkgildir. Yeni bir tür olduğundan şüphe edenler vardır.

Salmo trutta caspius (?) [sea trout] Yazında Salmo caspius bilimsel adı da kullanılmaktadır. Hazar Denizi kökenli olup Aras nehrinde yaşadığı belirtilmektedir. Avrupa kaynakları bunun yeni bir tür olmadığını ileri sürmektedir. ® Salmo trutta trutta.

Salmo trutta macrostigma (?) [dağ alabalığı, büyük lekeli alabalık] Sapanca, Uludağ yöresinde yaşayan alabalık türüdür. En çok TL=60 cm olabilir. Taban-yüzücü (bentopelajik) olup yukarı-göçerdir (anadromdur).

Salmo trutta trutta (sea trout) [deniz alası, denizalası balığı] Yüzücü (pelajik) yukarı-göçerdir (anadromdur). Tatlı ve acı-suda bulunur. Boyu TL=150-155 cm civarında olabilir. Ağırlığı 50 kg kadar olup 38 yıl yaşayabilir. Ticari balıkçılığı ve yetiştiriciliği yapılmaktadır. İlk 1-5 yılı tatlı-suda ve 6 ay ile 5 yılını tuzlu-suda geçirir. 3-4 yılda eşeysel (cinsi) olgunluğa ulaşır. Her dişi yaklaşık 10 bin yumurta üretir. Tatlı-suda normalde birden çok kez yumurta bırakır. Soyu tehlikedeki türler listesinde az tehlikede sınıfında yer alır.

salmon (Atlantic salmon) [som] Alabalıkgiller familyasının bir ferdi. ® Salmo salar.

salmon and trout (salmons) [Alabalıkgiller] ® Salmonidae.

Salmonidae (salmons, salmon and trout) [Alabalıkgiller] Işınlı-yüzgeçliler (Actinopterygii) sınıfı, Teleostei arasınıfı, Protacanthopterygii üsttakımı, Salmoniformes takımı, Alabalıkgiller (Salmonidae) ailesi 3 alt aileye [Coregoninae (3 cinste 77 tür); Thymallinae (1 cinste 12 tür); Salmoninae (6 cinste 101 tür)] ayrılır. Yaygın bilinen gruplar som balıkları ile alabalıklardır. Akdeniz sular sisteminde tek türü yaşar. Yumuşak ışınlı balık ailesidir. Gövde iğ gibidir. Ağız büyük, alt çene yaşlı erkeklerde bazen kıvrımlıdır. Çenelerde dişler vardır. Sırt yüzgeci tek ve kısadır. Yağ yüzgeci bulunur. Kuyruk hafif çataldır. Pullar küçük, kaygan ve çok sayıdadır. Sırt esmer-yeşil, karın ise beyazımsıdır. Gövdede çok sayıda koyu ve kırmızı renkli noktacıklar vardır. Çoğunluğu 55-90 cm olmak üzere boyları 110 cm’ye kadar ulaşır. Alabalıkgiller tatlı-suda yumurtlar ancak yaşamlarının büyük bir kısmını denizde geçirirler (yukarı-göçer –anadromous- balıklardır). Yırtıcıdırlar, küçük kabuklular, böcekler ve küçük balıklarla beslenirler. Birkaç yüz kilometre göç edebilirler. Erkekler 2, dişiler 3 yaşından sonra yumurtlamak için tatlı-sulara girerler, nehir ve ırmak boyunca akıntıya karşı tırmanarak yumurtlayacakları kesime ulaşırlar. Yumurtlama oksijence zengin soğuk suda (5-10ºC) çakıllı tabanda olur. Gençler denizel yaşama geçmeden önce 1-5 yıl tatlı-suda kalırlar. İlk eşeysel olgunluk 3 yaşında olur.

salmons [Alabalıkgiller] ® Salmonidae.

salt absorbing cells [tuz soğuran gözeler (hücreler)] Solungaçlarda sudan tuzu vücut içine alan gözeler.

salt front [tuz cephesi] Denizden ırmağa doğru kama gibi uzanan tuzlu su.

salt gland [tuz bezesi] Tuz salgılayan beze. Vücutlarındaki tuz miktarını belirli bir düzeyde tutmak için örneğin deniz suyu ile alınan aşırı tuzu (NaCl) atmaya yarayan beze. Deniz sürüngenlerinde olduğu gibi martıların gözlerine yakın kısmında böyle beze bulunur.

salt lake [tuz gölü] Genellikle balığı olmayan ve yüksek buharlaşma nedeniyle tuzlanmış kapalı su kütlesi.

salt marsh [tuzlu bataklık] Tuzlu suyun ıslattığı kara parçası. Bu gibi kesimler sığ olup yavru balıkların önemli beslenme alanıdır. Bu alanlardaki üretim zirai üretimden daha yüksek olup açık suların 20 katına ulaşabilir.

salt secreting cells [tuz salgılayan gözeler (hücreler)] Solungaçlardan tuzu vücut dışına (suya) atan gözeler.

salt wedge [tuz kaması (tuz dili)] Tabandan haliç içine doğru kama şeklinde uzanan tuzluluğu yüksek su tabakası.

salted and dried mackerel [çiroz] Önce tuzda 8-10 saat bekletilmiş, sonra temizlenerek kurutulmuş uskumru.

salted fish [salamura balık] Tuzlu suda koruma ve saklanmaya alınmış balık.

salted tunny (lakerda) [lakerda] Tuzlanarak hazırlanmış balık. Tuzlu balık.

salting [tuzlama] Tat vermek ya da diğer işlemler için balığın kısa ya da uzun süreli tuzla muamelesi.

samlet (parr, skegger) [parmakboy] ® Fingerling.

sample [örnek (numune)] 1- Belirli bir yerden alınan su, canlı ya da taban malzemesidir. Örnek ne kadar çok ve bol olursa buna dayalı oluşturulacak sonuç da o denli doğadaki duruma yakın yani kısaca güvenilir olur. Ancak belirli bir noktadan sonra örnek sayısını artırmak güvenirliği aynı oranda artırmayacağı gibi aşırı çaba ve giderin oluşmasına yol açar. Bu nedenle istenen istatistiki güvenirliği sağlayan sayının üstünde örnek alınmasından kaçınılmalı fakat gereken sayıda da örnek alınmalıdır.

sample [örnek (numune] 2- Bir balık stokunun, stoğu temsil edecek düzeydeki bir kısmının ya da bir parçasının araştırma amacıyla alınmasıdır. Alınan örnek miktarı ya da sayısı ne kadar çoksa bu örnekten elde edilecek bilginin güvenirliği de o ölçüde yüksektir.

sampling [örnekleme] 1- Saha çalışmalarında ilgi duyulan öğenin bir kısmının alınması, ölçülmesi vb. ® Stratified sampling (Tabakalandırılmış örnekleme). ® Unstratified sampling (Tabakalandırılmamış örnekleme). ® Probabilities proportional to size (Olasılıkları büyüklüğe oranlanmış).

sampling [örnekleme] 2- Sahadan örnek alma çalışması.

sand [kum] Çakıldan küçük mil ve balçıktan büyük parçacık (0,06-2,00 mm).

sand borers (sillaginids, smelt-whitings, sand-smelts) [Gümüş-sillagogiller] ® Sillaginidae.

sand cockle [?] ® Acanthocardia spinosa.

sand gap system [kum boşluk sistemi] ® Mesopsammon.

sand gaper [?] ® Mya arenaria.

sand goby [küçükkaya, hurmakayası balığı, kayabalığı] ® Pomatoschistus minutus.

sand lance (sand-eels, sandlance) [Kumbalığıgiller] ® Ammodytidae.

sand sharks (whaler sharks) [Harhariyasgiller] 2- ® Carcharhinidae. ® Carchariidae- Odontaspididae.

sand sharks (whaler sharks, Odontaspididae) [Harhariyasgiller] 1- ® Carcharhinidae (syn. Carchariidae).

sand smelt [aterina, aterina balığı, gümüş, gümüş balığı] ® Atherina (hepsetia) presbyter.

sand sole [kumdil balığı, dil balığı] ® Pegusa lascaris.

sand tiger shark [pamuk balığı] ® Carcharias taurus.

sandbar shark [büyükcamgöz balığı, camgöz] ® Carcharhinus plumbeus.

sand-eels (sand lance, sandlance) [Kumbalığıgiller] ® Ammodytidae.

Sander lucioperca (zander) [tatlısu levreği, akbalık, uzunlevrek, sudak balığı] Yüzücü (pelajik) olup ırmak-göçerdir (potamadromdur). Tatlı-suda bulunur, acı-suya girer. Boyu TL=130 cm ve ağırlığı 20 kg olabilir. 2-30 metre derinliklerde rastlanır. Ticari balıkçılığı ve yetiştiriciliği yapılmaktadır. Soğuk suyu sever. Farklı mevsimlerde farklı yaşam-alanlarda bulunur. Kışın derine, çukurlara iner. İlkbaharla birlikte ırmaklarda yukarı doğru göçer. Yumurtlamadan sonra erinler akıntıyla birlikte göllere döner. Yumurtlama dişilerin ölüm oranlarını etkiler. Sarı renkli yumurtalar taş, çakıl, bitki gibi hareketsiz nesnelere yapışık bulunur. Eti suludur, sevilen bir olta balığıdır. Gizil (potansiyel) derttir. Soyu tehlikedeki türler listesinde az riskli sınıfında yer alır.

Sander marinus (estuarine perch) [denizakbalığı, deniz akbalığı] Taban-yüzücüdür (bentopelajiktir), acı-suda bulunur, nadiren nehirlere girer. Soyunun durumu hakkında yeterli veri yoktur.

Sander volgensis (Volga pikeperch) [berş, sekret balığı] Tabansal (demersal) olup acı-suya girer. Nehirlerde bulunur. Ticari balıkçılığı vardır.

sandlance (sand-eels, sand lance) [Kumbalığıgiller] ® Ammodytidae.

sand-smelts (sillaginids, smelt-whitings, sand borers) [Gümüş-sillagogiller] ® Sillaginidae.

sandworm [kumkurdu] Denizde yaşayan Çokkıllılar’a (Polychaeta) verilen bir diğer isim.

sandy ray [kumvatozu balığı] ® Leucoraja circularis.

sanguins [?] ® Psammobiidae.

sanitary fish [temizlikçi balık] Bitkisel büyümeyi sınırlaması için akvakültür havuzlarına aşılanan otobur (herbivor) balık.

sapro- (prefix) [sapro-] Çürük, çürümüş.

saprobian systems [saprob sistemler] Bakteri miktarları açısından balıkçılığa uygun ve uygun olmayan sabrob sistemler.

polysabrobe zone	[polisaprob kuşak]	1 milyon bakteri/ml (balıkçılığa uygun değil).
a mesosabrobe zone	[a-mezosaprob kuşak]	105-106 bakteri/l (balıkçılığa uygun değil).
b mesosabrobe zone	[b-mezosaprob kuşak]	105 bakteri/l den az (balıkçılığa uygun).
oligosaprobe zone	[oligosaprob kuşak]	100 bakteri/l den az (balıkçılığa uygun).

saprobic [saprob] Organik malzemenin fazla, oksijenin az olduğu ortamla ilgili.

sapropel [sapropel] 1- Derin suda oksijensiz koşullarda oluşan çökelti katmanı.

sapropel [sapropel] 2- Göl tabanındaki yapışkan, kokan çürümüş malzeme.

saprophagy [saprofaj] Ölü ya da çürümekte olan malzemeyle beslenme.

saprophystes [saprofitler] Çürüyen ya da çürümekte olan dokular üzerinde ya da onlarla beslenerek yaşayan mantarlar ve bazı bakteriler gibi canlılar.

saprophyte [saprofit] Çürükçül. Ölü ya da çürümüş organik malzemeyle beslenen.

saprozoic [çürükçül (saprozoik)] Ölmüş, kokuşmuş malzemeyle beslenen organizma.

saprozoic nutrition [çürükçül (saprozoik) beslenme] Çözünmüş organik malzemeden yararlanma ya da beslenmedir.

sarcophagi [sarkofaj] Etle beslenme. Etobur, karnivor.

Sarda sarda (Atlantic bonito) [palamut, torik, sivri balığı] Yüzücü (pelajik), okyanus-göçerdir (okyanodromdur). Acı-suya girer. 80-200 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=100 cm ve ağırlığı 11 kg kadar olabilir. Balıkçılığı çok önemlidir. Kıyısal yüzey sularında sürü oluşturan türdür. Yamyamdır. Boy sınıflarına göre dilimizde kullanılan farklı adları şunlardır:

12-16 cm Palamutvonozu 16-22 cm Kestanepalamudu 22-28 cm Çingenepalamudu 28-35 cm Palamut 35-40 cm Zındandelen

40-45 cm Torik 45-55 cm Sivri 55-65 cm Altıparmak 65 cm < Piçuta (Peçuta)

Sardina pilchardus (European pilchard) [Akdeniz sardalya balığı, ateş balığı, sardalya balığı, sardalya] Avrupa kıyılarında yaşayan, sürü oluşturan, yüzücü (pelajik) ve okyanus-göçer (okyanodrom) bir balık türüdür. Acı ve tatlısuya girer. 10-100 m derinliklerde rastlanır. 15 yıl yaşayabilir. Boyu TL=25-30 cm civarında olabilir. Ticari balıkçılığı çok önemlidir. Kıyısaldır fakat açıkta 50-60 bin yumurta bırakır. Gece 25-55 ile gündüz 100 m derinlikte sürü oluşturur. Sürü gece yüzeye yaklaşır.

Sardinella aurita (round sardinella) [sardalya, kulaklısardalya, sardalya, büyük sardalya] Okyanus-göçerdir (okyanodromdur). Acı-suya girer. 0-350 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=31 cm olabilir. 7 yıl yaşayabilir. Kıtasal sularda sürü oluşturur. Göçmendir. Gece yüzeye yükselir. Gençleri fitoplankton ile beslenir. Büyükleri zooplankton yer. Bazı bölgelerde tüm yıl boyunca yumurtlarsa da yılda belirgin artışların olduğu iki dönem olabilir. Ticari balıkçılığı çok önemlidir.

Sardinella maderensis (Madeiran sardinella) [sardalya, beneklisardalya, tirsi] Yüzücü (pelajik), okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 0-80 m derinliklerde rastlanır. Acı-suya girer. Boyu TL=40-42 cm civarında olabilir. Ticari balıkçılığı önemlidir. Kıyısal kesimde sürü oluşturur. Kısmen bitkisel plankton (fitoplankton) yer.

sardines (herrings, shads) [Sardalyagiller (Ringagiller)] ® Clupeidae.

Sardinia coral [kırmızı mercan] ® Corallium rubrum.

Sargasso Denizi [Sargasso Sea] Bermuda ve Azor arasında kalan kuzey Atlas Okyanusu kesimine (20⁰N ve 35⁰N enlem ile 30⁰W ve 70⁰W boylam arasına) verilen addır. Yüzen Sargassum cinsi su yosununun çokça bulunmasından adını almıştır. Deniz ABD’nin doğusu ile Gulf Stream’in güneyine düşer. Suyu görece sıcak ve tuzlu olup birçok girdap barındırır. Besin tuzlarınca zengin suyla karışma olmadığı için biyolojik yönden fakirdir. Avrupa yılan balığının (Anguille anguilla) yumurtladığı alan olarak bilinir.

Sargassum acinarium (slender sargassum) [?] Sin. Sargassum linifolium. Esmer algdir. Çatal dallıdır. Üst litoral tabakada yaşar. Elle toplanır. Alginat kaynağı olup beslenme ve eczacılıkta kullanılabilir. Boyu 1 metreye ulaşabilir. Türkiye'nin Ege kıyılarında bulunur.

Sargassum linifolium (slender sargassum) [?] ® Sargassum acinarium.

Sargassum vulgare (common sargassum) [?] Esmer algdir.Tallus dallı çubuk gibidir. Birincil ve ikincil dallar bulunur. Büyüme uçtadır. Üreme monogenetik döngülüdür. Boyu 50 - 70 cm olabilir. Gelgit alanın üst kısmında yaşar. Türkiye'nin Ege kıyılarında bulunur. Hasad elle yapılır. Tıbbi ve besi olarak kullanımı vardır.

Sargocentron rubrum (redcoat) [Hindistan balığı, naylon balığı, asker balığı, sincap balığı] Denizel olup 1-85 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=32 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Hint Okyanusu kökenli olup Süveyş kanalının açılmasından sonra Akdeniz’e göçmüştür. Gruplar halinde rastlanır. Gündüz kayalıklar ve kovuklara saklanır. Ön solungaç kapağındaki dikeni ağı (zehir) taşır.

Sarpa salpa (salema) [sarpa, sarpan, çitari, sarpan balığı, salpa] Taban-yüzücü (bentopelajik) ve okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 70 m derinliğe kadar rastlanır. Boyu TL=60 cm civarında olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Kayalık tabanda gruplar halinde bulunur. Bazen büyük sürü oluşturur. Gençleri etoburken (karnivorken) erinleri otoburdur (herbivordur). Tezerlik (protandri) gösterir yani önce erkek sonra dişi olan erseliktir (hermafrodittir). Taze iken eti lezzetlidir. Çabuk bozulur.

sashimi [suşi] ® Sushi.

saturate [doymuş] Herhangi bir çözünür maddenin çözeltide daha fazla çözülemeyecek aşamaya ulaşmış olması.

saucer jelly (common sea jelly, moon jelly) [medüz] ® Aurelia aurita.

Saurida undosquamis (brushteeth lizardfish) [mırlan balığı, zurna balığı, iskarmoz, lokum balığı, gümüş balığı] Hint Okyanusu-Kızıldeniz kökenli (Lessepsian göçmen) olan bu kemikli balık Süveyş kanalı üzerinden doğu Akdeniz’e yerleşmiştir. Filistin kıyılarında ilk kez 1954-55 yıllarında avda görünmeye başlamış ve daha sonra ekonomik önemi olan baskın tür haline gelmiştir. İğ şeklinde vücuda sahip olan bu balık Türkiye kıyılarında yılda iki kez (Mayıs-Temmuz ve Eylül-Ekim aylarında) yumurta bırakmakta olup sıcak kıyıya yakın suları tercih etmektedir. 1-350 m derinlikler arasında (çoğunlukla 100 m’den az derinliklerde) rastlanır. Tam boyu 50-55 cm ve 8 yaş ve üstüne çıkabilir. Etraf-göçer (amfidrom) olup çoğunlukla balıkla beslenir (piskivordur). Oldukça büyük iğ şeklindeki diğer balıkları yutabilir. Türkçede yerel ve genel olarak farklı adlarla anılmaktadır.

sauries [Zurnabalığıgiller] ® Scomberesocidae.

saw like (serrate) [testeremsi] Testere dişine benzeyen, tırtıklı.

sawback angelshark [keler] ® Squatina aculeata.

sawfishes [Testerebalığıgiller] ® Pristidae.

scads (jacks, jack mackerels, pompanos) [İstavritgiller] ® Carangidae.

Scaeurgus unicirrhus (unihorned octopus) [?] Her bir göz üstünde bir kirpik vardır. Dış solungaç yaprakçıkları 11 ile 14 adettir. Rengi kırmızımsı kahverengi, sıklıkla yeşilimsi lekeli ve turuncudur. Manto boyu dişilerde en çok 12 cm’ye; erkeklerde 7,5 cm’ye ulaşır. Bentik tür olup 100 m ile 800 m derinlikler arasında kumlu çamurlu tabanda, özellikle 100 ile 500 m’ler arasında yaşar. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

scaldback [dil balığı, pisi balığı, küçük pisi] ® Arnoglossus kesleri.

scaldfish [dil balığı, pisi balığı, küçük pisi] ® Arnoglossus laterna.

scale [ölçü] Bir malzeme ya da canlının ölçülmesinde kullanılan derecelendirme.

scale [pul] Balıkların vücudunu örten ve koruyan küçük plakalar şeklindeki sertçe yapılar. ® Ganoid scale (Ganoit pul). ® Placoid scale (Plakoid pul). ® Cycloid scale (Çember pul). ® Cyclo-ctenoid scale (Siklo-ktenoid pul). ® Cosmoid scale (Kosmoid pul). ® Ctenoid (Taraksı pul).

scale [terazi kefesi] 1- Ağırlık ölçümünde kullanılan eşit ağırlıklı kap.

scale [terazi] 2- Balığın ağırlığını ölçmeye yarıyan alet. ® Hand-held scale (El terazisi).

scale counts [pul sayımı] Balık vücudundaki pulların belirli ve tanımlanmış bir ya da bir kaç hat boyunca sayılması.

scale formula [pul formülü] Pul sayımları bazen bir formül olarak verilir. Yanal çizginin üstündeki pullar paya ve altındaki pullar paydaya yazılır. Bunların önüne ve arkasına ise bulunan en çok ve en az pul sayıları konur. Örnek; 22 4-5/6-8 24. Anlamı şudur: Yanal çizgi boyunca en az 22 en çok 24 pul bulunmaktadır. Yanal çizgi üstünde 4-5 ve altında da 6-8 pul vardır. Pul sayıları bazen daha farklı da verilebilmektedir. Bunun 4/8 şeklinde verilmesi halinde 4 pul yanal çizginin üstünde 8 pul yanal çizginin altında denilmektedir. Bir başkası, 8+35+12 şeklinde de olabilir. Bu kez denilmek istenen pulların 8’inin yanal çizgi üstünde, 35 tanesinin yanal çizgi boyunca ve 12’sinin de yanal çizgi altında olduğudur.

scale-eating (lepidophagy) [pul yeyici] Birçok taksonomik birimin diğer balıkların pullarını değişik yöntemlerle yemede uzmanlaşmış olan(ları). ® Lepidophagy (Pul yeyici).

scale-rayed wrasse [derin-su lapini] ® Acantholabrus palloni.

scalloped hammerhead [çekiç balığı] ® Sphyrna lewini.

scalloped ribbonfish [tepelikağıt balığı, kağıt balığı] ® Zu cristatus.

scallops [Tarakgiller, tarak midyeleri] ® Pectinidae.

scalpel [neşter] Küçük bıçak.

Scalpellidae (?) [?] Total boyları 1 cm ile 12 cm arasındadır. Scalpellidae ailesi Akdeniz'de iki cinste birer tür ile temsil edilir.

scaly dragonfish [kocaağız balığı] ® Stomias boa boa.

scaphium [Weber üzengisi] ® Stapes Weberi.

Scaridae (parrotfishes) [Papağan-balığıgiller] Işınlı-yüzgeçliler (Actinopterygii) sınıfı, Levreksiler (Perciformes) takımı, Labroidei alttakımı, Scaridae ailesinde 10 cins bulunmaktadır. Ailede küçükten (8-10 cm), büyüğe kadar (yaklaşık 1 m) bireyler yer almaktadır. Papağan balıkları 10 cins ve 80 türü kapsar. En çok 70 m derinliğe kadar rastlanırlar. Akdeniz’de tek türü bulunur. Vücut basık ve uzundur. Baş konik yüz ise küttür. Ağızda bireysel dişler rahatça görülmektedir. Büyük ve düzenli çemberimsi (sikloid) pullar baş ve gövdede yer alır. Sırt yüzgeci yumuşak ışınlı ve aralıksızdır. Yanal çizgi iki kesimlidir. Eşeysel çift renklilik (dikromatizm) vardır. Mercan resifi kesimlerinde boldurlar. Çoğunluk 1-30 m derinliklerde bulunurken bazıları 80 m’ye kadar inerler. Gündüz sürekli beslenirler. Papağan gagasına benzer ağız yapılarıyla çoğunlukla yosunlar (algler) mercanlar deniz çayırları ile beslenirler. Ayrıca bunların üzerindeki omurgasızları da birlikte yerler. Kayalık kumlu tabanda yaşarlar. Renk turuncu yamalarla parlak mavidir. Gençlerin rengi değişkendir. IP (başlangıç) evresi geçirirler. Baskın erkek kaybolursa, haremdeki dişilerden biri eşey değiştirir ve TP (uç erkek) evresi rengini alır. Su kolonunda yumurtlarlar. Yumurtalar zamanla çöker ve kuluçka evresi sonuna kadar tabanda kalır.

Scartella cristata (molly miller) [horozbina] Resiflerle birliktedir. 0-10 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=12 cm olabilir. Balıkçılığı yoktur. Kayalık yerler, kovuklar ve yosunlar (algler) arasında bulunur. Otoburdur (herbivordur). Yumurtaları tabansal (demersal) ve yapışkandır.

scattering [saçılma] Gelen ya da giden enerji, parçacık ses ve benzerindeki değişme.

scavenger (necrophagous) [leşcil] 1- Kadavra, leş (bozunmakta olan organik madde) yeyici.

scavenger [çürükçül] 2- Ölü hayvansal organizmalarla (leş ile) beslenen.

Schaefer model [Schaefer modeli] Ürün ile çabanın bakışımlı (simetrik) parabol oluşturduğu üretim, modelin temel şeklidir.

Schedophilus medusophagus (cornish blackfish) [?] Yüzücüdür (pelajiktir). Boyu TL=51 cm olabilir. Balıkçılığı yoktur. Medüz ve taraklılar ile beslenir.

Schedophilus ovalis (imperial blackfish) [?] Taban-yüzücü (bentopelajik) olup 70-700 m derinliklerde rastlanır. Boyu 100 cm olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Sahanlık alanının derin kesimlerini seçer. Etinin lezzetli olduğu söylenir.

schizogamy [epitoki (şizogami)].

Schnabel method [Schnabel yöntemi] Bir stoğun büyüklüğünü saptamaya yarayan bir markalama ve tekrar yakalama yöntemidir. Yöntem markalı ve markasız avlanan balıkların sayısına dayanır.

school (shoal) [sürü] Aynı türden olup hepsi ya da büyük bir kısmı aynı fizyolojik düzeyde olan, geçici bir süre için bir araya gelmiş, karşılıklılık ilkesi çerçevesinde düzenli hareket eden ve kural olarak biyolojik anlamda sürüdeki balık bireylerinin yararına olan birlikteliktir.

schoolfish [sürü balığı] Sürü oluşturan balık türü.

schooling behaviour [sürü davranışı] Balıkların sürü oluşturmasının nedenine ilişkin iki görüş vardır. Birincisi, sürü oluşturma evrimsel bir sonuçtur. İkincisi ise, sürü vardır çünkü ekolojik yönden önemlidir.

Sciaena umbra (brown meager) [işkine, eşkine, eşkina, mavruşkil balığı, kaya levreği] Tabansaldır (demersaldır). 200 m derinliğe kadar rastlanır. Boyu TL=70 cm olabilir. 21 yıl yaşar. Daha çok sığ kıyısal kesimde kayalık kumluk zeminde bulunur. Gece aktiftir. Acı-suya ve nehir ağızlarına girer.

Sciaenidae (drums, croakers, hardheads) [Gölgebalığıgiller] Actinopterygii-Işınlı-yüzgeçliler sınıfı, Levreklersiler (Perciformes) takımı, Percoidei alttakımı, Sciaenidae ailesi 70 cinste 275 türü barındırır. Sırt yüzgeçleri uzundur, neredeyse kuyruğa erişir. Gövde basık ve pullarla tamamen kaplıdır. Gözler genelde küçüktür. Yüz yuvarlak ya da sivridir. Ağız iri, eğik olup alttadır (Argyrosomus) ya da küçük olup tabansal balıklar gibi yataydır ve alttadır (Sciaena, Umbrina). Alt çenede sakalcık olabilir (Umbrina). Dişler genellikle küçük ve tüysüdür (villiforme). Kuyruğun bir parçası kesilmiş gibidir, eşkenar dörtgendir. Pullar taraksıdır (ktenoidtir) ancak çemberimsi de (sikloid de) olabilir. Yüzme kesesi iyi gelişmiştir. Renk değişkendir, gümüş renginden koyu esmere doğrudur. Sırt ve kuyruk genellikle koyu gridir. Karın ve dışkıl (anal) yüzgeçler sarımsıdır. Dünya denizlerine yayılmışlardır. Hem tuzlu hem de tatlı-suda yaşarlar. Tabansal etoburdurlar; omurgasızlar ve küçük balıklarla beslenirler. Orta boydan büyük boya kadar (2 m) olan balıklardır. Kıyı kesiminde kumlu çamurlu zeminde yaşarlar. Küçük gruplar halinde bulunurlar. Beslenme ve üreme süreçlerinde bir araya gelirler. Yüzme keseleriyle ses çıkarırlar. Ses çıkarmalarını sağlayan kaslar genellikle erkeklerde gelişmiştir.

sciaphilic [gölge-sever, skiafil] Ekoloji terimidir – Gölgeyi (karanlığı) seven anlamına gelir; yani bitkilerin zayıf ışık enerjilerine uyum sağlamasıdır (® Fotofil; ışık-sever).

scientific fishery survey [bilimsel balıkçılık çalışması] Bir gemi (tekne) kullanılarak balıkçılık hakkındaki bilimsel bilgileri artırmak amacıyla yapılan çalışmadır. Bu tür çalışmalar balıkçılık düzenlemesi ve idaresi dışındandır ve çalışmalarda standart ağ kullanılmaz. Bu nedenle ve ticari kaygılar dikkate alınmadığından dolayı da balık bolluğunu daha doğru yansıtırlar.

scientific name [bilimsel isim] Yerel ve halk tarafından kullanılan isimlerin aksine taksonomik bir bütünün Latince ya da Latinceleştirilmiş adıdır. Burada Linne’nin çift isim sistemi kullanılır. Her türün bir cins ve bir de türü belirten adı vardır. Bilimsel isimler yazı içerisinde ya italik ya da altı çizilerek belirginleştirilir. Örnek; Mullus barbatus ya da Mullus barbatus (keserbaş barbunya). Bilimsel isim keşfedilmiş organizmalara verilmektedir. Ancak henüz keşfedilmemiş bir hayvana Pithecanthropus alalus (dik duran, konuşmayan, kçük beyinli maymun adam) adı Ernst Haeckel tarafından verilmiştir. İzleyen dönemde (1890) Java adamına (ya da insanına) Du Bois Haeckel'in cins adını alıp Pithecanthropus erectus adını vermiştir. ava insanının bugükü adı ise Homo erectus'tur.

scientific research vessel [bilimsel araştırma gemisi] Bir kuruma ait olan ya da bütünüyle (av ve personeli dahil) kiralanmış deniz aracıdır. Bu araçla yapılan çalışmalar bilimsel çalışma plan ve programına göre yürütülür. Denizdeki bilimsel çalışmaların gerçekleştirilmesi ve çalışma programının uygulanmasından başuzman sorumludur.

sclera [gözakı] Kornea (saydam tabaka) ile birlikte gözü dışardan saran beyazımsı, donuk koruyucu zar.

scleroblast [skleroblast] Sünger iğnesini oluşturan göze(ler), hücre(ler).

sclerochronology [sklerokronoloji] Kalsiyum ihtiva eden otolit, pul, iskelet, solungaç kapağı vb’nin incelenmesiyle canlının geçmiş yaşam hikayesinin yeniden yapılan-dırıldığı araştırma.

Scomber japonicus (chub mackerel) [kolyoz, kolyoz balığı] Yüzücü (pelajik), okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 0-300 m derinliklerde yayılır. Boyu TL=64 cm ve ağırlığı 3 kg kadar olabilir. Ticari balıkçılığı çok önemlidir. Yetiştiriciliği yapılmaktadır. Boy grupları itibarıyla sürü oluşturur. Sürü diğer yüzücü türlerle karışık olabilir. Gündüz tabana yakın, gece açık suya gider.

Scomber scombrus (Atlantic mackerel) [uskumru] Yüzücü (pelajik), okyanus-göçerdir (okyanodromdur). Ac-ısuya girer. Soğuk ve ılıman suların 0-200 m derinliklerinde rastlanır. Boyu TL=62 cm ve ağırlığı 3,5 kg kadar olabilir. Ticari balıkçılığı çok önemlidir. Serin sularda sahanlık üstünde yüzeye yakın büyük sürüler oluşturur. Yumurta ve kurtçukları (larvaları) yüzücüdür. İçgöçü (stoğa katılımı) dengesiz ve değişkendir. Gündüz aktiftir. Hayvansal plankton (zooplankton) ve küçük balıklarla beslenir.

Scomberesocidae (sauries) [Zurnabalığıgiller] Actinopterygii-Işınlı-yüzgeçliler sınıfı, Beloniformes takımı, Scomberesocidae ailesi iki cinste (Cololabis-2 tür, Scomberesox-2 tür) 4 türü barındırır. Üst-yüzücü (epipelagic) denizel canlılardır. Sıcak ve ılıman sularda bulunurlar. Yüzerken su dışına sıçrayabilirler. Gövde uzun ve basıktır. Çeneler gaga gibi olup uzun ya da görece kısa olabilir. Ağız açıklığı küçük, dişler zayıftır (tüysüdür-villiform). Sırt ve dışkıl (anal) yüzgeç arkada olup bunlardan sonra ise yüzgeçcikler bulunur. Çatal olan kuyruk lobları neredeyse eşittir. Pullar çemberimsidir (sikloittir). Yüzme keseleri yoktur. Türlerin boyları en az 7,7 cm en çok 50 cm olur.

Scomberesox saurus saurus (Atlantic saury) [uskumru turnası, zurna balığı, zargana, zurna, pinnüllü zargana] Yüzücü (pelajik) ve okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 0-30 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=50 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Gruplaşır ve sürü oluşturur.

Scomberomorus commerson (narrow-barred Spanish mackerel) [tombak balığı, ceylan balığı, palamut kolyozu] Yüzücü (pelajik), okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 10-70 m derinliklerde yayılır. Boyu TL=2,5 m ve biraz fazla ve ağırlığı 70 kg kadar olabilir. Balıkçılığı çok önemlidir. Kızıldeniz’den Akdeniz’e göçmendir. Sahanlık üstünde ve sığ suda bulunur. Kıyı boyunca göçtüğü bilinir.

Scombridae (mackerels, tunas, bonitos) [Uskumrugiller] Actinopterygii - Işınlı-yüzgeçliler sınıfı, Levreksiler (Perciformes) takımının bir ailesidir. Aile ekonomik önemi yüksek 15 cins ve 55 türü kapsamaktadır. Gövde uzun ve iğ biçimlidir. Bazı cinslerde basıktır. Yüz sivridir. Yağlı gözkapağı bazen vardır (Scomber). Ağız büyük; çenelerdeki dişler güçlü ya da zayıftır. İki sırt yüzgeci bulunur. Öndeki, arkadakinden kısa ve ayrıdır. Kuyruk derin bir şekilde çatallaşmıştır. Kuyruk sapında karina vardır. Yanal çizgi basittir. Gövde, pullarla tekdüze (Scomber, Scomberomorus) kaplıdır ya da başın arkası ile karın yüzgeçlerinin çevresi daha kalın pullarla kaplı olup gövdenin geri kalanı çıplaktır (Auxis, Euthynnus, Katsuwonus) ve ya da küçük pullarla kaplıdır (Thunnus). Rengi türden türe çizgiler ve sırttaki koyu mavi ya da yeşil lekelerle ayrılır. Boyları değişken olup 20 cm ile 4,6 m arasında değişmektedir. Hızlı yüzen yırtıcılardır. Az ya da çok oranda göçen, açıkta yahut kıyıda yaşayan üst ya da orta yüzücü (mezopelajik) balıklardır. Sürüler halinde yer değiştirirler. Doymak bilmez leşçildirler. Uskumru-gillerden olan ton balıkları bir kısım organlarının sıcaklığını sabit tutarlar.

scoop basket [kepçe] Çuval tipli olup gözenekleri olan ve küçük balıkların avlanmasında kullanılan araç.

scoop net [kaldırma ağı (kepçe)] ® Dip-net.

scoophead sharks (hammerhead sharks, bonnethead) [Çekiçbalığıgiller] ® Sphyrnidae.

Scophthalmidae (turbots) [Çivisizkalkan-balığıgiller] Actinopterygii-Işınlı-yüzgeçliler sınıfı, yassıbalıklar (Pleuronectiformes) takımı Pleuronectoidei alt takımının bir ailesidir. Ailede Lepidorhombus, Phrynorhombus, Scophthalmus, Zeugopterus cinsleri yer almaktadır. Çivisizkalkan-balığıgiller gözleri sol tarafta olan ekonpmik önemi yüksek, iri sayılabilecek boyda (Psetta maxima 1m) yassı balıklardır. Ağız iri olup uçtadır. Alt çene öne çıkıktır. Gözlerin yer aldığı üst tarafın (aslında sol tarafın)rengi değişkendir ve taban rengine göre de değişiklik gösterir. Kör (alt) taraf genellikle beyazımsıdır. 800 m derinliğe kadar, kıta sahanlığı ve kıta bayırlarındaki tabanda demersal olup uyuşukça dolaşan, Kuzey Atlas Okyanusu, Baltık Denizi, Karadeniz ve Akdeniz’de yayılmış, bazı türleri sucul yetiştiricilikte kullanılmış balıklardır.

Scophthalmus rhombus (brill) [dişikalkan, çivisizkalkan, çivisizkalkan balığı] Tabansal (demersal) okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 5-50 metre derinliklerde yayılır. Boyu TL=75 cm ve ağırlığı 8 kg kadar olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Farklı zeminlerde, daha çok kumluk kesimde yaşar.

Scorpaena elongata (slender rockfish) [iskorpit] Tabansal (demersal) olup 75-800 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=50 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Kayalık zeminde yer değiştirmeden yaşar.

Scorpaena loppei (Cadenat's rockfish) [?] Tabansaldır (demersaldır) ve 50-200 m derinliklerde yayılır. Boyu TL=15 cm olabilir fakat daha çok 10 cm civarında rastlanır. Çamurlu, kumlu ve çakıllı zeminde bulunur.

Scorpaena maderensis (Madeira rockfish) [iskorpit] Tabansal (demersal) olup acı-suya girer. 20-40 m derinliklerde bulunur. Boyu TL=14 cm olabilir. Ticari balıkçılığı vardır.

Scorpaena notata (small red scorpionfish) [altın iskorpit balığı, benekliiskorpit, kırmızı iskorpit balığı] Tabansaldır (demersaldır). 10-700m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=24 cm olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Kayalık kıyısal kesimde bulunur. Dikenleri ağılıdır (zehirlidir).

Scorpaena porcus (black scorpionfish) [lipsoz balığı, iskorpit, lipsoz] Göçmen olmayan tabansaldır (demersaldır). 800 m derinliğe kadar rastlanır. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Tek ve yer değiştirmeden kayalıklar ve yosunlar (algler) arasında bulunur.

Scorpaena scrofa (largescaled scorpionfish) [iskorpit balığı, lipsoz balığı, kırmızı iskorpit, iskorpit, adabeyi] Tabansaldır (demersaldır). Göçmez. 20-200 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=50 cm ve ağırlığı 3 kg kadar olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Kayalıklarda ya da kumlu, çamurlu zeminde tek ve yer değiştirmeden yaşar. Ağı (zehir) taşır, tehlikelidir. Dokunurken dikkatli olunmalıdır.

Scorpaenidae (scorpionfishes, rockfish, firefish) [İskorpitgiller] Actinopterygii sınıfı Scorpaeniformes takımının bir ailesidir. Çoğu denizde yaşar. Denizlerde bilinen en ağılı (zehirli) balıklardır. Dikenleri zehirli mukus taşır. Tropik ve ılıman iklimde yer alan sularda yayılmıştır. Geniş bir ailedir. Tabanda dururlar. Sınıflandırılmaları zor olup henüz yerleşmemiştir. Bir sınıflandırmaya göre 10 alt ailede 388 tür, bir diğerine göre 3 alt ailede 200 tür bulunmaktadır. Baş büyüktür, dikenlerle donatılmıştır. Gözler nispeten büyüktür. Ağız büyük, eğik olup öne uzar (protraktil). Her iki çenede küçük tüysü (villiforme) dişler bulunur. Sırt yüzgeci tek olup sert ve yumuşak ışınlardan oluşur. Sert ve yumuşak ışınlar V şeklinde bölünmüştür. Kuyruk yüzgeci yuvarlak-laşmıştır, pullar ktenoid (taraksı-pürtüklü) ya da sikloidtir (çemberimsi-kaygandır). Yanal çizgi vardır, bazen tam değildir ya da pulsuz olukçuklarla temsil edilir. Birçok türün gövde ve baş kısmı üzerinde deri parçaları ve dokunaçlar mevcuttur; zehirli bezler dikensi yapılarla birleşmiştir. Kıyısal türler kırmızımsı kahverengi ya da az çok koyu sarı, siyah ya da beyaz mermer damarlı olup yüzgeçler üzerinde lekeler bulunur. Bulunduğu ortamın rengine sahiptir ki bu da kendini gizlemeyi sağlar. Bütün okyanuslarda sıcak ve soğuk sularda görülür. Kıta sahanlığının yumuşak ya da kayalıklı kesimlerinde tabancıldır (bentiktir). Bazı türleri 1,000 m derinliğe kadar iner. Aile büyükten küçüğe balıkları kapsar. Kabuklularla ve küçük balıklarla beslenirler.

Scorpionfishes (rockfish, firefish) [İskorpitgiller] ® Scorpaenidae.

scrap fish [döküntü balık] Ticari değeri olmayan ya da insanların tüketmesinde kullanılmayan balık.

scraper [kazıyıcı] 1- Kaya ve bitkiler üzerindeki malzemeyi kazıyarak yiyen balık. Örnek; Chondrostoma nasus.

scraper [raspa] 2- Kabaran boya ve pası kazımada kullanılan L şeklindeki çekiç ve yapılan iş.

screen [çit (perde)] Balığın, örneğin hidroelektrik santrallerinin türbinlerine girmesini engellemek ve yönlendirmek için kullanılan bir çeşit kafes, çit.

screening [eleme] Kaba malzemeyi incesinden eleme yoluyla ayırma.

screw [uskur (pervane)].

Scrobicularia plana (peppery furrow) [?] Kabuk yüksekliği (boyu) eninden usundur. Dıştan mattır. Dış zar (deri) koyu- sarı-gri, ince ve lifsidir. Eklem (mafsal) sol kabukta bir asıl dişli; sağ kabukta ise indirgenmiştir. Rengi içte ve dışta solu beyaz ya da bejdir. Boyu en çok 6,5 cm ve sıklıkla rastlanan boyları 4 cm ile 5 cm arasındadır. Organik maddenin bol olduğu kumlu-çamurlu kıyısal kesimin korunaklı körfez ve lagünleri ile mansaplarda görülür. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

Scrobiculariidae (?) [?] Kabuk ince, eşit büyüklükte ve elips şeklindedir. Kancalar küçüktür. Dışta büyüme halkaları görülür. Her bir kabuktaki eklem (mafsal) 2 asıl ve yan dişlidir. Yanal dişler bazen bulunmaz. İki kas izi vardır. Manto sinüsü derindir. İç kenarlar pürüzsüzdür. Kabuğun içi ve dışı beyazdır. Solungaçları yapraksı tiptir. Ayak iri ancak bisus bulunmaz. Sifonlar farklı büyüklükte olup hareketlidir. Çöken malzemeyle beslenirler.

sculpture [yontu, heykel] Karındanbacaklılar ve midyelerde pürüzlü, kabartmalı, süslemeli kabuk yapısı. Alışılagelmiş günlük kelimelerin kullanılmasıyla birçok kabartı (rölyef) tanımlanabilir. Örnek; kaburgalar, kenarlar, boyutlar, nervür, varisler, bağlanma–düğüm çizgileri, dikenler, iğneler şişlikler vs.

scupper pipe [firengi] Güvertedeki suyun boşaldığı bordoya açılan oluklu delikler.

scute [iri pul] Bazı balıklar ile timsah ve kaplumbağaların vücutlarının dış yüzeyinde görülen sertleşmiş kısım ya da pul.

Scyliorhinus canicula (small-spotted catshark) [küçük kedi balığı, dişlikedi balığı, kedi balığı, kedibalığı] Tabansaldır (demersaldır). 10-780 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=100 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Sahanlık alanı ve sahanlık yamacının üst kesiminde bulunur. Çakıllı ve çamurlu taban ile bazen orta-suda 110 m civarında görülür. Yumurtlayarak çoğalır (ovipardır).

Scyliorhinus stellaris (nursehound) [kedi balığı, bozlekelikedi balığı] Mercan resifleriyle ilişkilidir. 1-400 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=170 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Yakın kıyıda ve açıkta sert zemin üstünde, bulunur. Yumurtlayarak çoğalır (ovipardır).

Scyllaridae (slipper lobsters) [Cırcırgiller, cırcırlar] Küçük boydan büyüğe kadar kabuklulardır (Crustacea). Kabukları kalın, sert ve yassıdır. Renkleri genellikle gri-esmer gölgelidir. Karın kısımları parlak lekelidir. Akdeniz sular sisteminde aile bireylerinin 5 türünün boyları 5 cm ile 45 cm arasında değişmektedir. Sığ kıyısal sulardan 150 m derinliğe kadar yayılırlar ancak bazen 350 m'ye kadar da inebilirler. Türleri bentiktir, çamurlu ve kalık kumlu tabanda yaşarlar.

Scyllarides latus (Mediterranean locust lobster) [böcek] Karapaks iri olup dörtgen yapılı ve neredeyse eni boyuna eşittir; iri tanecikler ile kaplıdır. Rengi kırmızı kahverengidir. Antencikleri mavi-mordur. En çok 45 cm olabilir. Sıkça rastlanan boyları 5 ile 35 cm arasındadır. Kayalık ve kumla kaplı tabanda (demersal) yaşar. 4 m ile 100 m'ler arasında yayılır. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege kıyılarında bulunur. Yaz aylarında avlanır. Soyu bazı bölgelerde tükenme tehlikesi altındadır.

Scyllarus arctus (small European locust lobster) [?] Karapaks dikdörtgensidir. Boyu eninden az uzundur. Belirgin gaga burunludur. Boyu 16 cm olabilir. Sıklıkla 5 - 10 cm boyunda rastlanır. Çamurlu ve kayalık taban ile Posidonia çayırlarında yaşar. 4 m ile 50 m arasında yayılır. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege kıyılarında bulunur. Yazın avlanır.

Scyllarus pygmaeus (pygmy locust lobster) [?] Karapaks dörtgensi olup eni boyundan biraz kısadır. Rengi soluk kahverengi ve ya da kıllı esmerdir. Boyu en çok 5,5 cm; sıklıkla rastlanan boyu ise 4 cm kadardır. Kıyıdan (5 m'den) 100 m derinliğe kadar yayılır. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

Scylliorhinidae (catsharks) [Kedibalığıgiller] Chondrichthyes-kıkırdaklılar sınıfı, Carcharhiniformes takımının bir ailesidir. 15 cins ve bilinen 110 türü vardır. Gözleri kedi gözünü andırır. İki küçük sırt yüzgeci geridedir. Çoğu büyükçe olup 60-70 cm boya ulaşırlar. Güney Çin Denizi’nde 4 m boya ulaşan türü yaşar. Küçük balıklar ve omurgasızlarla beslenirler. Çoğu keseli yumurta bırakır. Bazıları canlı doğurucudur.

Scyphomedusae [skifomedüz] Gerçekmedüzgillerin medüz dölü (evresi).

scyphozoa (jellyfish; sea jellies) [medüzler; deniz jölelileri] Knidlilerin bir sınıfıdır. Okyanussal iri medüzlerdir. Dokunulunca yakıcı gözeleri acı verir ki bu oluşabilecek alerjik reaksiyon nedeniyle tehlikeli olabilir. Bazı türleri Akdeniz sular sisteminde ekonomik önem taşır. Medüzler ile diğer jölelilerin şemsiye çapı 10 cm'den büyüktür. Kenarları i.i boş dokunaçlı ya da dokunaçsız olabilir. Akdeniz'de 8 ailesi bulunmaktadır.

Scyphozoa (jellyfishes) [gerçekmedüzler] Medüzler, denizanası olarak ta tanın-maktadır. Knidliler kabilesinin bir sınıfıdır ve Stauromedusae, Coronatae, Semaeostomeae, Rhizostomae olmak üzere 4 takımını kapsar. Vücutları çan ya da şemsiyemsi olup içyapıları jölemsidir. Duyargaları (kolları) ısırgan otu gibi yakıcı gözeler (hücreler) taşır. Bunlarla hem kendilerini korur hem de besinlerini yakalarlar. Yalnız Rhizostoma’nin duyarga kolları yoktur. Medüzler pasif yüzücülerdir ve su hareketleriyle taşınırlar. Sindirim sistemleri tam gelişmemiştir. Ağız aynı zamanda artıkların atılmasında kullanılır. Medüzlerin çoğu iki farklı vücut yapısından geçer. Bunlardan ilki polip evresidir. Bu evrede ya bir sap ile tabana yapışıktır ya da benzer bir yapıda serbesttir. Yakınından geçen besini alır. İkincisi ışınsal (radial) bakışımlı (simetrik) medüz evresidir. Çan şeklindeki bu evrede kollar çan kenarından sarkar ki çoğunlukla bilinen medüz budur. Çift eşeylidirler (cinsiyetlidirler). Erkek atmığı suya bırakır. Atmık dişinin ağzına yüzer ve içeri girer ve döllenme işlemi başlar. Döllenme ve ilk gelişme aşamasından sonra planula denilen kirpikli kurtçuk (larva) evresi gelir. Planula belirli bir yere yapışır ve bundan da bölmeli polip evresi gelişir. Gelişen polip eşeysiz olarak bölmeleri tomurcuklandırmak suretiyle ephyra denilen olgunlaşmamış medüzleri oluşturur. Medüzler patlama şeklinde çoğalıp akıntılarla taşınan sürü oluşturabilirler. Genellikle patlama şeklindeki çoğalma insanların (balıkçılığın) etkisiyle yaşam-alanın boşalması ve bu alanın medüzlerce doldurulması şeklinde olur. Aşırı gübrelenme (eutrophication) küçük organizmaların çoğalmasına yol açtığından bunlarla beslenen medüzlerin de artması beklenmelidir. Japonya ve Çin’de salamuraya yatırılmış medüzler susam, susam yağı ve bazen taze soğan ya da Vietnam’da süs biberiyle hazırlanarak iştah açıcı olarak yenmektedir. Akdeniz’de yaşayan ve 1980’li yılların sonlarına doğru Adriyatik Denizi başta olmak üzere batı Akdeniz’in diğer kesimlerinde önemli bir sorun olan Pelagia noctulica çarpmasından yaralanan çok olmuştur. Bu gibi durumlarda hekimlere başvurulması önemlidir. Zor iyileşen ciddi yaralar oluşabilir. ® Medusae.

sd (abbrev) [standart sapma] ® Standard deviation.

sea [deniz] 1- Göl, deniz ya da okyanusta rüzgâr nedeniyle oluşan kaba dalgalı durum.

sea [deniz] 2- Okyanustan küçük, az ya da çok kara içerisinde olup okyanusa ya da kendisinden daha büyük su kütlesine bağlı geniş su kütlesi.

sea anchor [deniz çapası] ® Anchor.

sea anemone (snakelocks) [denizgülü, denizşakayığı] Mercanlar sınıfından çok sayıda dokunacı olan bir hayvan. ® Actinia.

sea anemone [deniz şakayıkları] ® Anthozoa.

sea breeze [meltem (deniz meltemi)] Denizden karaya doğru esen rüzgâr.

sea cactus [?] ® Halimeda tuna.

sea cage [deniz kafesi] Denizde, kıyıya yakın ya da açık suda ağdan yapılmış, yüzer haldeki balık yetiştirme düzeni.

sea chubs [Kambursugiller] ® Kyphosidae.

sea cradles (chitons) [İlkel-yumuşakçalar (amfinöra)] ® Amphineura.

sea cucumber [denizhıyarı] Salatalık şeklindeki derisidikenli hayvan.

sea cucumbers [deniz hıyarları] ® Holothuroidea.

sea farming (sea ranching) [deniz çiftliği (marikültür)] Denizel canlıların yine denizde, açık suda ya da kıyı kesiminde kültüre alındığı yapı ve yapılanma. ® Mariculture (Marikültür). ® Sea ranching.

sea fig [?] ® Microcosmus sabatieri.

sea god(s) [deniz tanrıları] Farklı kültürlerde denizle ilgili olarak tanrıların varlığına inanılmıştır. ® Neptun (Neptün). ® Poseideon (Poseydon). ® Proteus (Proteus).

sea grass [deniz çayırı] Suya batık halde bulunan uzun dar şerit halinde yaprakları olan deniz bitkileri. Örnek; Zostera.

sea jellies [medüzler, deniz jölelileri] ® Scyphozoa.

sea lamprey [deniz taş-emeni, bofa balığı] ® Petromyzon marinus.

sea lettuce [deniz marulu] Gözeleri (hücreleri) iki katlı olan yeşil suyosunu. ® Ulva lactula.

sea level [deniz seviyesi] Uzun süreçli zaman serisi ölçüm değerlerinden elde edilen ortalama deniz seviyesidir.

sea lilies (feather stars) [deniz laleleri] Derisidikenlilerden denizde yaşayan ve kendiliğinden fazla yer değiştirmeyen hayvan. ® Crinoidea.

sea louse (louse – pul. lice) [deniz biti] Asalak olan bir kısım kabukluya (Crustacea) verilen genel addır.

sea mile [deniz mili] ® Nautical mile.

sea mouse [deniz köstebeği] Köstebekle ilgisi yoktur. Belki görünüşü nedeniyle böyle adlandırılmıştır. Bu hayvan Çokkıllılar (Polychaeta) sınıfının Phyllodocida takımının Aphroditidae ailesinden olup bilimsel adı Aphrodite aculeate olan bir deniz kurdudur. Bilinen karadaki yağmur solucanına akrabadır. Boyu 15-20 cm kadar olabilir.

Sea of Galilee [Celile Denizi (Gölü)] ® Lake Tiberias (Taberiye gölü).

Sea of Marmara [Marmara Denizi] Türkiye boğazlar sistemini oluşturan İstanbul ve Çanakkale boğazları arasında kalan bir iç denizdir. Yüzey alanı 11,500 km² kadardır. Görece derin bir denizdir. Yüzey sularının tuzluluğu (22 ppt) derin suya göre (38 ppt) daha azdır. Bir geçiş suyu niteliğini taşıyan bu denizin boyu 250 km ve genişliği 70 km kadardır. En derin yeri 1,390 m civarındadır. 25 m derinliklerde önemli bir tabakalaşma olan bu denizde seyir ve sefer trafiği yüksek olup gizil (potansiyel) tehdit ve tehlike oluşturmaktadır. Çevresindeki görece büyük yerleşim birimleri bir başka kirlenme tehdit ve öğesidir. Denizin geçiş suyu olması yalnız deniz trafiği ile sınırlı değildir. Birçok göçmen balık türü kuzey Ege ve Karadeniz arasında göçerken bu denizin kıyıları boyunca hareket eder. Bu yönüyle de balıkçılık açısından önemli bir sudur.

sea pine [?] ® Halopitys incurvus.

sea potato [?] ® Styela plicata.

sea puss [sualtı akıntısı] Kıyı boyunca akan tehlikeli su akıntısı.

sea ranching [deniz çiftliği] Balığın denize bırakıldıktan sonra tatlısuya geri göçleri esnasında yeniden yakalanması şeklindeki çiftlikçilik. Som smoltları 2-5 yıl sonra erin birey olarak avlanır. Avlanma payı %5 ile en çok %20’dir. ® Mariculture (Marikültür). ® Sea farming.

sea robins (gurnards) [Kırlangıçbalığıgiller] ® Triglidae.

sea sickness [deniz tutması] Geminin yalpalaması, balık kokusu, motorin kokusu ve egzoz dumanı, yağ buharı vb’nin etkileri insanın kendisini iyi hissetmemesine neden olabilir. Aslında deniz tutması duyu organlarının algılamalarındaki karmaşadan ileri gelmektedir. İçkulaktan beyne giden semboller kişinin hareket halinde olduğunu bildirirken, kamaraya ya da güverteye bakan göz onun hareket etmediğini beyne iletir. Bu durum vücudun dengesini bozar. Sonuç ise sindirim sisteminin verdiği karşılık olup kişiden kişiye ve genel fizyolojik kondisyonla değişmektedir. Deniz tutması (hastalığı) denilen rahatsızlığı en aza indirmek için dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:

- Sefer öncesi güzelce dinlenilmelidir.

- Asitli yağlı yemeklerden (hazmı zor yiyecekler ile asitli ve gazlı sıvılardan) uzak durulmalıdır.

- Sefere boş mideyle çıkılmamalı ve hafif yiyecekler yenmelidir. Boş mide tıka basa doldurulmuş mide kadar kötü sonuç verebilir.

- Vücudun susuz kalmasını önlemek için yeterince su içilmelidir. İyon dengesinin bozulmasını önlemek için kolalı içecekler içilebilir. Bunlar ayrıca fosfor ihtiva etmeleri nedeniyle önemlidir.

- Alkolden kesinlikle uzak durulmalıdır.

- Hoş olmayan kokulardan ve kapalı yerlerden kaçınılmalıdır.

- Temiz havada ufka bakmak ve teknenin en az sallanan orta kısmında bulunmak çoğu kez yardımcıdır.

- Midenin bulandığı hissedildiğinde oturmak ve yatmak en yanlış olan davranıştır. Bu yanlış davranışın getireceği sonuçtan geri dönüş yoktur.

- Deniz hastası olup çıkaranın yanından hemen uzaklaşılmalıdır.

- Yapılan işe yoğunlaşmalı, mümkünse sallantı ve etkisi akıldan çıkartılmalıdır.

sea slugs (nudibranchs) [Arttansolungaçlılar] ® Ophistobranchia.

sea spaghetti [?] ® Nemalion helminthoides.

sea spirulina ® Spirulina subsalsa.

sea squirts [tulumlular] ® Ascidiacea.

sea stars (starfishes) [Deniz-yıldızları] ® Asteroidea.

sea state [deniz durumu (bofor ölçeği)] ® Beaufort scale.

Sea Surface Temperature (SST) [deniz yüzeyi su sıcaklığı] Deniz yüzeyinde ölçülen su sıcaklığıdır. Yüzey suyu sıcaklığı çalışılan alan ya da istasyonda basit termometre ile ölçülebileceği gibi günümüzde geniş alanlardaki yüzey suyu sıcaklığı dağılımları uydulardan elde edilebilmektedir.

sea time [denizde geçen zaman (denizde geçen süre)] Denizde kalınan süre. Bilimsel örneklemelerin bir ölçüsü olduğu gibi çaba değeri olarak da kullanılabilir.

sea trout [deniz alası, alabalık, denizalası balığı] Alabalıkgil ailesinden yukarıgöçer (anadrom) balıkların genel adı. ® Salmo trutta trutta. ® Salmo trutta caspius.

sea turtles [deniz kaplumbağaları] Denizde yaşayan kaplumbağalara verilen addır. Yakın çevremizde dört türü vardır. Chelonia mydas – yeşil kaplumbağa. Eskiden çorba kaplumbağası olarak da adlandırılırdı. Caretta caretta – sini, ya da karet kaplum-bağası. Dermochlys coriacea – kiremitli ya da derisırtlı kaplumbağa ve dördüncüsü ise Tryonix triunguis Nil yumuşak kabuklu kaplumbağası’sıdır. ® Testudinata (Deniz kaplumbağaları). ® Chelonia. ® Chelonidae. ® Chelonia mydas.

sea urchins & sea cucumber (euechinoidea & holothuroidea) [deniz kestaneleri ve deniz hıyarları] ® Echinodermata (Derisidikenliler).

sea urchins [deniz kestaneleri] ® Echinoidea.

sea water [deniz suyu] Çözünmüş tuzların karışımını ihtiva eden ve tuzluluğu 30-35 ppt arasında değişebilen okyanus suyu.

seabroom [?] ® Stypocaulon scoparium.

seagrass [deniz çayırı] Posidonia çayırı.

seahorses (pipefishes, leafy dragons) [Deniziğnesigiller] ® Syngnathidae.

seaman (sailor, crew) [denizci (tayfa, gemi adamı)] Ücret karşılığı gemilerde çalışan kişi.

seamount [deniz dağı] Su altındaki dağ. Genellikle volkanik olup yerel türleri barındırır.

search time [arama süresi] Avlanabilecek büyüklükte balık sürüsünü bulmak için yapılan aramada geçirilen süredir. Gırgırcılıkta denizde kalınan süre eksi ağı çevirmek ve güverteye ya da taşıyıcıya aktarmak için harcanan süre olabilir.

season [mevsim] Belirli bir av aracıyla belirli balıkların yıl içerisinde avlandığı zaman dilimi.

seasonal closure [kapalı mevsim (mevsimsel kapama)] Balık avcılığının balıkçılığı düzenleyici önlemler çerçevesinde belirli bir yer ya da belirli bir zaman diliminde tamamen yasaklandığı dönem.

seasonal fishing mortality rate [mevsimsel balıkçılık ölüm oranı] Koşullu balıkçılık ölümü olup başlangıç stokunun bir kısmının bir yıl ya da mevsimde (diğer ölümler etkili olmamak kaydıyla) avlanmasıdır. Buna yıllık ölüm oranı da denmektedir.

seasonal growth rate [mevsimsel büyüme oranı] Bir mevsimde ölenlerin sayısının başlangıç sayısına bölümüdür.

seasonal total mortality rate [mevsimsel toplam ölüm oranı] Balıkçılıktan gelen ölümler hariç bir mevsimde ölenlerin sayısının başlangıç sayısına bölümüdür. Buna ayrıca yıllık ölüm oranı, yıllık doğal ölüm oranı, koşullu doğal ölüm oranı ya da mevsimsel doğal ölüm oranı da denmektedir. ® Total mortality rate (Toplam ölüm oranı).

sea-urchin [deniz kestanesi] Deniz kestaneleri sınıfından derisidikenli hayvanlar için kullanılan genel ad.

Secchi depth [Secchi (seki) derinliği] Sudaki ışık geçirgenliğinin bir ölçüsüdür. Uygun bir ipe bağlı olan dairesel Secchi diski, gözden kaybolup göründüğü ana kadar suya bırakılır ki bu anda su yüzeyinden itibaren ölçülen ip boyu Secchi derinliğidir.

Secchi disc [Secchi (seki) disk] Sularda (göl, deniz ve okyanuslarda) bulanıklık ve berraklık durumunu (ışık geçirgenliğini) ölçmeye yarayan 30 cm çapında beyaz renkli dairesel basit alet. Alet 1865’te Pietro Angelo Secchi SJ tarafından bulunmuştur.

secondary male [ikincil erkek] Yumurtalığı (ovaryumu) dumura uğradığı için erbezi (testis) geliştiren dişi. Bazı gruplarda uç-erkek cinsiyet değişikliği nedeniyle ikincil erkek olarak bilinir. Kısaca erkeğe dönüşen dişi. ® Primary male (Birincil erkek).

secondary ring [ikincil halka] Balıklarda yaş tayininde yıllık büyüme halkalarına denk düşmeyen halkalar olup yanıltıcı büyüme halkalarıdır ve çoğunlukla ayrık ya da çift halka ya da kuşak oluştururlar.

secondary sex characteristic [ikincil cinsiyet özelliği] Yumurtalık (ovaryum) ve erbezi (testis) hariç cinsiyetin ayırt edilmesinde kullanılabilen herhangi bir anatomik özellik.

secondary structure [ikincil yapı] ® Secondary ring (İkincil halka).

secretion [salgı (sekresyon)] Göze (hücre) ya da bezin dışına atılan madde, sıvı.

securing [bağlama] ® Mooring.

sedentary [yerleşik] 1- Bir yere yapışık olup yer değiştirmeden yaşayan.

sedentary [yerleşik] 2- Fazla yer değiştirmeyen. Bulunduğu, salıverildiği yerden 1,5 km’den fazla uzaklaşmayan balık.

sediment [tortul (sediman)] 1- Sudaki malzemenin, askı malzemenin tabana çökmüş hali.

sediment [tortul (sediman)] 2- Tabanda katılaşmamış organik ve inorganik malzeme.

sedimentation [çökelme (sedimentasyon)] 1- Tortulların (sedimanların) bir yerde birikmesi, tortul oluşumu.

sedimentation [çökme (çökeltme)] 2- Askı parçacıkların yer çekimi nedeniyle çökmesi.

sedimentation pond (settling basin) [çökeltme havuzu] Erozyon önleyici olarak oluşturulmuş gölden küçük havuz.

sedimentation tank (settling tank) [çökeltme tankı] 1- Atık sudaki askı maddelerin arıtma tesislerinde çöktürülmesinde kullanılan havuz (tank).

sedimentation tank (settling tank) [çökeltme tankı] 2- Sıvı ve katı malzemenin çökeltildiği (birbirinden ayırt edildiği tank).

segment [bölüt (metamer)] ® Metamere. ® Bölüt.

segmentation [bölme (bölünme)] Birimlerin (elemanların) tekrarı.

segmented [bölünmüş] Elemanlara ayrılmış.

segmented worms [Halkalıkurtlar] ® Annelida.

segregation [yalıtım (ayrım)] ® Isolation.

seiche [sayhe (zaihe)] Durağan göl suyunun periyodik salınımına verilen ad. İsviçre’nin Cenova gölünde ilk kez (1869) tespit edilmiştir. Yöresel bu terim evrensel literature geçmiştir.

seine [gırgır] Perde tipli olup balık sürülerinin etrafının sarılarak avlanılmasında kullanılan ağ.

seine boat (seine vessel) [gırgır (gırgır teknesi)] 1- Gırgır balıkçılığında kullanılan balıkçılık tekne ya da gemisi. Sürü oluşturan balıkları etrafını sararak avlayan deniz aracı, tekne.

seine net (purse seine) [gırgır ağı] Balık sürüsünün etrafını sardıktan sonra altı (kurşun yakası) büzülerek kapatılan 1 km boy ve 200 m derinliği olan perdemsi balık ağıdır. Ağ, avcı tekne ve bir yardımcı tekne tarafından atılır. Ağın normalde aşınmasının önlenmesi için tabana değmemesi gerekir ancak Türkiye sularında çoğu gırgır ağı buna rağmen tabana değecek şekilde kullanılmaktadır.

seine rope [gırgır halatı] Gırgır ağının toplanmasında kullanılan iki halattan biri.

seine vessel [gırgır teknesi] ® Seine boat.

seiner [gırgırcı] Gırgır balıkçılığı yapan kişi.

selachians (sharks) [Köpekbalıkları] ® Selachii.

Selachii (selachians, sharks) [Köpekbalıkları] Omurgalılar (Chordata) kabilesi, Kıkırdaklılar (Chondrichthyes) sınıfı, Keskisolungaçlılar (Elasmobranchii) altsınıfının Selachimorpha üsttakımıdaki Carcharhiniformes, Heterodontiformes, Hexanchiformes, Lamniformes, Orectolobiformes, Pristiophoriformes, Squaliformes, Squatiniformes takımlarını kapsar. Toplam 360’tan fazla tanımlanmış köpekbalığı türü vardır. Solungaçları normalde 5 fakat türe bağlı olarak 7 çift yarıklı olabilir. Değişebilen dişleri vardır. Dişler ete gömülüdür, çeneye yapışık değildir. İskelet kıkırdaksıdır. Vücut iğ şeklinde olup kuyruk yüzgeçlerinin üst kısmı uzundur (heteroserk). Koku alma duyuları ppm düzeyinde hassastır. Diğer omurgalılara benzer gözleri vardır. Gözler deniz ortamına uyumludur. Göz kapakları olmasına rağmen gözlerini kırpmazlar. Yanal çizgileriyle su hareketlerini algılarlar. Duyma organları çok gelişmiştir. Oksijen ihtiyacını karşılamak için sürekli yüzerler fakat dinlendikleri de bilinmektedir. Gezinirken hızları saate 8 km civarında iken beslenme ve hücum anında hızları 19 km/saat olabilmektedir. Köpekbalıklarının cinsiyeti kolaylıkla belirlenebilir. Erkeklerin karın yüzgeçleri bir çift kıskaca dönüşmüştür. Üreme stratejileri balıklardan farklıdır. Çok sayıda yumurta yerine birkaç düzine yavru verirler. Bazı köpekbalıkları bir kapsül içerisinde korunan yumurta bırakırlar (ovipar). Diğerlerinde plasenta bağlantısı vardır ve memeliler gibi yavrularını canlı doğururlar (vivipar). Gebelik 22 ay kadar sürebilir. Çoğu köpekbalığında gençler yumurta kanalındaki bezlerden salgılanan sıvı ve yumurtanın yumurta sarısıyla beslenirler (ovovivipar). Sosyal yaşantıları ve problem çözme yetenekleri vardır. Oyun oynarlar. Bilinen 360 türden ancak 3-4 tanesinin insanlara nedensiz zarar verdiği görülmüştür. Kalan anlatımlar hikaye ve korkuya dayanır. Doğurganlıkları az olan köpekbalıkları balıkçılığa hassastır. Çabuk etkilenirler. Ticari balıkçılıkları yapılmaktadır ve her yıl yaklaşık 100 milyon bireyi ticari ve sportif balıkçılıkta öldürülmektedir.

selachophobia [selahofobi] Köpek balıklarından korkma. ® Galeofobi.

selection [seçme] 1- Benzerleri birbirinden ayırmak.

selection [seçme] 2- Doğal ortamda her yaş ve boydan hayvanlar ve bitkilerdeki ölümler yüksektir. Ortama daha az uyum sağlayan bireyler zamanla ve kademeli olarak yok olurken daha iyi uyum sağlayanların yaşamlarını sürdürmeleri (seçilmeleri) olayıdır.

selection [seçme] 3- Balıkçılıkta küçük balıklara yaşama olanağı veren büyüklerin seçilme (avlanma, ayıklanma) olayıdır. ® Trawl net selection (Trol ağında seçme). ® Gill net selection (Solungaç ağında seçme). ® Knife-edge-selection (Bıçak ağzı seçme).

selective breeding [seçici yetiştirme (seçici üretme, seçici çoğaltma)] Yapay üretim programında belirli bir özelliğin geliştirilmesi için yumurtlatılacak bireylerin bilinçli seçilmesi.

selective gear [seçici araç] Hedef tür dışında kalanlardan ancak birkaç tanesinin avlanmasına izin veren ya da avlanmasını sağlayan araç.

selective trawl [seçici trol] Avdaki belirli bazı küçük balık türlerini ya da balık boylarını bir ön-seçme ile ayırt etmek ve bu yolla tür ya da stoğu korumak amacıyla tasarlanmış trol.

selectivity [seçicilik] Av aracının belirli cins (tür seçiciliği) ya da boyu (boy seçiciliği) diğer tür ya da boylara oranla avlama yeteneğidir. Seçici araç genç balıkların ya da hedeflenmeyen balıkların kaçmasını olanaklı kılabilir.

selectivity curve [seçicilik eğrisi] Eğer (a) seçiciliği belirlenmek istenen trol ağının (geniş gözlü) ve (b) araştırma alanındaki (dar gözlü) torbadaki balıkların boy dağılımları ise o zaman seçicilik eğrisi (a/a+b).100 oluşturularak hesaplanır. (Y) ekseninde yüzde değerleri, (X) eksenine de boy değerleri yerleştirildiğinde yatık S şeklinde yüzde seçicilik eğrisi elde edilir. Buna ağdan (av aracından) kurtulma eğrisi de denilebilir. Pasif (durağan) ağların seçicilik eğrisi çan şeklindedir. Bu tip ağlar belirli boyları tutarken bu boylardan daha küçük ve daha büyük olan balıkları etkin tutmazlar. Bir diğer anlatımla belirli bir boydan daha küçük ve daha büyük balıklar kurtulurlar.

self-purification [özarıtım (kendi kendini temizleme)] Kendi kendini temizleme. Kirleticilerle yüklenmiş bir suyun kendisini (doğal) temizlemesi.

self-sustaining population [kendisini sürdüren popülasyon] Doğal ortamda yeterince bireye sahip olup mevcut düzeyini insanın kısmi (desteği) olmadan sürdürebilen popülasyondur.

semelparous [bir kez yumurtlayan] Yaşamında yalnız bir kez yumurtladıktan sonra ölen balıklar. Örnek; Büyük Okyanus som balığı - Oncorhynchus tshawytscha.

semi- (prefix) [semi-] Yarı, yarım, kısmen. Örnek; semipelajik (semipelagic). Yarı-yüzücü (yarı-pelajik).

semi-anadromous [yarı yukarı-göçer (yarı anadrom)] Tatlı-su ile tuzlu-su arasında tamamlanmamış göç.

Semicassis undulatum (grooved helmet) [?] ® Phalium granulatum.

semidemersal (semipelagic) [yarı tabansal (yarı demersal)] Yaşamlarının bir kısmını tabanda, bir kısmını tabanın üstünde su kolonunda geçiren balıklar.

semi-diadromous [yarı-çift-göçer (yarı diadrom)] Acı-suda –delta alanlarında yaşayıp yalnız yumurtlamak için tatlı-suya giren balıklar.

semi-diurnal [yarım günlük] Yarım günlük döngüsü, süreçleri olan.

semidrift gill net [yarı gezgin solungaç ağı] Bir ucu çapayla sabitlenmiş, diğer ucu serbest olup gezer halde kullanılan solungaç ağı.

semi-intensive culture [yarı-yoğun kültür] 1- Balıkların yetiştirilmesinde doğal üretimi artırmak ve bu yolla besin kaynağı yaratmak için gübrelemeden yararlanılmasıdır. Bu tür kültürde yemleme düzeyi çok düşük olup ancak destekleme amaçlıdır.

semi-intensive culture [yarı-yoğun kültür] 2- Balıkların yaşam döngülerinin bir kısmının (özellikle erken evrelerinin) kontrollü ortamda geçirmeleri daha sonra salıverilmeleridir.

semipelagic (semidemersal) [yarı yüzücü (yarı tabansal - demersal)].

semipelagic trawl [yarı yüzücü trol] Gerektiğinde tabanda da çekilebilen fakat genellikle tabana değdirilmeden çekilen trol ağı.

semipermeable [yarı-geçirgen] Çözeni geçiren ancak çözüleni geçirmeyen zar (membran).

senescent fishery [yaşlanan balıkçılık] Genellikle aşırı avcılık nedeniyle bir kaç yıl boyunca önemli ölçüde azalan ürün elde edilen balıkçılık.

senescent period [yaşlılık dönemi (ihtiyarlık dönemi)] Balığın büyümesinin çok az ve yavaş olduğu, yumurta ve atmığı üretememe aşamasına ulaştığı ihtiyarlık dönemi. Türe bağlı olarak bu süreç birkaç günden birkaç seneye kadar uzayabilir.

sense organs [duyu organları] Çevreden gelen dış uyarıları algılamaya yarayan organ. Örnek; göz, kulak vs.

sensory canal [algılama kanalı] ® Lateral line.

separator trawl [ayırıcı trol] Göz açıklıkları hedef tür ve avlanacak boya göre farklı oluşturulmuş trol ağı. Balık türlerindeki davranış farklılığına bağlı olarak trol ağında bazı balıklar ağın daha çok alt kısmında diğerleri ağın daha çok üst kısmında avlanırlar.

Sepia elegans (elegant cuttlefish) [?] Gövde basıktır. Çomak kısa ve yayılmış olup 6 ile 8 sıra vantuzludur. Rengi pembemsi portakaldir Boyu en çok 9 cm (manto uzunluğu); genelde 4 - 7 cm olur. 30 - 450 m derinlikler arasında yaşar. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege kıyılarında bulunur.

Sepia officinalis (common cuttlefish) [?] Gövde güçlü, sağlam, sırt-karın yönünde yassılmıştır. Dokunaç çomağı vantuzludur. Rengi gri-esmer, koyu esmer arsında değişir. Erinleşmiş erkek bireyler zebra çizgilidir. Boyu en çok 35 cm (manto uzunluğu); geneli 15 - 25 cm kadardır. Kumlu çamurlu tabanda 150 m derinliğe kadar ancak daha çok 100 m'den daha sığ kıyısal sularda bulunur. Ömrü 18 - 30 aydır. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

Sepia officinalis (cuttlefish) [sübye, mürekkep balığı] Yumuşakçalar (Mollusca) kabilesi, Kafadanbacaklılar (Cephalopoda) sınıfı, Coleoidea altsınıfı, Decapodiformes üsttakımı, sübyemsiler (Sepiida) takımında yer alan Sepiidae ailesinin Sepia cinsi bir türüdür. Boyu en çok 35 cm (manto uzunluğu); geneli 15 - 25 cm kadardır. Manto uzunluğu 45 cm olabilir. Ancak 60 cm olanına da rastlanmıştır. Kafa manto kaidesi üzerinde olup iri iki gözü taşır. Merkezdeki çene etrafında 8 dokunaç bulunur. Rengini gri-esmer, koyu esmer arsında değiştirebilir. Erinleşmiş erkek bireyler zebra çizgilidir. Yırtıcılardan korunmak için suya koyu boya maddesi salar. Küçük odacıklı bir iç kabuk taşır. Bu odacıklara gaz doldurup boşaltma yoluyla suda batma/batmamayı sağlar. 200 m derinliğe kadar rastlanır. Çift eşeylidir (cinsiyetlidir). Erkek sperm keseciklerini dişiye aktarır. Yumurtalar 6-9 mm çapında olup gruplar halinde sert aksamlara yapıştırılır. Ticari balıkçılığı önemlidir. Kumlu çamurlu tabanda 150 m derinliğe kadar ancak daha çok 100 m'den daha sığ kıyısal sularda bulunur. Ömrü 18 - 30 aydır. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur.

Sepia orbignyana (pink cuttlefish) [?] Gövde az yassılmıştır. Dokunaç çomağında vantuz bulunur. Rengi pembe-kırmızı olup renkler düzensizdir. Boyu en çok 12 cm (manto uzunluğu); geneli 5 - 10 cm'dir. Demersal türdür. 50 -450 m'ler arasında yayılır ancak en çok 80 ile 150 m'ler arasında boldur. Ömrü 12 - 18 aydır. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

Sepietta neglecta (elegant bobtail) [?] Kıyısal kuşakta 300 m derinliğe kadar yayılır. Boyu en çok 2,5 cm (manto boyu) olabilir. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Balıkçılığı bilinmiyor.

Sepietta oweniana (common bobtail) [?] Tabansal türdür. 50 m ile 700 m derinlikler arasında görülür. Boyu en çok 3 cm (manto boyu) olur. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

Sepiida (squids, cuttlefish) [mürekkep balıkları] Yumuşakçalar (Mollusca) kabilesi, Kafadanbacaklılar (Cephalopoda) sınıfı, Coleoidea altsınıfı, Decapodiformes üsttakımı, Sübyemsiler (Sepiida) takımında yer alan Sepiadariidae (2 cins ve 7 tür) ve Sepiidae (3 cins ve 112 tür) ailelerindeki toplam 119 türü kapsar. Bu gruptaki canlıların bir iç kabuğu, büyük gözleri ve üzerinde emici diskler bulunan 8 dokunacı vardır. İç kabuk küçük odacıklardan oluşur. Bu odacıklara gaz doldurup boşaltma yoluyla suda batma/batmamayı sağlarlar. Yırtıcılardan saklanma yetenekleri yüksek olup renklerini hızla ortam rengine uydurabilirler. Hayvanlar aleminin gelişmiş canlılarındandırlar. Kanları, demirin (Fe) yerini bakırın (Cu) alması hemosiyanür (hemocyanin) nedeniyle yeşil-mavimsidir. Kalpleri 3 adettir. İkisi kanı solungaçlara biri vücuda pompalar. Tehlike anında korunmak için suya boya maddesi salarlar. Midye, yengeç, karides ve balıkla beslenirler. Etleri yenir.

Sepiidae (cuttlefishes) [?] Manto geniş, güçlü, sırt-karın yönünde yassıdır. Yüzgeçler dar, uzun (kabaca manto boyunda) olup arka lobları serbesttir ve orta hatta birleşmezler. Gözler bir zar (kornea) ile örtülüdür. Sıcak ve ılıman suların kıyısal kuşağında ve kıta sahanlığı yamacında demersal hayvanlardır. Yumurtlama kıyıya yakın sularda gerçekleşir. Türe bağlı olarak erinleşmeleri birkaç aydan 3 yıla kadar sürebilir. Balık ve kabuklularla (Crustacea) beslenirler.

Sepiola robusta (robust bobtail) [?] Kıyısal kesimde tabansaldır. Boyu en çok 2 ile 2,5 cm (manto boyu) olur.

Sepiola rondeleti (Rondelet’s bobtail) [?] Kıyısal kuşakta tabansaldır ve 400 m derinliğe kadar yayılır. Boyu en çok 2 ile 2,5 cm (manto boyu) olur. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

Sepiola steenstrupiana (Steenstrup’s bobtail) [?] Kıyısal kuşakta bentiktir. Boyu en çok 1,5 ile 2 cm (manto boyu) olur. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Avcılığı bilinmiyor.

Sepiolidae (?) [?] Gövde ve yanal yüzgeçler yuvarlaklaşmıştır. Göz kornea ile örtülüdür. Kılıç (kabuk) çok küçüktür. Yumuşak tabana gömülür.

septibranch gill type [yedi-yapraklı solungaç tipi] Derinde yaşayan bazı midyelerde solungaç kaslı, yatay, delikli bir çeper (septum) ile değiştirilmiş hali.

septum [bölme (septum)] Benzeyen ya da benzemeyen kısımları (doku, boşluk vb) ikiye ayıran zar ya da katman.

septum papillaris [bölme-göz] Gözün bölmeli olması. Örnek; Osteoglossum’un gözü yatay bölmeli olup balık su yüzeyinde aynı anda hem suyun içini hem de dışını görebilir.

sequential population analysis [ardışık popülasyon çözümlemesi] Yaşa göre av (yaşa dayalı av) değerlerini kullanarak stok büyüklüğünü, içgöç (stoğa katılma) ve balıkçılık ölümünü farklı yaş ya da yıllar için geriye doğru hesaplama yöntemidir. Bir diğer anlatımla geçmişin hikâyesi ve bugünkü stok bolluğu kullanılarak izleyen yıldaki balık sayısı ile izin verilebilecek toplam av miktarının karmaşık ve gelişmiş istatistiki programlar yardımıyla belirlenmesidir.

serial spawning [dizisel yumurtlama] Bir yumurtlama mevsiminde (sürecinde) bir kereden çok yumurta bırakma.

Seriola dumerili (greater amberjack) [sarıkuyruk balığı, avcı balığı, sarıkuyruk, avcı] Okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 1-360 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=190 cm ve ağırlığı 81 kg kadar olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Resiflerin açık denize bakan tarafını seçer. Bazen koylara girer. Gençleri küçük sürüler oluşturur ya da tek gezer.

serology [seroloji] Serumların incelenmesi.

serpent eel [yılankurdu balığı, dikenli yılanbalığı] ® Ophisurus serpens.

serra [karın dikeni] 1- Balık vücudunun karın tarafında pul’dan oluşan diken. Karın dikenleri serisi testeremsi bir yapı oluşturur. Balığın diğer benzer türlerden ayırt edilmesinde kullanılır. Örnek; çaça balığı (Sprattus sprattus).

serra [saw] 2- Testere.

Serranidae (grouper) [Hanigiller] Işınlı-yüzgeçliler (Actinopterygii) sınıfı Levreksiler (Perciformes) takımı, Percoidei alttakımı, Percoidea üstailesinin bir ailesidir. Bu ailede Anthiinae, Epinephelinae, Grammistinae, Liopropomatinae ve Serraninae olmak üzere 5 altaile yer almaktadır. Geniş bir balık ailesidir ve yaklaşık 64 cins ve 500 kadar türü kapsar. Ailede en küçüğü 4 cm ve en büyüğü 2,7 m ve ağırlığı 400 kg olan (Epinephelus lanceolatus) balıklar yer bulmaktadır. Akdeniz’de 14 türü yaşamaktadır. Bodur gövdeli balıklardır. Ağız büyük, hafif öne çıkıktır (protraktil). Çene kemiği geniştir, balıkla beslenen türlerde köpek dişleri uzundur. Ancak bunların ön sırası ile iki çenede yer alan diğer dişler şerit halinde olup tüysüdür (villiforme). Sırt yüzgeci tektir, 7-12 sert ışınlıdır. Kuyruk çatallaşmıştır. Yanal çizgi genelde mevcut olup aralıksız devam eder. Pullar küçüktür ve genellikle taraksıdır (ktenoidtir). Renkleri parlak ve değişkendir. Gövdede açık ya da koyu renkli, dikey ya da eğik lekeler ve şeritler vardır. Birçok tür hızlı renk değiştirebilme özelliğine sahiptir. Çoğu, yaşadıkları derinliğe göre değişik renktedir. Sarı hani balıkları ve hani balıkları genelde demersal balıklar olup derin sularda, nadiren 300 m’nin ötesindeki tropikal ve alt-tropikal bölgelerde yaşarlar. Çoğu Hanigiller otlarla kaplı ve kumlu-çamurlu tabanı yeğler. Yine diğer birçoğu da kayalıklı, mercanlardan oluşmuş sığ kayalıklarda bulunur. Üreme zamanı hariç, türlerin çoğu yalnız gezer. Çoğu balık yiyen etobur ya da leşçildir. Ayrıca kabuklular ve omurgasızlarla da beslenirler. Birçok türü aşamalı erseliktir (hermafrodittir). Önce erkek iken sonra dişiye dönüşürler (protogyre);. Yumurta sayıları yüksektir. Yumurta ve kurtçukları (larvaları) planktonda yaşar. Ailenin ticari balıkçılıkta önemli bir yeri vardır.

Serranus cabrilla (comber) [hanı balığı, deniz hani balığı, asıl hani, hani, asılhani balığı, hanoz] Tabansal (demersal) olup 500 m derinliğe kadar rastlanır. Boyu TL= 50 cm civarında olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Sahanlık eğiminin üst kısmında, Posidonia çayırları ile kumlu çamurlu tabanda bulunur.

Serranus hepatus (brown comber) [beneklihani balığı, benekli hani] Tabansaldır (demersaldır) ve 5-100 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=25 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Deniz çayırları, çamur ve kayalıklar üstünde bulunur. Etoburdur (karnivordur) ve akvaryuma uyumludur.

Serranus scriba (painted comber) [deniz hani, taş hani balığı, yazılı hani, yazılıhani balığı, çizgili hani balığı, hani, hanoz, Ali bereket] Tabansaldır (demersaldır). 150 metreye kadar rastlanır. Boyu TL=45 cm kadar olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Posidonia çayırları ve kayalık tabanda bulunur.

serrate [testeremsi (tırtıklı)] Testere gibi çentikli. ® Saw like.

Serre’s pelican foot [?] ® Aporrhais serresianus.

Sertoli cell [follikel hücre] ® Follicle cell.

service speed [normal sürat] Başka türlü belirtilmediği sürece geminin yapacağı hız.

serving mallet [façuna tokmağı] Façuna yaparken halatın sıkı sarılmasında kullanılan bir tarafı oyuk tokmak.

sessile [yapışık (durağan)] Bir sap ile tabana (zemine) sürekli yapışık olan. Yer değiştirmeyen, sabit.

seston [seston] Suda askıda bulunan organik ve inorganik parçacıkların bütününe verilen ad.

sestonophagy (suspensiphagy) [sestonofaj] Seston ile beslenen, seston yiyen.

seta [seta] Dikencik ya da dikenimsi kılsı yapı.

setline [parakete] Çok oltalı av aracı.

setting [ağ atma] ® Paying away.

settled species [yerleşik tür] Aynı ve tek bir kesimde yaşayan ne kısa ne de uzun mesafeli hareket ve göç eden balık. Örnek; mercan resifi balıkları.

settlement [yerleşme] Yüzücü (pelajik) kurtçuk (larva) ya da genç bireylerin zemindeki yaşama şekline uyum sağlama olayı.

settlement success [yerleşme başarısı] Yerleşme işlemini tamamlayan balık sayılarının ölçüsü.

settling basin [çökeltme havuzu] ® Sedimentation pond (Çökeltme tankı).

settling chamber [çökeltme kabı (durultma kabı)] Askıdaki maddelerin (parçacıkların örneğin plankton organizmalarının) yerçekimi etkisi ile çöktürülmesinde kullanılan kap.

settling tank [çökeltme tankı] ® Sedimentation tank.

sex [eşey] Dişi ya da erkek olma durumunu belirten görevsellik, özellik.

sex inversion (sex reversal) [cinsiyet değiştirme] Cinsiyetin ya doğal olarak ya da steroid hormonu uygulamasıyla değişmesi.

sex ratio [eşeysel oran (cinsiyet oranı)] 1- Bir popülasyonda ya da stoktaki dişi ve erkek bireylerin göreceli sayısı (birbirine oranıdır).

sex ratio [eşeysel oran (cinsiyet oranı)] 2- Dişi başına düşen erkek sayısıdır. Genelde 1:1’den farklı olup erkek sayısı daha azdır.

sex reversal [cinsiyet değiştirme] ® Sex inversion.

sexing [cinsiyeti belirleme] Bir balığın cinsiyetini genellikle dış özelliklerinden belirleme.

sexual dichromatism [eşeysel çift-renklilik] Erkek ve dişi balıkların renklerindeki farklılık.

sexual dimorphism [eşeysel çift-yapısallık] Erkek ve dişi balıkların şekil ve boylarındaki farklılık. Erkek ve dişi bireylerin farklı görünüşte olması. ® Dimorphism (Çift-yapısallık).

sexual reproduction [eşeyli (seksüel) üreme] Eşeyli üremede genetik malzeme ve bilgiler yeni bir birleştirme (combination) olanağı vardır. Cyanophyceae'de eşeyli üreme gözlenmemiştir; Euglenophyceae'de ise bu henüz doğrulanmamıştır. Tüm diğer alg sınıflarında eşeyli üreme vardır. Bu, 3 temel yöntemden etkilenmektedir. i- İzogami (isogamy); ii- Anizogami (anisogamy) ve iii- Oogami (oogamy). İzogamide, iki benzer morfolojiye sahip, gametin birleşmesi gerçekleşmektedir. Anizogamide benzer olmayan iki gametin birleşmesi (çiftleşmesi) gerekmektedir (yani bir gamet diğerinden küçüktür). Bazı durumda morfolojileri özdeş gametler farklı davranır ki burada fizyolojik anizogami sergilenmektedir. Bazı alglerde gameter çift biçimlidir (dimorphic). İri ve hareketsiz olan gamete yumurta ya da ovum; küçük ve hareketli olan ise sperm ya da spermatozoid olarak anılır. Sperm ile yumurtanın birleşmesi oogami olarak bilinmektedir. Döllenme sonrası zigot oluşur. Zigottan zoospor ve sonuçta yeni bir bitki oluşur.

sexual transformation [eşeysel transformasyon] ® Protandry (Tezerlik). ® Protogyre (Tezdişilik).

shackle [kilit] Bir tarafı değirmi diğer tarafı harbili (düz geçme vidalı) olup gözlü halat ya da iki zincir ucunun birleştirilmesinde kullanılan bir cins ara zincir baklası.

shads (herrings, sardines) [Sardalyagiller (Ringagiller)] ® Clupeidae.

shaft [şaft] Makinenin şanzımanına bağlı olup pervanenin dönmesi için güç aktarmada kullanılan kalın dolu demir çubuk.

shaft pipe [şaft kovanı] Şaft dönerken bodoslama aşınmasını önlemek için göbeğe konulan yuva.

shaft seal [salmastra] Makine ve boru bağlantı yerlerinde sızdırmazlığı sağlamak için lifli malzemeden yapılmış urgan conta. ® Gasket.

shagreen ray [dikenlivatoz balığı] ® Leucoraja fullonica.

shamefaced crab [utangaç yengeç] ® Calappa granulata.

Shannon index [Shannon göstergesi] H = å (n_i/N) log (n_i/N) Burada; n_i = beher türün önemsellik değeri (birey sayısı), N = Önemsellik toplamı (toplam birey sayısıdır). ® Margalef species diversity index (Margalef tür çeşitliliği göstergesi). ® Community analysis (Topluluk çözümlemesi).

Shannon index of general diversity [Shannon’un genel çeşitlilik göstergesi] ® Shannon index (Shannon göstergesi).

shanny [karaibiklihorozbina balığı] ® Lipophrys pholis.

shared stock [ortak stok] 1- Komşu ülkenin münhasır ekonomik kuşağını aşarak göç eden balık stoğu.

shared stock [ortak stok] 2- Birden çok ülke tarafından avlanan balık stoğu.

sharks (rays) [Keskisolungaçlılar] 1- ® Elasmobranchii.

sharks (selachians) [Köpekbalıkları] 2- ® Selachii.

sharpnose sevengill shark [yedi-yarıklı balık, yediyarıklıcanavar, öküz balığı, boz camgöz] ® Heptranchias perlo.

sharpsnout seabream [sivriburunkaragöz balığı, sivriburun karagöz] ® Diplodus puntazzo.

shearboard link (backstrop link, board link, door sling ring) [kapı terazisi] Trol kapısının yatay açılmasını sağlayan üçgen şeklindeki uçurtma tipi ayar düzeni. ® Towing chain (Kapı zinciri).

shelf [sahanlık] Kıta sahanlığını kısaca belirtmede kullanılan ad.

shelf area [sahanlık alanı] Denizde 0-200 m derinlik kesimi. ® Continental shelf (Kıta sahanlığı).

shelf break [sahanlık sınırı] Kıta sahanlığı ve kıta yamacının birleştiği yer. Genellikle 200 m civarındaki derinlik.

shelf fauna [sahanlık faunası] Kıta sahanlığında (0-200 metrelerde) yaşayan hayvansal organizmaların bütünü.

shelf life [raf ömrü] İşlenmiş balığın belirli koşullarda bozunmadan, insan sağlığını etkilemeden saklanabileceği süre.

shelf reef [sahanlık resifi] Kıta sahanlığı üzerinde oluşan resif.

shell [kabin] 1- ® Nacelle.

shell [kabuk, kavkı] 2- Kalsiyum karbonatlı (CaCO₃) kabuk kılıf. Midye ve salyangoz kabuğu.

shell of Sepia [sübye kabuğu] Sübyenin kalkerleşmiş kabuğu olup gaz karışımı ile dolu küçük boşluklar ihtiva eder ki bu da hayvana suya batmada neredeyse nötr kaldırma özelliği sağlar. Kabuğun arka tarafındaki her bir küçük boşluk büyüme halkası olarak görünür.

shelter [korunak (sığınak)] Yapay ya da doğal malzemeden insan eliyle oluşturulmuş olup balıkların zaman zaman sığınmak, saklanmak, dinlenmek ve barınmak için kullanabilecekleri ancak kolayca avlanabilecekleri yapılar.

shi drum [melakopiya, han balığı, gölge balığı, işkine, minakop, milakop, kötek balığı, kötek, minekop] ® Umbrina cirrosa.

shiff arms jellyfish (barrel jellyfish) [deniz lahanası] ® Rhizostoma pulmo.

shild [bağa] ® Carapax.

shine [çakmak] Su içerisindeki balıktan ışığın anlık yansıması.

shining top-shell [?] ® Calliostoma conulum.

ship [gemi] Motorla deniz üzerinde hareket eden araçlara denir.

ship’s cabin [kamara] Gemilerde dinlenilen görece küçük odalara verilen ad.

shipper [donatan] Kendi adına, kâr ve zararı kendisine ait olmak üzere bir gemiyi çalıştıran kişi ya da kurum.

ship's boat [filika] Gemi personel ya da yolcuların tahliyesinde kullanılan kürekli ya da motorlu kayık ve bot gibi küçük deniz araçları. Kürekli ya da yelkenli tekneler.

shipworm [Teredo] ® Teredo.

shipyard [tersane] Gemi yapan işyeri.

shirimps [karidesler] Kabuklulardan (Crustacea) olup farklı boylardadırlar. Boyları (gaga burun uzantısı (rostrum) ucundan telson sonuna kadar ölçüldüğünde) birkaç milimetreden yaklaşık 35 cm’ye kadardır. Denizlerde 2,500 türü bulunmasına rağmen bunlardan ancak 300 kadarının ekonomik önemi vardır. Karideslerin gövdeleri yanlardan az basıktır. Gaga burun yassı ve dişlidir. Karın karapaks ve kafadan uzundur. Yürüme bacaklarının ilk 3 çifti kıskaçlı (chela) olabilir. Karınsal bacaklarını yüzmede kullanırlar. Karidesler yaygın tür olup Ekvatordan kutup bölgelerine kadar yayılmıştır. Acı-su tatlı ve deniz suyunda yaşayabilirler. Denizel türler sığ ve orta derinlikteki sularda görülür. Bazı türlere 5,700 m'ye kadar rastlanırken çoğu ticari tür 100 m'den sığda bulunur. Birçok karides türü pelajiktir ancak çoğunluk demersal olup tabanda yayılır. Birçok karides türünde cinsiyetler ayrıdır. Bazı türler (örnek, Pandalus borealis) erkek evresinden sonra dişiye dönüşür. Bir kısım Penaeidae ailesine ait karidesler sperm alıcı hazneye sahiptir. Stenopodidea ve Caridea'da dişi yumurtlamadan sonra yumurtaları karınsal bacaklarında taşır. Bunun aksine Penaeidae bireyleri yumurtaları doğrudan suya bırakır. Kurtçuklar değişim (metamorfoz) geçirerek hem tatlı ve hem de tuzlu sudaki yaşam döngülerine başlarlar. Penaeus cinsi karidesler 10 - 80 m'ler arsında yumurtlar. Yumurtadan basit ve küçük (nauplius) larvalar birkaç saat içinde çıkar. 11 düzenli kurtçuk evresinin ilki 5 nauplius, bunu 3 protozoea, 3 mysis evresi izler. Kurtçuklar akıntıyla kıyıya taşınır ve burada geçkin kurtçuk evresine ulaşırlar ve acı sulara girerler. Lagün ve mansaplarda erinleşirler. Yumurtlama ile geçkin kurtçuk evresi arası 3 hafta sürer.

shirimps families [karides aileleri] Akdeniz sular sistemindeki karides aileleri şunlardır: Alpheidae, Aristeidae, Atyidae, Bresillidae, Crangonidae, Gnathophyllidae, Hippolytidae, Luciferidae, Nematocarcinidae, Ogyrididae, Oplophoridae, Pandalidae, Palaemonidae, Pasiphaeidae, Penaeidae, Processidae, Sergestidae, Sicyoniidae, Solenoceridae, Stenopodidae.

shoal [sürü] ® School.

shock [şok] Organizmaya etki eden ani, beklenmedik zararlı olay.

shock ring [şok halkası] Balıkların sert aksamlarından yaş tayininde kullanılan halkalara benzeyen ve büyümenin yavaşladığı dönemi gösteren halka gibi görünen örneğin yumurtlama gerginliği, besin yetersizliği, hastalık, parazit vb nedeniyle oluşan ancak yaş halkası olmayan halkalar için kullanılan terim.

SHOD (abbrev) [Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Dairesi] ® Turkish Navy-Office of Navigation, Hydrography and Oceanography.

shoot [atmak] Ağın suya bırakılması.

shoot [sürgün] Başka yere dikilmek ya da ekilmek için alınan, yaşama yeteneği olan bitki parçası. Posidonia kökü (rizomu) ve sürgününün-filizinin uygun ortama taşınarak aşılanması gibi.

shore [kıyı] Geniş su kütlesinin karasal sınırı.

shore clingfish [yapışkan, ördek balığı] ® Lepadogaster lepadogaster.

shore fishery [kıyı balıkçılığı] Küçük tekne ve kayıklarla kıyıya yakın kesimde yapılan balıkçılık.

shore off [avara] ® Free-running.

shore reef (fringing reef) [kıyı resifi] Dar, şerit şeklinde kıyıya yakın resif.

shore rockling [gelincik balığı] ® Gaidropsarus mediterraneus.

shore rope [kıyı ipi] Ağı kıyıya bağlayan ip, halat.

shore seine (haul seine, drag seine, draw net, yard seine, sweep net) [ığrıp] ® Beach seine.

shore species [kıyısal tür] Sürekli kıyı bölgesinde bulunan deniz balıkları.

shore weir [kıyı dalyanı] Balıkları bir tuzağa doğru yönlendiren düzen (çit).

short coral-shell [?] ® Coralliophila brevis.

short-beaked garfish [zargana] ® Belone svetovidovi.

shortfin mako [dikburun, canavar, sivriburuncanavar, dikburuncanavar] ® Isurus oxyrinchus.

shortnose chimaeras (chimaeras) [Denizkedisigiller] ® Chimaeridae.

shortnose greeneye [yeşilgöz balığı] ® Chlorophthalmus agassizi.

short-snouted seahorse [denizatı, denizaygırı balığı] ® Hippocampus hippocampus.

shortwiring [kısa telleme] Bir trol ağı çekme tekniğidir. Ağ, çelik tel vince sarılarak tabandan havalandırılır fakat sudan çıkartılmaz. Kapılar suda kalabileceği gibi tekneye de alınmış olabilir. Kısa tellemede ağ düşük hızda çekilir. Bu teknik uygun olmayan taban koşullarından korunmak, ağ ve tellerin istenmeyen malzemeye sarılmasını önlemek, manevra yapmak, avlanan balık miktarını görmek, balıkları işleyici ana tekne gelene kadar taze tutmak gibi nedenlerle uygulanır.

shower [sağanak] Yere düşen katı ya da sıvı haldeki yağış.

shrimp [karides] Kabuklular-Crustacea, Decapoda-onayaklıların iyi yüzücü Penaeidae ailesi içerisinde yer alan eti leziz bireylerine verilen genel ad. ® Penaeidae (Büyükkaridesgiller).

shrimp scad [çatal balığı] ® Alepes djedaba.

shrimpfishes (razorfishes, snipefishes, trumpet fishes) [Çullukbalığıgiller]® Centriscidae.

shrimps (lobsters, crayfish, crabs, prawns) [Onayaklılar] ® Decapoda.

shrink [çekme] Bir cins büzülme olup örneğin vücudun hacimce küçülmesidir. Medüz ve taraklılarda besin kıtlığında görülür.

sibling species [gizli tür(ler)] ® Cryptic species.

Sicyonia carinata (Mediterranean rock shrimp) [?] Sin. Sicyonia sculpta. Gövde ağır, kalın ve sert kabukludur. Rengi koyu zeytin yeşili, bazen kırmızı, kestane rengi ve esmer beneklidir. sarı halkalıdır. Tam boyu 8 cm, sıkça rastlanan boyu 6 cm civarındadır. Kumlu çamurlu taban üstünde demersal olup Posidonia çayırlarında 3 m ile 35 m derinliklerde ama daha çok 5 m derinlikte rastlanır. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır, yem olarak kullanılır.

Sicyonia sculpta (Mediterranean rock shrimp) [?] ® Sicyonia carinata.

side light [borda feneri] Geminin sancak tarafında yeşil, iskele tarafında kırmızı yanan açılı oturtulmuş ışık kaynağı.

side pockets [yan cepler] Bir seri deri cep yan nişler oluşturur. Bunlar kafanın karınsal yüzeyinde çukurcukların ters tarafında normal pozisyonda huni tüpünün olduğu alçaltıda bulunur (bazı pelajik derin deniz kalamarları Oegopsida).

side scan sonar [yan bakan sonar] Torpido benzeri bir gövdeye yerleştirilmiş ve çeviricileri – aynaları (transducer) belirli bir açıyla yanlara bakan, içerisinde iletici bir kablo bulunan çelik tel ile güvertedeki birimine bağlanmış olup taban yapısının incelenmesinde kullanılan bir tür akustik cihaz.

sideburn wrasse [filamentli çırçır] ® Pteragogus pelycus.

sifonoforlar [siphonophores] ® Siphonophora.

Siganidae (rabbitfishes, spinefoots) [Çarpan-balığıgiller (Sokar-balığıgiller)] Işınlı-yüzgeçliler (Actinopterygii) sınıfı, Neopterygii altsınıfı, Teleostei arasınıfı, Acanthhopterygii üsttakımı, Levreksiler (Peciformes) takımının tek cins (Siganus) ve 28 türü içeren bir ailesidir. Gövde oval yanlardan basıktır. Ağız küçük olup kesici dişler tek sıradır. Gövde küçük pullarla kaplıdır. Sırt yüzgeci sert ve yumuşak ışınlıdır. Sert ışınları zehirlidir. Zehirleri bir hayli acı verir ama (alerjik bir reaksiyon yoksa) insanı öldürmez. Renk değişken, bazı türlerde koyu tonlar hakimdir. Ailede parlak renkli, çizgili olanlarda vardır. Hint Okyanusunda tropik ve alt-tropik sularda, mercanlar ve kıyısal sularda bazıları acı-suda yaşar. Otoburdurlar tabansal yosunlarla (alglerle) beslenirler. Siganus cinsinin iki türü (Siganus luridus ve Siganus rivulatus) Süveyş Kanalı yoluyla Akdeniz’e gelmiş (Lessepsian göçmen) ve ilk kez Filistin kıyılarında 1964 yılında görülmüştür. Eti yenilebilir. Boyları 40 cm olabilir. Çarpan-balığıgillerin bazıları tek gezer diğerleri sürü oluşturur. Su kolonunda yumurtlarlar.

Siganus luridus (dusky spinefoot) [çarpan, esmer sokar, sokan] Resiflerle ilişkilidir. 20-40 m derinliklerde bulunur. Boyu TL=30 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Kızıldeniz’den Akdeniz’e göçmendir. Sığ suda tabana yakın küçük sürüler oluşturur. Erinler yalnız ya da 3’ü, 4’ü bir arada gezer. Dikeni ağılıdır (zehirlidir). Elle tutulurken dikkatli olunmalıdır. Tabandaki yosunlarla (alglerle) beslenir.

Siganus rivulatus (marbled spinefoot) [çarpan balığı, çarpan, çilliçarpan balığı, beyaz sokar] Resiflerle ilişkilidir. Acı-suya girer. 30 m derinliğe kadar rastlanır. Boyu TL=27 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Yetiştiriciliği yapılmaktadır. Kızıl-deniz’den Akdeniz’e göçmendir. Genellikle sürü oluşturur. Dikeni ağılıdır (zehirlidir). Elle tutulurken dikkatli olunmalıdır. Tabandaki yosunlarla (alglerle) beslenir.

sight field of fish eye [balık gözünün görme alanı] Balıkların gözleri genellikle başın ön kısmındadır. Bu nedenle çok geniş bir alanı görebilirler. Gözlerin görme eksenlerinin çakıştığı noktadan itibaren ise çift gözlü (binoküler) görürler.

sigma-t (s_t) [sigma-t (s_t)] Deniz suyu yoğunluğunun ifade edilmesinde kullanılan terim ve deyim.

silica [silis] Silisyumdioksit (SiO₂).

silico- (prefix) [siliko-] Silisyumlu (Si), silisli.

Silicoflagellata [silikoflagellata] Silis iskeletli, kamçılı birgözeli (birhücreli) canlılar sınıfı.

sill [yükselti] ® Ridge.

Sillaginidae (smelt-whitings, sillaginids, sand borers, sand-smelts) [Gümüş-sillagogiller] Işınlı-yüzgeçliler (Actinopterygii) sınıfı, Levreksiler (Perciformes) takımı, Percoidei alttakımı, Percoidea üstailesi, Sillaginidae ailesi üç cinste 31(?) bilinen türü barındıran, kıyısal tabanda yaşayan deniz balıklarını içermektedir. Batı Afrika’dan güney Avustralya ve Japonya’ya kadar yayılmışlardır. Gövde uzunca ve hafif basıktır. Renkleri açık esmer ve gümüşi olup lekelidir. Kızıldeniz’den Akdeniz’e göçen istilacı tür olarak anılmaktadır. Yumurtlayarak çoğalırlar. Türe bağlı olarak eşeysel (cinsi) olgunlaşma ve üreme mevsimi değişmektedir. Akdeniz’de yaşayanların boyları en çok 25 cm’dir. Sıkça rastlanan boyları ise 15 cm civarındadır.

sillaginids (smelt-whitings, sand borers, sand-smelts) [Gümüş-sillagogiller] ® Sillaginidae.

Sillago sihama (silver sillago) [sivriburun gümüş] Etraf-göçerdir (amfidromdur). Acı-suya girer. 0-60 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=38-40 cm civarında olabilir. Ticari balıkçılığı ve yetiştiriciliği vardır. 7 yıl kadar yaşar. Kızıldeniz’den Akdeniz’e göçmendir. Kıyı boyunca görülür. Rahatsız edildiklerinde erinler kendisini kuma gömer. Kurtçuk (larva) ve gençleri yüzücüdür (pelajiktir).

silo culture [silo kültür] Bina içinde ya da dışarıda büyük dikey yapılar kullanılarak yapılan balık yetiştiriciliği.

silt [silt] İnorganik çökelti. Tane boyu kum ve kil arasında olup çapı 0,002-0,06 mm arasındaki tortul (sediman).

siltation [siltasyon] Silt’in çökelmesi.

Silurian [silür] Jeolojik evre. 441-113 milyon yıl öncesi dönem. Çoğu ana balık gruplarının erken silür döneminde oluştuğu düşünülmektedir.

Siluridae (freshwater catfishes) [Yayınbalığıgiller] Actinopterygii – Işınlı-yüzgeçliler sınıfının, Yayınsılar (Siluriformes) takımının 12 cinsini içeren bir ailesidir. Alt ve üst çenedeki bıyıklarıyla ünlü, uzun vücutlu balıklardır. Güney Kutbu hariç diğer kıtalarda temsilcisi bulunan tatlı-su balıklarıdırlar. Pulları yoktur. Avrupa sularının yerlisi yayın cinsi Silurus’tur. Tatlımsı mülayim etlidir. Boyları 2 m ve ağırlıkları 100 kg kadar olabilir. Türkiye’de adi yayın da denilen Silurus glanis ile Mezopotamya yayını olarak tanınan Silurus triostegus olmak üzere iki türü bulunmaktadır.

silver scabbardfish [kılkuyruk, çatal kuyruk, çatalkuyruk balığı, palaska balığı] ® Lepidopus caudatus.

silver sillago [sivriburun gümüş] ® Sillago sihama.

silversides (herring smelts, argentines) [Gümüşbalığıgiller] ® Argentinidae.

silvery cod [pamukçuk balığı] ® Gadiculus argenteus argenteus.

similarity [benzerlik] İki nesne arasındaki cinse özgü benzerlik ölçüsü olup bir ile sıfır arasında yer alan ölçekle belirtilir. ® Dissimilarity (Benzemezlik).

simulation [benzetim] 1- Doğal koşulların laboratuar ya da bilgisayar modelleri kullanılarak sınanması.

simulation [benzetim] 2- Matematiksel formüller kullanarak balığın üretim ve hasadını gösteren önceden kestirimci yaklaşım.

simultaneous hermaphrodite [eşanlı erdişi] ® Synchronous hermaphrodite.

single chain [bakla] Zincirin bir halkası.

single species model [tek türlü model] Ekosistemdeki diğer türlerle etkileşimi dikkate almayan model.

single-celled organisms (unicellular animals) [birgözeliler (birhücreliler)] ® Protozoa.

sinistral [sinistal] Sol tarafı üste gelen yassı balıklar.

sink [batma] Su kolonundaki malzemenin zamanla tabana inmesi.

sinker (weight) [batırıcı (kurşun)] ® Lead.

sinus palleal [manto sinüsü] Midye kabuğu içindeki manto çizgisinin araka girintisi ile ilgili iz.

siphonal [sifonsal] ® Channel.

Siphonophora (siphonophores) [sifonoforlar] Knidliler (Cnidaria) kabilesine dahil omurgasız Hidrozoa sınıfının bir takımıdır. Koloni oluştururlar. Kolonileri medüz görüntüsündedir. Kırmızı soğuk ışık saçarlar (biyoluminesens).

siphonophores [sifonoforlar] ® Siphonophora.

siphonostome [sifon-ağzı] ® Peristome (Karından-bacaklılar).

site [yer] Bir olayın gerçekleştiği yer ve zamanı bilinen belirli bir nokta.

site selection criteria of marine fish cage culture [denizde kafes çiftlikçiliğinin yer seçimi ölçütleri] Yer seçimi ölçütleri üç ulamda (kategoride) özetlenmektedir.

Ulam (Kategori) 1	Ulam (Kategori) 2	Ulam (Kategori) 3
Su kalitesi	Su derinliği	Yasal gereklilik
Sıcaklık	Korunaklılık	Ulaşım-Destek olanakları
Tuzluluk	Taban yapısı	Güvenlik
Kirlilik	Akıntılar	Pazara uzaklık
Askı yük	Hava durumu	İdari strateji
Alg patlaması	Fouling
Hastalık organizmaları
Su değiş tokuşu
Akıntılar
Fouling

size and some interesting relationships [büyüklük ve ilginç bazı ilişkiler] Büyüklük kural ve ilişkileri çerçevesinde dolaylı olarak ortaya çıkan bazı ilginç ilişkiler şöyle sıralanabilir (µ ilişkilidir):

i) Ses µ Büyüklük (küçük canlıların çıkardığı ses tizdir).

ii) Kuşak (nesil) µ Büyüklük (küçük canlılar daha sık kuşak değiştirir).

iii) Ömür µ Büyüklük (küçük canlıların ömrü kısadır).

iv) Hız µ Büyüklük (hız boyla artar, büyükler daha hızlıdır).

v) Çap µ Boy, yükseklik (boy arttıkça gövde çapı büyür). ® Size rules and its relationships (Büyüklük kural ve ilişkileri).

size class [büyüklük sınıfı] Belirli bir boydaki balıkları ifade eder.

size frequency distribution [boy sıklığı dağılımı (boy dağılımı)] Aynı türden, farklı boydaki balıklarda yapılan uzunluk ölçümlerinin hangi boylarda (uzunluk gruplarında) kaçar tane ölçüldüğünü gösteren tablo ya da şekil.

size limit [büyüklük sınırı] Yasal olarak avlanmasına izin verilen balık büyüklüğüdür. Büyüklük alt ve üst sınırlar olarak belirlenebilir. Alt sınır, küçük balıkların pazar boyuna ulaşmasını (kısaca korunmasını) sağlarken üst sınır gelecek kuşakların devamını sağlamak için başarılı döl veren büyük balıkların geride kalmasını hedefler.

size ranges of marine plankton [denizel planktonların büyüklük aralığı] Denizel planktonları geniş anlamda büyüklüklerine göre 3 grupta tanımlamak olasıdır.

Bacterioplankton [Bakteriyoplankton]	0,5-1,0 µ
Phytoplankton [Bitkisel (fito)-plankton]	2,0-300 µ
Zooplankton [Hayvansal (zoo)-plankton]	5,0-10,000 ya da 50,000m (@10-50 mm)

size rules and its relationships [büyüklük kural ve ilişkileri] Büyüklüğün yaşamı yönlendirmesiyle ilgili kurallar şunlardır: i) Güç büyüklükle değişir (Güç µ Ağırlık^2/3), ii) Oksijen, su, besin, sıcaklık vs’nin vücuda girip çıkmasına izin veren yüzey alanı büyüklükle değişir (Yüzey µ Ağırlık^2/3), iii) İşbölümü ve bunun karmaşıklığı büyüklükle değişir (Karmaşıklık µ Ağırlık^a), iv) Bolluk büyüklükle değişir (Bolluk µ Ağırlık^-b), v) Yaşam olaylarının (metabolizma, çoğalma süreci, hareket etme vb’nin) hızı büyüklükle değişir (Metabolizma µ Ağırlık^c) Not: µ = ilişkilidir ve a, b, c ise eğimi gösteren regresyon değeridir). ® Size and some interesting relationships (Büyüklük ve ilginç bazı ilişkiler).

size-at-age [yaşa göre büyüklük] Belirli bir yaştaki balığın boyu ya da ağırlığıdır.

size-at-first-capture [ilk avlanma büyüklüğü] Balığın pazar boyuna ulaşması ve üremeyi gerçekleştirmesi için avlanmasına izin verilen en küçük büyüklük (boy ya da yaş) sınırıdır.

size-at-first-maturity [ilk olgunlaşma büyüklüğü] Balıkların %50’sinin eşeysel (cinsi) olgunluğa ilk kez ulaştığı boyu ya da ağırlığıdır.

skates (rays) [Tırpanagiller (vatozlar)] ® Rajidae.

skegger (samlet, parr) [parmakboy] ® Fingerling.

skewness [yamukluk] Bakışımsız (asimetrik) sıklık (frekans) dağılımı.

skin [deri] Vücudun dış kısmını kaplayan örtü. ® Periostracum.

skin brooder [deride kuluçkalayıcı] Karın bölgesine yumurtalarını yapıştıran balık. Örnek; bazı Güney Amerika yayın balıkları.

skipjack tuna [ton balığı, palamut, çizgiliton, çizgili-orkinoz balığı, yanlışlıka palamut] ® Katsuwonus pelamis.

skipper [reis] Balıkçılık teknelerinde denizcilerin başı, ağ yapım ve kullanımına hakim ve genellikle tekneyi kullanan kişinin (kaptanın) unvanıdır.

skylight [kaporta] Gemi içinde ya da güvertede merdivenlerin üzerindeki kapalı yer.

sl (abbrev) [standart boy] ® Standard length.

slack ice (broken ice, open ice, loose ice, loose pack ice, open pack ice) [gezgin buzlu] ® Pack ice.

sleeping sickness [uyku hastalığı] Tek gözeli (hücreli) asalakların (parazitlerin) neden olduğu hastalık. Balık haftalar boyunca yan yatar, yavaş solur ve çok az hareket eder.

sleepy crab [uykucu yengeç, tüylü yengeç] ® Dromia personata.

slender goby [kayabalığı] ® Gobius geniporus.

slender rainbow sardine [Hint sardalyası] ® Dussumieria elopsoides.

slender rockfish [iskorpit] ® Scorpaena elongata.

slender sargassum [?] ® Sargassum acinarium.

slender sunfish [uzunpervane balığı, büyük pervane balığı] ® Ranzania laevis.

slender swimcrab [?] ® Portumnus latipes.

slick [parlama] Balık sürüsünün yüzeyin altında beslendiğinin göstergesidir. Su yüzeyi yağlı, dışkılı, balık artıklarını içeren parıldayan bir filmle kaplanır. Örnek; beslenmekte olan lüfer balığı (Pomatomus saltator).

sliding keel [kontra omurga] Ana omurganın altına konulan şerit şeklindeki parça.

slime (blenna) [çamur].

slimeheads (roughies, redfish) [Kemikbaşlıgiller] ® Trachichthyidae.

sling (backstrap, back board becket, board bridle, board leg, door legs, door strop) [sapan] ® Backstrop.

slip [kıç rampası] ® Stern ramp.

slipper limpet crepidula [?] ® Crepidula gibbosa.

slipper lobsters [Cırcırgiller, cırcırlar] ® Scyllaridae.

slit [yarık] Doku yüzeyinin uzun, düz, dar kesilerek yarılmış olması hali.

Sloane's viperfish [büyük-ağızlı balık, engerek balığı] ® Chauliodus sloani.

slope [eğim] y=a+bx doğrusal denklemdeki b değeri. Doğrunun eğimi.

sludge worm [tubifeks] ® Tubifex tubifex.

slurpy mouth [tüp-ağız] ® Tube mouth.

small European locust lobster [?] ® Scyllarus arctus.

small lantern fish [ışıldak balığı] ® Diaphus holti.

small red scorpionfish [altın iskorpit balığı, benekliiskorpit, kırmızıiskorpit balığı] ® Scorpaena notata.

small sandeel [kum balığı, küçük kum yılan balığı] ® Ammodytes tobianus.

small triplefin [karabaş balığı] ® Tripterygion melanurus.

smalleye hammerhead [çekiç balığı] ® Sphyrna tudes.

small-headed clingfish [?] ® Apletodon dentatus dentatus.

small-scale fishery (artisanal fishery) [küçük ölçekli balıkçılık] Temelde kendi ihtiyacını karşılayacak kadar kısa süren avcılık olmakla birlikte bazen avın bir kısmı satılabilmektedir. Balıkçılık yakın kıyıda genellikle kayıklarla yapılmakla birlikte kullanılan deniz aracı ve konulan ölçek ülkeden ülkeye ve gelişmişlik düzeyine bağlı olarak değişmektedir.

small-spotted catshark [küçük kedi balığı, dişlikedi balığı, kedi balığı, kedibalığı] ® Scyliorhinus canicula.

smalltooth sand tiger [pamuk balığı] ® Odontaspis ferox.

smalltooth sawfish [incedişlitestere balığı] ® Pristis pectinata.

Smaris chryselis (izmarit) [blotched picarel] ® Spicara maena.

smelt-whitings (sillaginids, sand borers, sand-smelts) [Gümüş-sillagogiller] ® Sillaginidae.

smoked [füme] Tütsülü. Gri renkte olan.

smoked fish [tütsülenmiş balık] Tütsüyle (dumanla) muamele edilerek pişirilmiş (suyu kısmen alınmış) balık. İşlem için özel odalar ve odun kullanılır. Balığın tadı dumansı olur.

smolt [smolt] Tatlı-sudaki gelişmesini tamamlamış ve gri-gümüşümsü renkte erin birey görünümüne dönüşmüş kabaca 2 yaş civarındaki som ya da deniz alası.

smooth callista [?] ® Callista chione.

smooth donax [?] ® Donax variegatus.

smooth dosinia [?]® Dosinia lupinus.

smooth hammerhead [çekiç balığı] ® Sphyrna zygaena.

smooth scallop [?] ® Flexopecten glaber.

smooth swimcrab [?] ® Liocarcinus vernalis.

smoothback angelshark [lekelikeler, keler balığı, keler] ® Squatina oculata.

smooth-hound [öz köpekbalığı, köpek balığı, adi köpekbalığı] ® Mustelus mustelus.

smouth muscle [düz kas] Çalışması istemsiz olan kas. İç organ kası. Örnek; kalp.

snail [salyangoz] Sarmal kabuklu karındanbacaklı yumuşakça.

snails & slugs [karındanbacaklılar] ® Gastropoda.

snails [salyangozlar (Karındanbacaklılar)] ® Gastropoda. (Karındanbacaklılar).

snake (anguis) [yılan].

snake blenny [yılansı balık, kayış balığı] ® Ophidion barbatum.

snake eels [Yılankurdu balığıgiller] ® Ophichthidae.

snake mackerels (escolars) [Kalasbalığıgiller] ® Gempylidae.

snake pipefish [yüzgeçsizdeniziğnesi balığı (yüzgeçsiz-deniziğnesi balığı)] ® Entelurus aequoreus.

snakelocks [deniz-şakayığı] ® Sea anemone.

snakelocks anemone (?) ® Anemonia sulcata.

snap swivel [fırdöndü] ® Swivel.

snapping shrimps [çıt karidesleri] ® Alpheidae.

snatch block [bastika] Palangalarda kullanılan dilli makara.

sneak spawner [sinsi erkek] ® Sneaky male.

sneaky male (sneak spawner) [sinsi erkek] Yumurtlama yerine aniden (ok gibi) yaklaşarak dişinin yumurtalarını döllemek için atmık (sperm) bırakmaya çalışan küçük, baskın olmayan erkek balık.

snipefishes (shrimpfishes, razorfishes, trumpet fishes) [Çullukbalığıgiller] 1- ® Centriscidae.

snipefishes [Borubalığıgiller] 2- ® Macroramphosidae.

snout [burun] Gözlerin önünde, başın uç kısmı.

snout length [burun boyu] Başın en uç kısmı ile göz çukuru kenarına olan uzaklık.

snow [(kar) deniz karı] ® Marine snow.

SO (abbrev) [güneyli salınım] ® Southern Oscillation.

social constraints [sosyal kısıtlamalar] Balıkçıların davranışı ya da yerel topluluğun balıkçılığa giriş (geçiş) sınırlaması.

sodium thiosulfate (thiosulfate sodium) [sodyum-tio-sulfat] Kimyasal formülü Na₂S₂O₃ olup Winkler yöntemiyle çözünmüş oksijenin belirlenmesinde titre (titrant) olarak kullanılır.

soft coral [epizoantus] ® Epizoanthus.

soft corals [yumuşak mercanlar] ® Octocorallia.

soft ray [yumuşak ışın] Boğumlu, bölümlü basit ya da çatallı yüzgeç ışını.

soft release [yumuşak salma] Stoku desteklemek vb amaçla balıklar salıverilmeden önce yeni ortama uyum sağlamaları ve üzerlerinden taşınma vb gerginliği atmaları için bir süre salıverilecekleri yerde bekletildikten sonra salıverilmeleri. ® Sert salma.

soft water [yumuşak su] Çözünmüş kalsiyum (Ca) ve magnezyum (Mg) tuzları derişiminin (konsantrasyonunun) az olduğu su.

soft-finned fish [Yumuşak-yüzgeçliler] ® Malacopterygii.

softhead grenadier [?] ® Malacocephalus laevis.

softshell clams [?] ® Myidae.

so-iuy mullet [Rus kefali, pelingas] ® Mugil soiuy.

SOLAS (abbrev) (International Convention for the Safety of Life at Sea) [Uluslararası Denizde Can Emniyeti Sözleşmesi].

sole plate [kapı tabanı] Trol kapısının alt tarafını (deniz tabanına bakan kenarını) saran kaplama, demir koruyucu.

Solea solea syn: Solea vulgaris (common sole) [dil balığı] Tabansal (demersal) ve okyanus-göçerdir (okyanodromdur). Acı-suya girer. 0-150 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=80 cm ve ağırlığı 3 kg kadar olabilir. Sıkça rastlanan en uzun boylu dil 45 cm civarındadır. 26 yıl yaşayabilir. Ticari balıkçılığı ve yetiştiriciliği çok önemlidir. Genellikle tek gezer. Kendisini kumlu, çamurlu tabana gömer. Kışın derine iner. İçgöçü (stoğa katılımı) değişkendir. Üreme göçü yapar.

Solecurtidae (?) [?] Kabukları eşit ve dikdörtgen şekillidir. Dış yapısı (yontusu) aslında eş merkezli ya da çaprazidir. Kabukların eklemi genellikle 2 asıl dişlidir; bazen bunlara yan dişler eklenir. Kabuklarda iki yaklaştırıcı kas izi vardır. İç kenarlar pürüzsüzdür. Solungaçlar yapraksı tiptir. Ayak dil gibi; sifonlar uzun ve ayrıktır. Akdeniz sular siteminde ailenin 12 türü yaşamaktadır.

Solecurtus strigilatus (rasp short razor) [?] Sin. Solenocurtus strigillatus. Kabuk katı olup eni yüksekliğinin (boyunun) yaklaşık 2 katı kadardır. Dış deri zarsı, esmerimsi olup dökülebilir. Kabuklardaki eklem 2 asıl diş ve bir kıvrık kancaya sahiptir. Manto sinüsü (yayı) geniş ve derindir. Rengi dışta pembe, içte beyazdır. Boyu en çok 8 cm olur. Sıklıkla rastlanan boyu 7 - 7 cm kadardır. Temiz ve ince kumda ve çakıllı kesimlerde görülür. Organik birikinti ile beslenir. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

Soleidae (soles, true soles) [Dilbalığıgiller] Işınlı-yüzgeçliler (Actinopterygii) sınıfı, Yanyüzersiler (Pleuronectiformes) takımı Soleoidei alttakımının bir ailesidir. Ailenin sistematiği sorunlu olmakla birlikte bugün 28 cinste 135 türün yer aldığı söylenebilir. Aile, Akdeniz’de 7 cinste 16 tür ile temsil edilir. Gövdeleri oval olan yassı balıklardır. Gözler sağ taraf üstüne kayarak yerleşmiştir. Ağız küçük ve altta olup az çok yay gibi eğiktir. Dişler küçük olup kadife gibidir ve zor görülür, hatta bazen yoktur. Yüzgeçlerde sert ışın bulunmaz. Kuyruk yüzgeci ayrıdır. Her iki yüzeyde de (altta üstte) yanal çizgi vardır. Pullar taraksıdır (ktenoidtir), dokununca kabadır. Gözlerin olduğu tarafta renk koyu kahverengi, gri lekelidir. Kör (alt) taraf beyazımsıdır. Kıyıdan 1,000 m derinliğe kadar olan ılıman denizlerin kumlu çamurlu tabanında yaşayan balıklardır. Kabuklular ve diğer omurgasızlarla beslenirler. Su kolonunda yumurtlarlar.

Solemya togata (Mediterranean awning clam) [?] Yanlardan basık kabuklar eşittir. Ön ve arak esner (açılır). Kancalar küçük, arka uca daha yakın olup belirgin değildir. Kabuk dışı neredeyse pürüzsüzdür. Dış deri (zar) açık esmer, çok yapışık, kalın ve gösterişli görünümlüdür. Eklem dişsizdir. İç kenar pürüzsüzdür. Boyu en çok 9,3 cm olurken sıklıkla rastlanan boyları 3 - 4 cm kadardır. Organik maddece zengin, çamurlu ve ince kumlu kesimlerde görülür. Tabana gömülü yaşar. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege kıyılarında yer yer (aralıklarla) bulunur. Avcılığı vardır.

Solemyidae (solemyids) [?] Sindirim sistemleri çok küçüktür ya da yoktur. Beslenme uzantıları çok kısa olup dışarıya ulaşmaz. Bu tür kükürt oksitleyen bakterilerin konağıdır. Konak sembiyoz yaşadıklarına kemoototrof yaşama ortamı sağlar ve bunlar H₂S indirgerler. Akdeniz sular sisteminde tek türü bulunmaktadır.

solemyids [?] ® Solemyidae.

Solen marginatus (grooved razor shell, grooved razor clam) [?] Sin. Solen vagina. Kabuk dikdörtgen yapılı olup sırtsal ve karınsal kenarlar neredense düzdür. Eklem tek bir asıl dişe indirgenmiştir. Dıştan abuk rengi sarıya çalar, sıkça esmerdir. Dış deri parlaktır. Kabuk içi beyazdır. Boyu en çok 17 cm olabilir. Genelde rastlanan boyları 9 ile 11 cm arasındadır. Temiz kumlu ya da çamurlu tabanda yaşar. Eşeyler ayrı olup yumurtlayıcıdır. Askı yük ile beslenir. Türkiye'nin tüm kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır. Karadeniz'de avlanmaz.

Solen marginatus (razor clam) [ustura midyesi] Çift kabuklu olup uzuncadır. Sifonu kısadır. Tabanın hemen altında yaşar. Kendisini çok hızlı gömer. Kabuklarını açıp kapayarak yüzer. Türkiye sularında Ensis ensis, Solen marginatus, Solen vagina türleri bulunmaktadır.

Solen vagina (grooved razor shell, grooved razor clam) [?] ® Solen marginatus.

solenette [akdil balığı, dil balığı, küçük dil balığı] ® Buglossidium luteum.

Solenidae (razor clams) [usturamidyesigiller; ustura midyeleri] Kabuklar eşit, dar ve uzamış şekilli olup bir bıçağı andırmaktadır. Yanlardan eşit değildir. Kabuklar ön ve arkadan açılır (esner). Dışı genellikle eşmerkezli büyüme halkalıdır. Dış bağ, kabuk enince uzayan doğrusal bir oluğa yerleşmiştir. Eklem alçaktır. Manto sinüsü derin değildir. İç kenar pürüzsüzdür. Solungaçları yapraksı tiptir. Sifonlar kısa, birliktedir. Uçtaki güçlü ve genişlemiş ayak kuma aniden ve hızla gömülmeye uygundur. Akdeniz sular sisteminde 6 türü bulunmaktadır.

Solenocera membranacea (Atlantic mud shrimp) [?] Yumuşak gövdelidir. Rengi kızıl turuncu olup az ya da çok şeffaftır. Boyu en çok 12 cm olup sıkça rastlanan boyu 8 - 10 cm kadardır. Çamurlu tabanda 40 m ile 700 metreler arasında demersaldir. Çoğunluğu 50 m ile 450 m arasında yayılır. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege kıyılarında bulunur. Ticari avcılığı vardır ve iyi av verir.

Solenocurtus antiquatus (antique razor clam) [?] ® Azorinus chamasolen.

Solenocurtus strigillatus (rasp short razor) [?] ® Solecurtus strigilatus.

soles (true soles) [Dilbalığıgiller] ® Soleidae.

solid [katı] Belirli bir hacmi ve şekli olan.

solid waste [katı atık] Katı haldeki atık madde.

solitary [yalnız] Tek başına ve benzerlerinden ayrı yaşayan ve var olan canlı.

soluble BOD [çözünür BOD] Filtrelenmiş suda ölçülen BOD. ® Biyokimyasal oksijen ihtiyacı.

solute [çözülen] Çözücü içerisinde dağılmış gaz ya da katı madde.

solution [çözelti] İki ya da daha çok maddenin eş-dağılmış karışımı.

solvent [çözücü] Çözeltinin ana parçası. Örnek; NaCl’ün çözücüsü sudur. Çözücü su değilse belirtilir. Proton alan çözücülere protofil (protophyllic) çözücü (su), proton verenlere protojen (protogenic) çözücü (sıvı HCl), proton almayanlara aprotik (aprotic) çözücü (toluen) denmektedir.

som hastalığı [salmon disease] Alabalıkgillerde görülen bakteriyel bir hastalık.

some interessant characteristics of marine plants [denizel bitkilerin ilginç bazı özellikleri] Bu özellikler şöyle özetlenebilir: i) Denizde yaşayan bitkisellerin bir kısmı tamamıyla kendibeslek (ototrof) değildir. Bunlarda bazı vitaminleri dışarıdan almak zorundadırlar ki buna auxotrphy denmektedir. ii) Birçok tür öncelikle kendibeslek (ototrof) olmalarına karşın çözünmüş besinleri ve parçacıkları gözelerine (hücrelerine) alarak dış-beslek (heteretrof) olarak da beslenebilirler. iii) Bütün bitkiler solunur. Böylece daha önce ürettikleri besini tüketirler. iv) Birçok alg türü çevresine bazı kimyasalları verir. Örnek; kızıl gelgit organizmaları.

somite [somit] Vücut kısmı, vücut bölümü.

sonar (abbrev) (SOund NAvigation and Ranging-SONAR) [su altı radarı (sonar)] Bu cihaza balıkçılar çoğunlukla su altı radarı demektedir. Yankı iskandilinin ses dalgalarını istenen belirli (dikey, yatay ya da bunların arasında kalan) bir açıyla yayan, dinleyen, işleyen sistemdir.

sonic muscles [ses kasları] Balıkların hava kesesiyle birleşik olup ses çıkarmada kullanılan kaslar.

sonic scattering layer [ses dağıtan tabaka] ® Sound scattering layer.

soniferous [ses çıkartan] Birçok balık su altında ses çıkartır. Örnek; kırlangıç balığı (Trigla lucerna).

sore [yara] Tallus yüzeyindeki iyice sınırlanmış çoğalma bölgelerini oluşturan kist grubudur.

sound scattering layer (sonic scattering layer) [ses dağıtan tabaka] Herhangi bir tabaka ya da nesne, çarpan ses dalgalarını dağıtarak yansıtır.

sounder [iskandil] Yüzeyden tabana olan derinliğin ölçümünde kullanılan araç.

sounding [iskandil] 1- Derinlik ölçmek.

sounding [iskandil] 2- Ölçülen su derinliği.

source [kaynak] 1- ® Spring.

source [kaynak] 2- Belirli bir amaç için suyun alındığı su kütlesi.

source [kaynak] 3- Kullanılan ya da ihtiyaç duyulan nesne ve malzeme ve canlıların bulunduğu kesim.

source [kaynak] 4- Alıcı ortama atık veren öge (atık su, fabrika vb).

sources of errors in fisheries acouticical method [balıkçılık akustiği yönteminin hata kaynakları] Yöntemin hataları şöyle listelenebilir: i) Çeviricinin (transducer) ister gemide sabit ister bir gövde içerisine çekilen türden olsun yüzeyden belirli bir derinlikte tutulması gerekmektedir. Bu alan örneklenememektedir. ii) Çeviricilerin görmedikleri, örnekleme yapılamayan bir kaç metrelik kör bölgesi vardır. iii) Geminin sallanması sonucu ses dalgalarının tabana dik gitmemsi, tabanın hemen üstünde yer alan bir tabakanın işlem dışı tutulmasını gerekir ki buna da ölü alan denmektedir.

south [kıble, güney, (cenup, cenub)].

South American lungfish (African lungfish) [Balçıkbalığıgiller] ® Lepidosirenidae.

south European toothcarp (Mediterranean killifish) [dişli-sazancık] ® Aphanius fasciatus.

south southeast [kıble-keşişleme] Güney-güneydoğu.

south-east [keşişleme] Güneydoğu.

southern ninespine stickleback [uzundikence balığı, küçük güney dikenli balığı] ® Pungitius platygaster.

Southern Oscillation (SO) [güneyli salınım] El Niño (küçük oğlan) ve La Niña (küçük kız) olarak adlandırılan sıcaklık dalgalanmalarının atmosferdeki etkilerine verilen ad. ® El niño.

southern rough shrimp [?] ® Trachypenaeus curvirostris.

south-southwest [kıble-lodos] Güney-güneybatı.

south-west [lodos] Güneybatıdan esen rüzgâr için kullanılan genel isim. Denizcilikte güneybatı yönü.

sp. (abbrev) (species, sp.) [tür].

sp. ind. (sp. indet.) (abbrev) (species indeterminate) [yeri belirsiz tür].

sp. n. (sp. nov.) (abbrev) (species nova) [yeni tür].

sp. rev. (abbrev) (species revivisco) [?] Daha önceki eşanlamlı adın tekrar kullanılması.

SPA (abbrev) [ardışık popülasyon analizi] ® Sequential Population Analysis.

space [uzay] Galaksi, uydu ve yıldızların bulunduğu evren.

spaghaetti tag [spagetti markası] Bakır telinin yalıtım malzemesi ve iğne yardımıyla büyük balıklara takılan işaret. ® Carlin tag (Carlin markası). ® Lea tag (Lea markası). ® Petersen tag (Petersen markası). ® Pop-up tag (Pop-ap marka). ® Hot branding (Sıcak-dövme marka). ® Cold branding (Soğuk-dövme marka). ® Gill clamp (Solungaç markası).

spaghetti trawl [halat trol] ® Rope trawl.

Spanish agar [?] ® Pterocladia capillacea.

Spanish ling [gelincik, uzungelincik balığı] ® Molva macrophthalma.

Sparidae (porgies) [İzmaritgiller] ® Centracanthidae.

Sparisoma cretense (parrotfish) [iskaroz, papağan balığı] Resiflerle ilişkilidir. 20-50 m derinliklerde bulunur. Boyu TL=50 cm olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Kayalık kıyıda ve sığ suda yaşar. Otoburdur (herbivordur). Uzmanlaşmış gırtlak kemiği ve kasları vardır.

Sparus aurata (gilthead seabream) [çipura, alyanak] Tabansaldır (demersaldır). Acı ve tatlı-suya girer. 1-150 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=70 cm ve ağırlığı 17 kg olabilir. 11 yıl yaşayabilir. Ticari balıkçılığı ve yetiştiriciliği önemlidir. Çoğunlukla 30 m derinlikte deniz çayırları ve kumluk tabanda bulunur. Küçük gruplar oluşturur. Aslında etoburdur (karnivordur) bazen otoburlukta (herbivorlukta) yapar. Sıkça acı suda bulunur.

spat [küçük istiridye (spat)] Küçük istiridyeler için kullanılır. Veliger (kurtçuk) evresini aşıp bir yere yapışmış istiridye.

spatial [uzaysal] Yere göre düzenlenmiş ve yerleşmiş.

spatial closure [alansal yasak] Sürekli ya da mevsimsel olarak belirli bir alanda (bölgede) ya da kıyı şeridinde balıkçılığın yasaklanması. Stok tahminlerinde çoğunlukla dikkate alınmamaktadır.

spatial heterogeneity [yerel benzemezlik] Basit model uygulamalarında yok sayılan (dikkate alınmayan) yaşam-alanlar ile canlıların dağılımlarının birbirinin benzeri olmayan doğası.

spawn [yumurta] 1- Balık ya da diğer organizmaların yumurtası.

spawn [yumurtlamak] 2- Üreme aşamasında çok sayıda yumurtaları bırakmak (dökmek) ve döllemek.

spawn binding [yumurta tutma] Akvaryumda erkek bireyin bulunmaması nedeniyle olgun yumurtalardaki başarısızlık. Yumurtalar suya bırakılabileceği gibi, balık tarafından geri emilebilir ya da bozulabilir.

spawned out [yumurtlamış] ® Spent fish.

spawner [yumurtlayan (anaç)] Yumurtlama dönemindeki balık. ® Egg-layer (Yumurtlayan).

spawner trap [yumurtlayan tuzağı (anaç tuzağı)] Üreme aşamasına gelmiş balıkların yumurta ve atmığını kültür amacıyla almak (anaç olarak kullanmak) için ırmak ya da balık merdiveni ya da geçidine konulmuş yönlendirici set, çit.

spawner-recruit relationship [yumurtlayan-içgöçer (stoğa katılan) ilişkisi] Stoka katılan genç balık ya da iç-göçer sayısının ana-baba sayısıyla olan bağlantısı, ilintisi.

spawner-to-spawner ratio [yumurtlayan-yumurtlayan oranı] Bir önceki yumurt-layanlardan gelen kuşağın ürettiği yumurtlayanlar sayısının tahminidir. Yumurtlayan-yumurtlayan oranının 1,0 olması ortalama olarak her yumurtlayanın yumurtlama aşamasına kadar yaşayan bir yeni kuşak verdiğini ima etmektedir.

spawning [yumurtlama] Yumurta ve atmığın döllenme için suya bırakılması.

spawning area [yumurtlama alanı] Yumurtlamanın gerçekleştiği bölge.

spawning biomass [yumurtlayanlar biyokitlesi] Bir popülasyonda eşeysel (cinsi) olgunluğa ulaşmış bütün balıkların toplam ağırlığıdır.

spawning channel [yumurtlama kanalı] Belirli bir balığın ihtiyaçları doğrultusunda akıntı hızı, su derinliği vb’nin en uygun koşulda tutulduğu ve kontrol edildiği yapay kumlu çakıllı tabana sahip yumurtlama alanı. Ekonomik getirisi yüksek balıklar için özellikle dikkate alınmaktadır. Örnek; Mersin balıkları.

spawning colour [yumurtlama rengi] Yumurtlama sürecinde balıkların aldığı renk.

spawning fishery [yumurtlama balıkçılığı] Yumurtlama davranışı ve bölgesine ait bilgilere dayalı balıkçılık.

spawning ground (spawning place) [yumurtlama alanı (üreme alanı, yeri, bölgesi)] Balıkların yumurta bıraktıkları özel koşullara sahip bölgedir ve avcılığın yanında birim stok’un belirlenmesi için de kullanılır.

spawning mark [yumurtlama halkası (üreme markas)ı] ® Spawning ring (Üreme halkası).

spawning migration (gametic migration) [üreme göçü (yumurtlama göçü)] 1- Çoğalmak amacıyla örneğin yumurtlamaya uygun alanlara gitmek. Yumurtlama göçü de denir. ® Migration (Göç).

spawning migration (gametic migration) [üreme göçü (yumurtlama göçü)] 2- Balıkların beslenme ya da kışlama alanından yumurta bırakacakları alana, bölgeye hareketi.

spawning period [yumurtlama dönemi (üreme dönemi)] Yumurtlamanın olduğu belirli zaman aralığı.

spawning place [yumurtlama alanı] ® Spawning ground.

spawning pond [yumurtlama havuzu] Doğal yumurtlamayı sağlamak için akvakültürde bu amaçla oluşturulan özel yapay havuz.

spawning population [yumurtlayan popülasyon] Yumurtlama döneminde popülasyonun erinleşmiş bireyleri.

spawning potential ratio [üreme potansiyeli oranı] İçgöçer (stoğa katılan) başına düşen yumurtlayan ve avlanan stok biyokitlesi bölü içgöçer başına düşen yumurtlayan fakat avlanmayan stok biyokitlesidir (SSB/R)_f/(SSB/R)_uf. SSB=Spawning Stock Biomass (yumurtlayan stok biyokitlesi), R=Recruit (içgöçer), f=fished (avlanan) ve uf=unfished (avlanmayan).

spawning ring [üreme halkası] Yumurtlama gerginliği ve beslenmenin yavaşlatılmış ya da durdurulmuş olması sonucu balıkların sert aksamlarında oluşan ve bazen yıllık halkalara çok benzeyen ikincil halka.

spawning season [yumurtlama mevsimi (üreme mevsimi)] Balıkların üremek için eşeysel (cinsel) aktif oldukları yılın belli bir dönemi.

spawning spread [yumurtlamanın yayılması] Yumurtlamanın başlaması ile tek bir batın değil bir çok batın süren yumurtlamanın sona ermesi arasında geçen süreç.

spawning stock (adult stock) [erin stok] 1- Bireylerinin %50’sinin cinsi olgunluk yaşı ya da boyuna ulaşmış olduğu stok.

spawning stock (adult stock) [yumurtlayan stok] 2- Stoğun eşeysel (cinsi) olgunluğa ulaşmış yumurtlama kabiliyetindeki kısmı. Belirli bir yaş ve boyun üstünde olup %50’si eşeysel (cinsi) olgunluğa ulaşmış bireylerin sayısı ya da biyokitlesi ki buna erin stok da denmektedir.

Spawning Stock Biomass (SSB) [yumurtlayan stok biyokitlesi] 1- Bir stokta eşeysel (cinsi) olgunluğa ulaşmış balıkların toplam ağırlığıdır. Bunun miktarı yıllığın şiddeti, sömürme şekli, büyüme, balıkçılık ve doğal ölüm oranları, eşeysel (cinsi) olgunluğun başlaması ile çevresel faktörlere bağlıdır.

Spawning Stock Biomass (SSB) [yumurtlayan stok biyokitlesi] 2- Bireylerinin %50’si eşeysel (cinsi) olgunluk yaşı ve boyuna ulaşmış balıkların toplam ağırlığıdır.

Spawning Stock Biomass per Recruit (SSB/R) [içgöçer (stoğa katılan) başına düşen yumurtlayan stok biyokitlesi] 1- Belirli bir yaştaki içgöçerin yumurtlayan stok biyokitlesine, beklenen ve ömrü boyunca yapabileceği (örneğin 2 birey/yaş grubu gibi bir) katkıdır. Verilmiş bir sömürme yapısı, büyüme ve doğal ölüm oranında her bir F düzeyi için beklenebilir SSB/R denge değeri hesaplanabilir. Verilen bir x yaşı için SSB/R’nin en yüksek değerine balıkçılığın olmadığı (F=0) durumunda ulaşılır.

Spawning Stock Biomass per Recruit (SSB/R) [içgöçer başına düşen yumurtlayan stok biyokitlesi] 2- Stoğa katılan başına düşen yumurtlayan stok biyokitlesi. Yumurtlayan stok biyokitlesinin iç-göçer sayısına bölümüdür.

species [tür] Yapısal özellikleri ve genetik karakterleri birbirine benzeyen ve yine aynı genetik karakterde yeni kuşaklar verebilen bireylerin tümüdür. Kısaca biyolojik genetik bir bütündür.

species aggregate [türler yığını] Yapısal özellikleri yönünden birbirine benzeyen ve bu nedenle tanımlanması zor türler grubu.

species assemblage [türler asemblajı] Belirli bir bölgede bir arada olup belirli bir av aracıyla avlanan türler grubu.

species group [türler grubu] Ayrıntılı çözümleme yapılmadan ayırt edilemeyen, bir arada oldukları kabul edilen türler grubu.

species indeterminate (sp. ind., sp. indet.) [yeri belirsiz tür] Özgün (original) tanımlamasından tanınamayan tür.

species name [tür adı] Türe verilen taksonomik addır. Linne’nin isimlendirme sisteminde her bir türün iki adı vardır (Örnek; Mullus barbatus-keserbaş barbunya). Bu ad uluslararası bilimsel topluluklar tarafından ortak tanım için kullanılır.

species nova (sp. n., sp. nov.) [yeni tür] Bilimsel adı, türü tanımlayana göre konulmamış tür.

species richness [tür zenginliği] Bir bölge ya da yaşam-alandaki tür sayısıdır.

specific gravity [özgül yerçekimi] Madde yoğunluğunun su yoğunluğuna oranını gösteren kavram.

specific growth rate [özgül büyüme oranı] Akvakültürde belirli bir süre sonra üretimi tahmin etmede kullanılan terim. Özgül büyüme oranı = (Hasat ağırlığı-Stoklama ağırlığı)/Üretim periyodu x 100.

specimen [örnek] Bilimsel örnekteki birey.

speckled ray [vatoz] ® Raja polystigma.

speckled shrimp [?] ® Metapenaeus monoceros.

spectrophotometer [spektrofotometre] Işığın dalga boyunu hassas ölçen alet. Alet ışık demetinin ortamda yayılma, yansıma ve geçirgenliğini ölçer.

speed log [parakete] Gemi ya da teknenin hızını ölçen alet.

spent fish (spawned out) [yumurtlamış] Yumurtlamayı tamamlamış (yumurta ve atmığı bırakmış) olup bitkin haldeki balık.

sperm [atmık, ersuyu] Erkek tohum hücresi.

sperm packet [atmık paketi] Erkekten dişiye gonopodium üzerinden aktarılan atmık kütlesi. Örnek; Poeciliidae ailesi.

sperm sac [atmık kesesi] Erkek köpek balıklarında atmık bir pasaj (ductus deferens) üzerinden geçerek atmık kesesine iner.

sperm whale (cachalot) [ispermeçetbalina, adabalığı, amberbalığı, kadırga balığı] ® Physeter catodon.

sperm whales [İspermeçetbalınasıgiller] ® Physeteridae.

spermathophore [atmık (sperm) kapsülü, spermatofor] Atmık (sperm) kümesinin sarılı olduğu kapsül. Kafadanbacaklılarda atmık (sperm) bezinin ürettiği boru şeklinde atmık kabı olup atmığın depolanması ve atmığın çiftleşmede toplu aktarım düzeneği. Döllenme çiftleşmeden çok daha sonra olabilir. ® Hectocotylus.

spermatium [spermatyum] Erkek eşeylik hücresidir, kamçılı değildir (Kırmızı alglerde görülür).

spermatocyste [spermatosist] Erkek eşeylik hücresi ihtiva eden gametosisttir (erkek eşeylik hücreleri genellikle çoktur).

Spermatophyta [Spermatofita] Çiçekli bitkiler.

spermatozoa [spermatozoa] Kamçılı erkeklik gameti (sperm). Atmık.

spermatozoid [spermatozoid] Kamçısı oluşmuş erkek eşeylik hücresidir (halen anterozoit olarak da adlandırılır).

Sphaerechinus granularis (violet sea urchin) [?] Gövde yuvarlak ve oldukça yüksektir. Koyu mor’dan kırmızımsıya olan dikenler karakteristiktir. Diken uçları beyaz olup dikenler ya tamamıyla beyaz ya da mordur. Çapı en çok 13 cm, dikenler 2 cm kadardır. Sahanlık alanında 100 m derinliğe kadar yayılır. Otoburdur. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege kıyılarında yer yer ve Marmara kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

Sphaerocardium paucicostatum (poorly ribbed cockle) [?] ® Acanthocardia paucicostata.

Sphaeronassa mutabilis (changeable nassa) [?] ® Nassarius mutabilis.

sphinx blenny [horozbina] ® Aidablennius sphynx.

Sphoeroides pachygaster (blunthead puffer) [balon balığı] Tabansaldır (demersaldır). 50-480 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=50 cm’den büyük olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Kumlu, çamurlu kayalık zeminde bulunur. Genç bireyleri yüzücüdür (pelajiktir). Soyu tehlikedeki türler içerisinde hassas sınıfında yer alır.

Sphyraena obtusata (obtuse barracuda) [iskarmoz balığı, iskarmoz] Resif kesimiyle ilgilidir ve acı suya girer. 20-120 m derinliklerde yayılır. Boyu TL=55 cm olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Kızıldeniz’den Akdeniz’e göçmendir. Deniz kulaklarına girer, deniz çayırları üzerinde sürü oluşturur. Günlük davranış gösterir.

Sphyraena sphyraena (European barracuda) [iskarmoz, barakuda balığı, turna balığı] Yüzücüdür (pelajiktir). 0-100 m derinliklerde yayılır. Boyu TL=165 cm ve ağırlığı 4 kg kadar olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir.

Sphyraena viridensis (yellowmouth barracuda) [iskarmoz] Yüzücüdür (pelajiktir). Boyu TL=140 cm ve ağırlığı 8 kg civarında olabilir. Çoğunlukla Sphyraena sphyraena ile karıştırılır. Bir olasılıkla Sphyraena sphyraena ile benzer özellik ve dağılım gösterir.

Sphyraenidae (barracudas) [İskarmozgiller] Actinopterygii sınıfı, Perciformes takımı, Sphyraenidae ailesi 1 cinste (Sphyraena) 27 türü barındırmaktadır. Gövde uzun, baş büyük, yüz uzun ve sivridir. Ağız büyüktür, alt çene üst çeneyi geçer. Dişler kuvvetlidir. İki sırt yüzgeci de kısadır ve birbirlerinden ayrıdır. Sırt yüzgeçlerinde sert ve yumuşak ışın bulunur. Kuyruk çatallaşmıştır. Yanal çizgi iyi gelişmiş ve neredeyse düz çizgi halindedir. Pullar çemberimsidir (sikloidtir). Gümüş renkli gölgelerle sırt gri ve mavi-yeşil arası bir renktedir, karın daha açık olup beyaza yakındır. Gövdede şeritler ya da lekeler vardır. Doymak bilmez leşçildir, tropikal ya da ılıman denizlerde, özellikle kıyı sularında, bazen de 100 m derinliğe kadar yayılır. Küçük bireyleri sürü halinde gezerken büyükler yalnız gezer. Bazı türlerin boyu 2 m’ye yakındır. Avlanırken hızları 45 km/saate ulaşabilir. Sphyraena sphyraena türü Akdeniz ve doğu Atlas Okyanusunda yayılmıştır. Çamurlu sığ sulara girmez.

Sphyrna lewini (scalloped hammerhead) [çekiç balığı] Okyanus-göçerdir (okyano-dromdur). Acı-suya girer. 0-512 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=4,3 m ve ağırlığı 152 kg olabilir. 35 yıl kadar yaşar. Ticari balıkçılığı vardır. Koylara girer. Kıyısal göçmendir. Daha çok sahanlık üzerinde bulunur. Gençleri büyük sürüler oluştururken erin ve büyük olanlar sürü oluşturdukları gibi tek ya da çift gezerler. Canlı doğurucudur (vivipardır). 15-55 yavru verebilir. Soyu tehlikedeki türler listesinde az tehlikede sınıfında yer alır.

Sphyrna tudes (smalleye hammerhead) [çekiç balığı] Taban-yüzücüdür (bento-pelajiktir). En az 12 m derinlikte rastlanır. Sahanlık üzerinde yaşar. Boyu TL=134 cm olabilir. Balıkçılığı, geçimini sağlama düzeyindedir. Hakkında az bilgi vardır. Canlı doğurucudur (vivipardır). Batında 6-9 yavru verir.

Sphyrna zygaena (smooth hammerhead) [çekiç balığı] Okyanus-göçerdir (okyano-dromdur). Acı-suya girer. 0-200 m derinliklerde rastlanır. Hem açıkta hem de yakın kıyıda bulunur. Boyu 5 m ve ağırlığı 400 kg olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Gençleri büyük gruplar halinde olmak üzere yazın kuzeye göçer. Canlı doğurucudur (vivipardır). 30-40 yavru doğurur. Vücut ve organları çeşitli şekilde kullanılır. 2,5-3 m’de eşeysel (cinsi) olgunluğa ulaşır. Soyu tehlikedeki türler listesinde az tehlikede sınıfında yer alır.

Sphyrnidae (hammerhead sharks, bonnethead, scoophead sharks) [Çekiçbalığıgiller] Kıkırdaklılar (Chondrichthyes) sınıfı, Keskisolungaçlılar (Elasmobranchii) altsınıfının Selachimorpha üsttakımıdaki Carcharhiniformes takımın bir ailesidir. Aile iki cinsi kapsar (Sphyrna 8 tür) ve Eusphyra 1 tür). Boyları 2-6 m kadardır. Kafaları yanlara doğru uzamış olup yassılaşmış çekici andırır. Gözler ve burun bu uzantılar üzerindedir. Saldırgan yırtıcılardır. Vatoz, balık, kafadanbacaklılar, kabuklular ve diğer köpek balıklarıyla beslenirler. 100 ve daha çok bireyi barındıran sürü oluştururlar. Akşamüstü avlanırlar. İç döllenmeyle yılda bir kez 12-15 yavru verirler. Gebelik 10-12 ay sürer.

Spicara chryselis (izmarit) [blotched picarel] ® Spicara maena.

Spicara flexuosa (izmarit) [blotched picarel] ® Spicara maena.

Spicara maena (blotched picarel) [beyazgöz balığı, beyazgöz izmarit, izmarit, menekşe balığı, melana] Yüzücü (pelajik) olup 30-130 m derinliklerde görülür. Boyu TL=27-28 cm civarında olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Kıyısaldır. Posidonia çayırları üzerinde sıkça rastlanır. Önce dişi, sonra erkek olan (protandri) erseliktir (hermafrodittir).

Spicara smaris (picarel) [izmarit balığı, izmarit, smirida, istrongiloz balığı, istrangiloz] Yüzücüdür (pelajiktir). 15-328 m derinliklerde bulunur. Boyu TL=20 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Posidonia çayırları ve çamurlu tabanda bulunur. Üreme dönemi hariç sürü oluşturur.

spicate cerithe [?] ® Cerithium alucastrum.

spider crabs [Örümcek-yengeçgiller] ® Majidae.

spider octopus (?) ® Octopus salutii.

spider(s) [örümcek(ler)] ® Araneida.

spiderfish [Akdeniz örümcek balığı] ® Bathypterois mediterraneus.

spillover [taşmış] 1- Deniz koruma alanından avcılığın yapıldığı alana hareket eden erin balık.

spillover [taşmış] 2- Deniz koruma alanından alan dışında kalan çevreye yayılmış balık kurtçukları (larvaları).

spindle snails (?) ® Fasciolariidae.

spine [diken] İskelet ya da derideki keskin ve sert dikensi kemik yapı. Örnek; yırtıcıları caydırmaya yarayan solungaç kapağının ön kısmındaki dikenler.

spine [sert ışın] Balık yüzgecini destekleyen dikensi ışın. Bölmeli değildir. Sert ışın sayısı Romen rakamlarıyla verilir.

Spinefoots (rabbitfishes) [Sokar-balığıgiller (Çarpan-balığıgiller)] ® Siganidae.

spinner shark [sivriburun camgöz] ® Carcharhinus brevipinna.

spinosus (thorny) [çokdikenli] ® Spinous.

spinous (spinosus, thorny) [çokdikenli] Dikence zengin. Çok dikeni olan.

spinous spider crab (?) ® Maja squinado.

spiny bonnet (?) ® Cassidaria echinophora.

spiny butterfly ray [iğnelivatoz, kazıkkuyruk balığı, kazıkkuyruk] ® Gymnura altavela.

spiny cockle (?) ® Acanthocardia aculeata.

spiny dogfishes (spiny sharks, dogfish sharks) [Camgözgiller (köpek balıkları)] ® Squalidae.

spiny eels [Geriçenelibalıkgiller] ® Mastacembelidae.

spiny file shell (?) ® Lima lima.

spiny gurnard [kırlangıç] ® Lepidotrigla dieuzeidei.

spiny lobster (rock lobster, languste) [böcek] ® Palinurus.

spiny lobsters [Dikenli-ıstakozgiller] ® Palinuridae.

spiny sharks (spiny dogfishes, dogfish sharks) [Camgözgiller (köpek balıkları)] ® Squalidae.

spiny shrimp [?] ® Pontophilus spinosus.

spiracles [nefes deliği] Keskisolungaçlılarda (Elasmobranchii) yani köpek balıkları ve vatozlarda her iki gözün arkasında yer alan deliklere denmektedir. Bu deliklerden Keskisolungaçlılar dinlenme anında solungaçlarına su fışkırtırlar.

spiral [sarmal(sı)] ® Sculpture (Karındanbacaklılar).

spire [helezon] Karındanbacaklılarda kabuğun tüm sarmal döngüleridir.

Spirulina subsalsa (sea spirulina) [?] Yaygın (kozmopolit) türdür. Akdeniz sular sisteminin tüm kıyılarında bulunur. Üst mediolitoral ve infralitoral katlarda yoğun olarak görülür. Acı-suda da bulunabilir. Rengi sarımsı ya da paslıdır. İplikcikleri diğer türlerle karışmış olabilir. Sığ suda ya da bol ışıkta mavi-yeşil görünür. Sarmal kesimlerde iplikciklerinin çapı 3-5 µm olup boyu çevre koşullarına bağlı olarak birkaç mm'ye ulaşabilir. Üretimi için deneysel çalışılmaktadır.

Spisula subtruncata (subtruncate surf clam) [?] Yakın kıyısal kuşakta kumlu ve kumlu çamurlu taban ile lagünlerde yaşar. Boyu 3,3 cm olabilir. Türkiye'nin tüm kıyılarında bulunur.

spliced loop of a rope [kasa] ® Eye.

split ring (double ring, double mark, double zone) [çatallı halka (çift halka)] Balıkların yaş tayinlerinde kullanılan sert aksamlarında (otolit vb) iki yıllık halka arasındaki mesafeye göre birbirine yakın olup hızlı büyüme kuşağında görülen çift büyüme kuşağı ya da halkası.

Spondylidae (?) [?] Kabuk atı ve değirmidir. Yüksekliği (boyu) eninden daha fazladır. Kabuklar eşit değildir. Sağ kabuğu ile tabana yapışır. Kabuğun dış yüzeyi dikensi, yapraksı görünümdedir. Kabuk ekleminde iki güçlü diş ve simetrik yerleşmiş iki derin çukur bulunur. Manto sinüsü yoktur. Solungaçları lifsi tiptir. Askı yük ile beslenirler. Eşeyler ayrıdır. Akdeniz sular sisteminde ailenin 3 türü yaşamaktadır.

Spondyliosoma cantharus (black seabream) [sarıgöz, sarıgöz balığı, ıskatari, fırtına balığı] Taban-yüzücü (bentopelajik), okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 5-300 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=65 cm ve daha uzun olabilir. Ağırlığı 1,220 g olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Kumlu, çamurlu ve yosunlu (algli) tabanda bulunur. Gruplar hailinde ve bazen sürü halinde dolaşır. Et-ot-oburdur (omnivordur). Önce dişi, sonra erkek olan (protogir) erseliktir (hermafrodittir).

Spondylus gaederopus (European thorny oyster) [?] Kayalık ve resifli kuşakta yaşar. Boyu en çok 15 cm olabilir. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

sponge [banyo süngeri] ® Euspongia officinalis.

sponge crabs [Sünger-yengeçgiller] ® Dromiidae.

sponge filter [sünger filtre] Biyolojik ve mekanik filtre görevi yapan akvaryum filtresi. Genişçe köpüğümsü malzeme üstüne akıtılan sudaki parçacıklar tutulurken aynı zamanda azot emen bakterilerin oluşmasını sağlar.

sponges [süngerler] "Gözenekliler" anlamındaki Porifera filumunda yer alan çok hücreli hayvanlardır. Hücreleri uzmanlaşmamış olup sinir sistemleri, sindirim ve dolaşım sistemleri yoktur. Suda sabit dururlar ve suyu filtrelerler. Su soluklanma (inhalant) ve dışa açılan (ostiol) ve ya da dıştaki gözelerden (ectosom) emilir. Emilen su bir kanallar sisteminde dolaştırılarak dışarı atılır. Süngerler kalsiyum ve silisyum içeren iğne şeklindeki sözde iskeletle desteklenmiştir. İğneler esnek ve yapışkan (collagen) organik bir maddeyle (spongin) birbirine bağlanmıştır. Çoğalmaları eşeyli ve eşeysizdir. Kopan parçaları yenileme yetenekleri yüksektir. Süngerler kayalık kıyısal kuşaktan 8,000 m abisal derinliğe kadar yayılırlar. Denizlerde bulunduğu tahmin edilen 5,000 kadar türden ancak bir kaçı (bir düzine kadarı) ekonomik önem taşırlar. Porifera içerisinde 3 sınıf bulunmaktadır. i- Calcarea (kalsiyumlular); kıyısal olanların kalsiyumlu iğneleri vardır. ii- Hexactinellida (silisyumlular); silisyum iğneleri vardır, derin denizde yaşar. iii- Demospongia silisyumlu iğneli ya da iğnesizdir. Akdeniz sular sistemindeki süngerlerin tamamı Demospongia sınıfına aittir. Günümüzde süngerler aşırı sömürü ve hastalıklar nedeniyle çok azalmıştır. Popülasyonları geri kazanma deneyleri yapılmaktadır.

sponges [süngerler] ® Porifera.

Spongia agaricina (elephant ear) [fil kulağı] Sin. Spongia officinalis lamella. Sünger çoğunlukla kupaya benzer. Dış cidar (ectosome) kum ağla desteklenmiştir. Çapı genellikle 50 cm civarındadır ancak 1 m'ye de ulaşabilir. Rengi griden koyu esmeredir. Çoğunlukla 4 - 5 metrelerde ve en fazla 60 m derinliğe kadar yayılır. Günümüzde dekor amaçlı kullanılmaktadır. Eskiden endüstride cam malzemenin parlatılmasında kullanılmıştır. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege kıyılarında bulunur.

Spongia officinalis alt tür adriatica (Greek bathing sponge) [banyo süngeri] İri ve değişken şekillidir. Değişen ışıkta yeşilimsi beyazdan siyaha kadar görünebilir. Çapı 35 cm'yi geçebilir. 50 cm'den 40 m arasında bol ancak 40 - 76 m'ler arasında nadir görülür. Sünger yıkama işlerinde kullanılır.

Spongia officinalis alt tür mollissima (Turkey cup) [Türk fincanı] Sin. Spongia usitatissima. Şekli silindirik ters koni (huni) gibidir. Tepe kısmı düz merkezde az basıktır. Boyu (yüksekliği 15 - 20 cm kadardır ve 10 - 30 metreler arasında görülür. En iyi temizlik süngeridir. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege kıyılarında bulunur.

Spongia officinalis lamella (elephant ear) [fil kulağı] ® Spongia agaricina.

Spongia usitatissima (Turkey cup) [Türk fincanı] ® Spongia officinalis alt tür mollissima.

Spongia zimocca (leather sponge) [parmaklı sünger] Sünger iridir. Boyu 20 cm olabilir. Kalın yaprak ya da bıçağa benzer. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege kıyılarında bulunur.

spoon oyster [?] ® Neopycnodonte cochlear.

spor [spor] 1- aplanaospor ® Asexual reproduction.

spor [spor] 2- hipnospor ® Asexual reproduction.

spor [spor] 3- otospor (autospor) ® Asexual reproduction.

spor [spor] 4- Doğrudan başka bir hücre ile kaynaşma olmadan yeni bir birey oluşturma ile sonuçlanan üreme hücresidir (eşeylik hücresi gamet ile karşılaştırınız).

sporadic fishes [düzensiz balıklar] Hem tatlı hem de tuzlu suda belirgin tercih yapmadan yaşayan ve yumurtlayan ya da her iki suya belirgin bir tercih olmadan düzensiz giren ve gerçek göçün parçası olmayan balıklar. Örnek; Lutjanidae ve Sciaenidae ile belki Mugilidae familyasına ait bazı türler.

spore formers [sporlular] ® Sporozoa.

sporocyst [sporosist] Sporları oluşturan sisttir.

sporophyte [sporofit] Sporları üreten bireydir.

Sporozoa (spore formers) [sporlular] Hareketten yoksun olup omurgalı ve omurgasız hayvanlarda asalak (parazit olarak) yaşayan birgözeliler (birhücreliler) sınıfı. Örnek; sıtma oluşturan Plasmodium.

sport fishing [spor balıkçılığı] Spor amacıyla ya da kendi tüketimine yönelik yemli ya da yemsiz oltayla yapılan balık avcılığı.

spot [leke (benek)] Yuvarlak ya da yuvarlağa yakın ben, boya, işaret.

spotback herring [benekli sardalya] ® Herklotsichthys punctatus.

spotbase burrfish [?] ® Cyclichthys spilostylus.

spot-fin porcupinefish [kirpi balığı] ® Diodon hystrix.

spotfin scad (false scad, ten-finned horse mackerel, yellow horse mackerel) [horlayankral balığı] ® Caranx rhoncus.

spothead lantern fish [ışıldak balığı] ® Diaphus metopoclampus.

spottail mantis shrimp [erkek karides, peygamber devesi karidesi; zengin karides] ® Squilla mantis.

spotted dragonet [mine balığı, benekliüzgün balığı, üzgün balığı] ® Callionymus maculatus.

spotted lanternfish [ışıldak balığı] ® Myctophum punctatum.

spotted nori [?] ® Porphyra leucosticta.

spotted pipefish [kuyruksuzdeniziğnesi balığı, deniziğnesi] ® Nerophis maculatus.

spotted ray [vatoz] ® Raja montagui.

spotted seabass [ispendik, beneklilevrek, levrek] ® Dicentrarchus punctatus.

spotted torpedo [uyuşturan balığı, çarpan, elektrik balığı, lekelielektrik balığı, lekeliuyuşturan balığı, torpil balığı] ® Torpedo marmorata.

spotted weever [kumtrakonyası balığı, kum trakonyası] ® Trachinus araneus.

SPR (abbrev) [üreme potansiyeli oranı] ® Spawning Potential Ratio.

Sprattus sprattus phalericus [European sprat] ® Sprattus sprattus sprattus.

Sprattus sprattus sprattus (European sprat) [çaça, çaça balığı, karadeniz kilka balığı, palatika, platika balığı] Karadeniz’de yaşayan çaçanın alt tür (Sprattus sprattus phalericus) olduğu belirtilmekle birlikte henüz kesinleşmiş sayılmaz. 10-150 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=16-17 cm olabilir. 6 yıl yaşayabilir. Ticari balıkçılığı çok önemlidir. Acı suya girer. Kıyıya yakın kesimde sürü oluşturur. Kışlama ve üreme göçü yapar. Gece yüzeye yaklaşır. Kıyıda ve açıkta 10-20 m derinliklerde yumurtlar. 6 bin ile 14 bin arasında yüzücü (pelajik) yumurta bırakır.

spread [ağız açıklığı] Trol ağının yatayda yanlara doğru açıklığı.

spreader [ayırıcı (ayraç)] Balık ağının belirli kısımlarını açmak ve ayırmak için kullanılan ağaç yapı.

spreader bar (banana, boomerang, dan leno arm, dan leno bracket, dan leno spreader, devil's elbow) [kelebek] ® Butterfly.

spring (source) [kaynak] Pınar, bir ırmağın çıkış noktası.

spring overturn [ilkbahar karışımı] Göl yüzeyindeki buzların erimesi, rüzgâr etkisi ve hafif suların yükselmesi sonucu göl suyunun karışması.

spurweed [?] ® Gigartina acicularis.

Squalidae (spiny dogfishes, spiny sharks, dogfish sharks) [Camgözgiller, köpek balıkları] Kıkırdaklılar (Chondrichthyes) sınıfı, Squaliformes takımının Cirrhigaleus (2 tür) ve Squalus (9 tür) cinslerini kapsayan bir ailesidir. Boyları küçükten orta boya kadardır (45 cm-1,5 m). Gövdeleri silindir şeklinde ya da yanlardan hafif basıktır. Yanlarda yer alan gözlerde zar yoktur. Dişler her iki çenede de benzerlik gösterir ve eşit büyüklüktedir. Sırt yüzgeçlerinin önünde gizlenebilir dikenler bulunur. Gövdede sertleşmiş deri dişçikler bulunur. Sığ sularda bulunan türlerin sırtı gri, derin sularda bulunanların ise koyu renkten siyaha doğrudur; birçok tür ışık saçan organlara sahiptir. Tropikal, sıcak ve ılıman bölgelerde yayılırlar. Sürü oluşturur, genellikle balıklarla beslenirler. Bazı türlerinin eti çok beğenilir. Camgözgiller hem besin kaynağı olarak hem de avcılığı açılarından büyük bir öneme sahiptirler.

Squalus acanthias (piked dogfish) [köpek balığı, katran balığı, dikenli köpek balığı, mahmuzlu camgöz, mahmuzlucamgöz] Taban-yüzücü (bentopelajik) ve okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 0-1,460 m derinliklerde rastlanır. Acı-suya girer. Boyu TL=160 cm, ağırlığı 9 kg civarında olabilir. 75 yıl kadar yaşayabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Belki en yaygın köpek balığı türüdür. Açıkta ve yakın kıyıda tabana yakın bulunur. Boy ve eşey (cinsiyet) ayırımlı ya da karışık sürü oluşturur. Büyümesi yavaştır. 60-90 cm boylarda eşeysel (cinsi) olgunluğa ulaşır. Gebeliği 2 yıl sürer. Canlı doğurucudur (ovovivipardır). Batında 1-20 yavru verir. Soyu tehlikedeki türler listesinde tehlike sınırı sınıfında yer alır.

Squalus blainville (longnose spurdog) [köpek balığı, gricamgöz balığı, mahmuzlu camgöz] Tabansaldır (demersaldır). Acı-suya girer. 16-780 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=100 cm olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Sahanlık ve sahanlık yamacının üst kısmında 16-440 metrelerde bulunur. Canlı doğurucudur (ovovivipardır), batında 3-4 yavru verir.

squama ctenoidea (pul. squamae ctenoideae) (pectinate scale) [taraksı pul (ktenoid pul)] ® Ctenoid scale.

squama cycloidea (pul. squamae cycloideae) [çember pul (sikloid pul)] ® Cycloid scale.

squama ganoidea (pul. squamae ganoideae) [ganoit pul] ® Ganoid scale.

squama linea lateralis (pul. squamae lineae lateralis) [yanal çizgi pulu] ® Lateral line scale.

square mesh [kare göz] Ağlarda çoğunlukla baklava dilimi göz kullanımını yaygın olup ağın çekilmesi halinde ağ gözü daha da yamulduğu için göz açıklığı küçülmektedir. Yeni teknoloji ağ gözlerinde kare şeklin korunması sağlanarak daha iyi seçme yoluyla daha iyi avcılık olanaklı kılınmaktadır.

square sterned [karekıç (aynakıç)] Kıç tarafı düz olan deniz aracı.

Squatina aculeata (sawback angelshark) [keler] Tabansaldır (demersaldır). 30-500 metre derinliklerde bulunur. Boyu TL=188 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Çamurlu tabanda rastlanır. Canlı doğurucudur (ovovivipardır).

Squatina oculata (smoothback angelshark) [lekelikeler, keler balığı, keler] Tabansaldır (demersaldır). 5-500 metre derinliklerde rastlanır. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Sahanlık alanında ve yamacında kumlu ve çamurlu tabanda 50-100 metre derinliklerde bulunur. Canlı doğurucudur (ovovivipardır). Dokunulduğunda elektrik bataryasını boşaltarak çarpar.

Squatina squatina (angelshark) [keler] Tabansal (demersal), okyanus-göçerdir (okyanodromdur). 150 m derinliğe kadar rastlanır. Boyu TL=183 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Sahanlık üstünde ve yakın kıyıda bulunur. Gözleri dışarıda kuma gömülü durur. Gece aktiftir. Canlı doğurucudur (ovovivipardır). Batında 9-20 yavru verir. Soyu tehlikedeki türler listesinde hassas sınıfında yer alır. Dokunulduğunda elektrik bataryasını boşaltarak çarpar.

Squatinidae (angel sharks) [Kelergiller] Chondrichthyes sınıfı, Elasmobranchii altsınıfı, Euselachii süpertakımı, Squatiniformes takımının ailesidir. Ailede bir cins (Squatina) vardır ve 16’dan fazla türü barındırır. Yassıca orta boylu bireyleri kapsar. Göğüsten ayrılan baş yuvarlak ya da ovaldir. Bir cinsi ve yazara göre değişen 13-15 ya da 16 türü vardır. Aile bireylerinin göğüs ve karın yüzgeçleri yassılaşarak genişlemiş ve üçgenimsi kanat şeklini almıştır. Vücut dikey eksende yassıdır. Vücudun ön tarafı geniş kuyruk tarafı dardır. Beş çift solungaç yarıkları alttadır. Gözler sırtta (üstte) yer alır, zarsızdır. Alt ve üst çenedeki dişler küçüktür. Sırt gri ya da esmerce benekli ve düzensiz lekeli olup karın kısmı beyazdır. Çoğu iridir. Boyları genellikle 1,5 m’ye ulaşır. Yalnız Squatina japonica’nın boyu 2 m’dir. Kıta yamacının üst kısmındaki ılıman sulardan tropikal sulara kadar dağılmışlardır. Tabanda gezerler ve kendilerini kuma gömerler. Balık, kabuklu ve yumuşakçalarla beslenirler. Saldırgan olmamakla birlikte üstlerine basıldığında ısırırlar. Canlı doğururlar (ovoviviparous). Bir batında 13 yavru verirler. Soyları tehlikededir. Bazı türleri elektrik üretir ve çarpar.

squid (calamary) [kalamar] ® Loligo.

squids (cuttlefish) [mürekkep balıkları] ® Sepiida.

Squilla mantis (spottail mantis shrimp) [peygamber devesi karidesi; zengin karides; erkek karides] Sığ kıyısal sularda bulunur. Kendisini kumlu çamurlu tabana gömer. Gündüz gömülü kalır geceleri avlanmak ve çiftleşmek için kışın çıkar. Akdeniz'de düzenli olarak İspanya, bazen Ligur Denizi (kuzey-batı İtalya) ve İtalya'nın Adriyatik kıyılarında, Kıbrıs, Mısır, Fas ve bazen Fransa, Sicilya, Yugoslavya, Yunanistan, Türkiye ve Tunus’ta, nadiren İsrail'de ticari avcılığı yapılır. Rengi sari esmer, sırtı mavimsi çıkıntılıdır. Telsonda 2 koyu lekesi vardır. En çok 20 cm boya ulaşır ancak genellikle 12 - 18 cm boylardadır. 200 m derinliğe kadar demersaldir ancak çoğunlukla 50 m'den daha sığ sularda rastlanır. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege kıyılarında görülür.

squillid mantis shrimp [peygamber develeri] ® Squillidae.

Squillidae (squillid mantis shrimp) [peygamber develeri] Bir peygamber devesi (stomatopoda) ailesidir. Küçükten orta boydaki bireyleri kapsar. Gövdeleri basıktır (yassıdır). Uzayan bacak pençelidir (tutucu tırnaklıdır). Gövdenin göğüs ve karın tarafı sert dikenlidir. Çok sayıda cinsi barındıran ailedir.

SS (abbrev) [askıda katı madde] ® Suspended Solids.

SSB (abbrev) [yumurtlayan stok biyokitlesi] ® Spawning Stock Biomass.

SSB/R (abbrev) [içgöçer başına düşen yumurtlayan stok biyokitlesi] ® Spawning Stock Biomass per Recruit.

SST (abbrev) [deniz yüzeyi su sıcaklığı] ® Sea Surface Temperature.

stability [kararlılık] Zamanla değişmezlik. Belirli bir özelliğin değişmemesi. Karmaşık sistemlerde ise çoklu kararlılık vardır. Burada birçok yarı-kararlılık olabilir. Yarı kararlı sistemlerde geriye (eski haline) dönüş ya da dengeye ulaşma da söz konusudur.

stabilization [stabilizasyon] Olay ya da reaksiyonun dengeye (gelmesi) ulaşması.

stagnant water [durgun su] Havuzda duran su gibi durgun. Ancak terim çoğunlukla oksijeni azalmış ve balıklar için elverişsiz bayat su anlamında kullanılmaktadır.

stagnation [durgunluk] Karışımın olmadığı su kütlesi.

stalked eye [saplı göz] Bir sap üzerinde olan göz. Örnek; kerevit (Astacus leptodactylus).

stanchion [puntel] ® Bulwark (Puntel).

standard deviation [standart sapma] Bir verinin ortalamadan ne kadar saptığının belirlenmesinde ölçüt olarak kullanılan istatistiki uygulamadır. Variyansın kare köküdür.

standard length [standart boy] Balığın burun ucundan kuyruk yüzgecinin başlangıç yayının ortasına olan uzunluğu. Genellikle balık bilimciler (ihtiyologlar) tarafından kullanılır. ® Total length (Tam boy). ® Fork length (Çatal boy).

standard solution [standard çözelti (solüson)] Konsantrasyonu bilinen çözelti.

standardization [standardizasyon] Yöntem ve aletleri olduğunca sabit tutma usulü ya da yordamıdır. Standart olmayan ölçümler ile yıldan yıla olan değişmelerin doğal dalgalanma ve değişmeden mi yoksa ölçümlerdeki farklılıktan mı geldiği belirlenemez. Farklı yıllarda farklı ticari teknelerin kiralanmasıyla balıkçılık çalışmalarının yapılması halinde standartlaşma yoksa elde edilen veriler birbiriyle karşılaştırılabilir sonuçlar yani değerler vermezler. Bu durum söz konusu olduğunda tek çıkış yolu vardır. O da kullanılan her bir teknenin standart seçilecek bir tekneyle aynı yer ve zamanda mümkün olduğunca çok karşılaştırma avcılığı çalışması yapmasıdır. Bu çalışmalarda elde edilen veriler ile tekneler için birer düzeltme faktörü oluşturulur ve veriler buna göre ayarlanır.

standing crop [kullanılabilir stok] 1- ® Usable stock.

standing crop [mevcut ürün] 2- Birim alan ve hacimdeki canlı malzemenin miktarı. ® Biomass (Biyokitle).

standing stock [mevcut stok] Stokun ağırlığı, biyokitle. Belirli bir zaman ve yerde bulunan örneğin yumurtlayan stok için de kullanılabilir. ® Biomass (Biyokitle).

standing water [durgun su] Göl, havuz, bataklık vb’deki akmayan su.

standrd depth [standart derinlik] Deniz yüzeyinin altında olup özellikleri belirlenecek suyun derinliğidir. Uluslararası Fiziksel Oseanografi Birliği (International Association of Physical Oceanography) tarafından önerilen standart derinlikler (metre) şunlardır: 0, 10, 20, 30, 50, 75, 100, 150, 200, 300, 400, 500, 600, 1000, 1200, 1500, 2000, 3000, 4000, 5000, 6000, 7000, 8000, 9000, 10000.

stanza [kat] Balığın çeşitli gelişme evrelerinde görülen büyüme oranlarından biri.

stapes Weberi (scaphium) [Weber üzengisi] Hava keseli balıklarda üzengi görevini yerine getiren kaşık şeklindeki yapı.

starboard [sancak] Deniz aracının kıç üstünde dururken yüz, başa doğru çevrildiğinde deniz aracının sağ tarafı.

starfish (common starfish) [deniz yıldızı] İngilizce adı balığı anıştırsa da bu canlı balık değildir. Derisidikenli bir hayvandır. ® Asteroidea.

starfishes (sea stars) [Deniz-yıldızları] ® Asteroidea.

stargazers [Kurbağabalığıgiller] ® Uranoscopidae.

starry ray [yıldızlı vatoz, iğnelivatoz, vatoz] ® Raja asterias.

starry smooth-hound [köpekbalığı] ® Mustelus asterias.

starry sturgeon [mersin, çuka, mersin yavrusu, sivruşka balığı, mersin balığı] ® Acipenser stellatus.

starry weever [çarpan balığı] ® Trachinus radiatus.

starter feed [başlangıç yemi] Akvakültürde yumurta sarısını tüketmiş olup dış beslenmeye geçen kurtçuğa (larvaya) verilen yem.

State Hydraulic Woks (SHW) [Devlet Su İşleri (DSİ)] Su yapılarının inşası Osmanlı döneminde vakıflarca yürütülmekteydi. O dönemde geniş ölçekli ancak Konya Ovasının sulanması için suyolları ve bentler yapılabilmişti. Su işlerinin sürekli olarak ele alınması 1914 yılında Nafıa (Bayındırlık) Nezareti’nin (Bakanlığı’nın) bünyesinde Umur-u Nafıa Müdüriyet-i Umumiyesi’nin (Bayındırlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün) kurulmasıyla başlar. Yeni kurulan Genel Müdürlüğün görevleri arasında sulama, kurutma, taşkın koruma, nehir ulaşımı, su biriktirme ve dağıtımı yer almıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra, özellikle 1930’lu yıllarda ülkenin su kaynaklarını geliştirmek için önemli adımlar atılmıştır. Ancak güncel anlamda Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 1953 yılında 6200 sayılı kanunla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'na bağlı olarak kurulmuştur. Görevleri arasında tüm su kaynaklarının planlanması, yönetimi, geliştirilmesi ve işletilmesi yer almaktadır. DSİ ayrıca, barajların, hidroelektrik santrallerin, içme ve kullanma suyunun sağlanması ile sulama ağlarının planlanması, projelendirilmesi, inşa edilmesi ve işletilmesinden sorumludur. Kurum katma bütçeli olup tüzel kişiliğe sahiptir.

state of stocks (status) [stok durumu] Balık stoğunun durumu. Koruma altında, yetersiz sömürülmüş, yoğun sömürülmüş, tam sömürülmüş, aşırı sömürülmüş, tükenmiş, sönmüş=soyu tükenmiş, ticari olarak sönmüş stok gibi.

station [istasyon] 1- Deniz çalışmalarında ölçüm yapmak ya da örnek almak için durulan ve çalışılan mevkii.

station [istasyon] 2- Merkez dışında oluşturulmuş küçük laboratuar ve çalışma alanı olan, ya sürekli ya da zaman zaman personel bulundurulan laboratuar, çalışma, araştırma yeri.

station [istasyon] 3- Mevsimsel balıkçılığın yapıldığı küçük barınak, barınaklı yer.

stationary [durağan] Balıkçılıkta zamanla değişmeyen yaşam hikâyesi, özellik.

statistical rectangles [istatistiki kareler] 1- Okyanusların kenar uzunluğu yaklaşık 30 mil olan karelere bölümü. Avın uluslararası sınıflandırılması bu karelere göre yapılır.

statistical rectangles [istatistiksel kareler] 2- Avcılık yoğunlaşması ile av alanının belirlenmesi, değişmelerin izlenmesi için denizel alanın eşit büyüklükte alt bölümlere ayrılmasıdır.

statolith [statolit] Büyük bir kısmı aragonit kristalleri şeklindeki kalsiyum karbonattan (CaCO₃) oluşmuş, balıkların ‘kulak taşlarından’ biri.

status of exploitation [sömürü durumu] Mevcut bilgi ve veri çerçevesinde mevcut balıkçılığın stok üzerindeki etkisinin bilinmeyen (unknown), korunmuş (protected), sömürülmemiş (not exploited), az sömürülmüş (underexploited), orta derecede sömürülmüş (moderately exploited), tam sömürülmüş (fully exploited), aşırı sömürülmüş (over-exploited) terimleri kullanılmak suretiyle değerlendirilmesidir.

steady state [denge (denge durumu)] Denge durumundaki popülasyon ortalama bir değer etrafında salınabilir fakat sistemli bir şekilde artmaz ya da azalmaz. ® Equilibrium.

Steenstrup’s bobtail [?] ® Sepiola steenstrupiana.

steersman [serdümen] Dümen kullanmakla görevli tecrübeli denizci, tayfa.

stellate tadpole-goby [?] ® Benthophilus stellatus.

Steller's sea lion [deniz aslanı] ® Eumetopias jubatus.

steno- (prefix) [steno-] Dar ya da sınırlı durumu ima eder.

stenobaric [stenobarik] Basınca, dolayısıyla derinlik değişmesine dayanıksız.

stenobasal [stenobazal] Dar kaidesi olan. Örnek; Osteichthyes’in alt sınıfı olup çoğu kemikli balığı içeren Işınlı-yüzgeçlilerin (Actinopterygii) yüzgeçlerinde olduğu gibi.

stenobathic [stenobatik] Sınırlı bir su derinliğinde yaşayan.

stenobenthic [stenobentik] Tabanda derinlik aralığı dar kesimde yaşayan.

stenohaline [stenohalin] Yalnız çok az tuzluluk değişmesine dayanabilen ya da çok dar bir okyanussal tuzluluk aralığında yaşayabilen.

stenophagy [stenofaj] Dar bir beslenme aralığına sahip olan.

stenosaline [stenosalin] Yalnız çok az tuzluluk değişmesine dayanabilen ya da çok dar bir karasal tuzluluk aralığında yaşayabilen.

stenoterm [stenoterm] Belirli bir sıcaklıkta yaşantısını sürdüren organizmalar.

stenothermal [stenotermal] Yalnız çok dar bir sıcaklık aralığına dayanabilen organizma.

stenotopic [stenotopik] Sınırlı coğrafi dağılımı olan.

stenotypic [stenotipik] Verilen belirli, dar bir çevresel faktör aralığına izin veren yani tolerasyonu - dayanıklılığı olan.

Stephanolepis diaspros (reticulated leatherjacket) [dikenliçütre balığı, dikenli çütre] Tabansaldır (demersaldır) ve 20-50 m’lerde rastlanır. Boyu TL=25 cm olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Kızıldeniz’den Akdeniz’e göçmüştür.

stereoscopic microcope [stereo mikroskop] Küçük nesneleri gözü yormayacak şekilde bakış yönünde yükselterek gösteren mikroskop.

sterile [verimsiz] 1- Üreme yeteneği olmayan.

sterile [verimsiz] 2- Besin tuzlarınca fakir su ya da humusu olmayan toprak.

sterlet (?) [çuka, çiga balığı] ® Acipenser ruthenus.

stern [kıç] Geminin arka abbrevmı.

stern ramp (slip) [kıç rampası] Trolü kıçtan çeken avcı gemilerinde ağın aşırı yüklenmeden güverteye alınmasını ya da atılmasını kolaylaştıran eğimli kıç düzeni.

stern trawler [kıçtan trol] Trol ağının kıç tarafından atılıp alındığı trol teknesi.

steward [kamarot] Gemi personeli ve yolcuların hizmetine bakan gemici.

Stichopus regalis (Royal cucumber) [?] Gövde yeterince yassılmış olup iri kabarcıklar (papiller) sırt ve karın yüzeylerini ayırır. Rengi yüzeyde açık kahverengi olup sıklıkla küçük beyaz lekelidir. Karın tarafının rengi ortada boylamasına geniş pembe bantlı olup beyazımsıdır. Boyu en çok 35 cm; eni 7 cm olabilir. Yaygın bentik türdür. 5 ile 800 m derinliklerde yayılır. Türkiye'nin Ege ve Marmara Denizi kıyılarında bulunur. Avcılığı vardır.

sticklebacks (tubesnouts) [Dikenlibalıkgiller] ® Gasterosteidae.

stigma [stigma] Euglena’daki kamçı dibinde yer alan renkli leke (benek) gibi olan ilkel duyu organı.

still water [durgun su] Irmağın düzlük kısmında akıntının olup olmadığı fark edilemeyen su.

sting [iğne] Dikenli vatozların testeremsi ucu sivri ve ağılı batırıcı organı.

stipe [sap] Tallus bölümüdür, genelde silindir biçimindeki sap görünümündedir. Sabitleme tabanı ve tallus’un geri kalanı arasındaki bölgeyi kapsar (örneğin Laminaria’da).

stochastic [stokastik] Bileşenleri tesadüfi değişkenlerden etkilenen. Balıkçılıkta gelecekteki içgöç, bileşenleri açıklanamayan tesadüfi değişken etkileri içermektedir.

stock [stok] ® Unit stock (Birim stok).

stock assessment [stok tahmini] Av istatistikleri, yaşam öyküsü ve sahadan toplanan verileri kullanarak yararlanılan stoğun mevcut miktarı ile gelecekte verebileceği av miktarının (bolluğunun) bilim adamlarınca idari (işletme) amaçlı tahmini ile az ya da aşırı sömürmenin olup olmadığının belirlenmesidir. Burada iki ana bileşen vardır. Biri stoğun biyolojisi diğeri balıkçılık faaliyetinin incelenmesidir.

stock assessment driven [stok tahminine dayalı] Stok tahmininin öncelikli olduğu balıkçılık idaresi.

stock biomass [stok biyokitlesi] Stoktaki balıkların toplam ağırlığı.

stock enhancement [stoğu iyileştirme (stoğu artırma)] Kuluçkahanelerde yetiştiricilikle elde edilen çok sayıdaki genç balığın doğal stoktaki balık sayısını artırmak için doğaya salınması.

stock recovery [stok iyileşmesi] Balıkçılık baskısının azaltılmasından sonra aşırı avlanmış stokta balık miktarının artması.

stock recruitment model [stok içgöç modeli] ® Stock recruitment relationship (Stok içgöç ilişkisi).

stock recruitment relationship [stok içgöç ilişkisi] Stoğa katılanların (içgöçerlerin) miktarını ana-baba stoğunun bir fonksiyonu olarak tahmin eden balıkçılık modeli.

stock structure [stok yapısı] Stoktaki bireylerin yaş ya da boy kompozisyonu ile kalıtsal özelliği ve bunun dağılım sınırlarının yanında eşeysel (cinsiyet) oran vb.’ni kapsar.

stocking density [stoklama yoğunluğu] Birim alan ya da hacme konulan balıkların sayısı ya da biyokitlesidir.

stocking policy [stoklama politikası] Uygun balık stokları elde etmek için açık suların stoklanma programıdır.

stocking rate [stoklama oranı] Birim alan ya da hacim başına salıverilen balık sayısıdır.

stomach [mide] Yemek borusunu izleyen sindirim organı.

stomach stones [midetaşı (gastrolit)] ® Gastrolith.

stomatopoda (mantis shrimp) [peygamber develeri, mantis karidesleri] Karides gibi görece küçük ve ıstakoz gibi görece iri, hareketli ve olup iri gözlü kabukluları (Crustacea) kapsar. Uzun yakalayıcı kavrayıcı bacakları vardır. Akdeniz'de 9 türü yaşamaktadır ancak bunlardan yalnız Squilla mantis'in ekonomik önemi vardır. Hint Okyanusu- Kızıl Deniz üzerinden Akdeniz'e göçen Oratosquilla massavensis potansiyel ticari meta olmaya adaydır. Peygamber develeri tropik ve alt-tropik denizel sığ sularda yaşayan önemli yırtıcılardandır. Gözleri çok gelişmiştir. İnsanların gözünde ışığa duyarlı 3 tip hücre varken bunlarda 16 tiptir. Çok saldırgan olup tek yaşarlar. Yuvalarından nadiren çıkarlar.

Stomias boa boa (scaly dragonfish) [kocaağız balığı] Derinyüzücüdür (batipelajiktir). 200-1,500 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=34-36 cm civarında olabilir. Genellikle 1,000 m civarında durur, gece yüzeye yükselir.

Stomiidae (stomiids) [Büyükağızlıgiller] Işınlı-yüzgeçliler (Actinopterygii) sınıfı Stomiiformes takımının bir ailesidir. Aile 27 cinste toplam 276 türü kapsamaktadır. Pulsuzdurlar. Ağız ve göz büyüktür. Renkleri siyaha yakındır. Vücut yapıları değişkendir. En büyüt türü 40 cm kadardır. Çeneler dişlidir. Çoğunluğun göğüs yüzgeci olmayıp karın yüzgeçleri arddadır (arkadadır). Yırtıcıdırlar ve küçük balıklarla beslenirler. Işık organları bulunur. Derin denizde yaşarlar. Yumurtalar yüzücüdür ve suyun kaldırma kuvvetiyle yüzeye yakın kesime kuluçka evresini geçirmek için yükselirler. Erin birey görünüşünü aldıklarında derine inerler.

stomiids [Büyükağızlıgiller] ® Stomiidae.

stone weed [?] ® Lithophyllum lichenoides.

stony sea urchin [?] ® Paracentrotus lividus.

stop rowing [alama kürek] Birlikte kürek çekmeyi durdurmak için verilen komut.

storage pond [depolama havuzu] Pazarlanabilecek balıkların geçici bir süre saklandığı havuz.

storm [fırtına] Hasar da yaratabilen her türlü hava hareketleri ve bununla ilişkili diğer olaylar.

storm calendar [fırtına takvimi] ® Stormy weather (Fırtınalı günler).

storm warning [fırtına ihbarı] Etkili hava olaylarının şiddeti, hareket yönü ve hızı hakkında önceden bilgi verilmesi.

stormy weather [fırtınalı günler] Tecrübi ve nakli olarak aşağıda aylara göre sıralanan günlerin fırtınalı geçeceği genel olarak kabul edilmektedir.

01 Ocak	Fırtına	27 Haziran	Kızıl erik fırtınası
09 Ocak	Zemheri fırtına	01 Temmuz	Yaprak fırtınası
13 Ocak	Fırtına (2 gün)	06 Temmuz	Fırtına
18 Ocak	Fırtına	09 Temmuz	Çark dönüşü fırtınası
24 Ocak	Fırtına-kışın şiddeti	26 Temmuz	Kara erik fırtınası
30 Ocak	Ayandon fırtınası	31 Temmuz	Kızıl erik fırtınası
01 Şubat	Hamsini fırtınası (3 gün)	12 Ağustos	Fırtına (2 gün)
05 Şubat	Fırtına	16 Ağustos	Fırtına
11 Şubat	Fırtına (3 gün)	21 Ağustos	Fırtına
20 Şubat	Fırtına-1. cemre havaya	31 Ağustos	Mercan fırtınası
27 Şubat	Fırtına-2. cemre suya	06 Eylül	Bıldırcın geçimi fırtınası
06 Mart	Fırtına-3. cemre toprağa	13 Eylül	Çaylak fırtınası
11 Mart	Fırtına (kocakarı soğuğu)	19 Eylül	Fırtına
24 Mart	Koz kavuran fırtınası	24 Eylül	Kestane karası fırtınası
26 Mart	Çardak fırtınası	01 Ekim	Turna geçimi fırtınası
29 Mart	Fırtına	04 Ekim	Kuş geçimi fırtınası
07 Nisan	Kırlangıç fırtınası	13 Ekim	Meryem Ana fırtınası
12 Nisan	Fırtına	17 Ekim	Kırlangıç fırtınası
18 Nisan	Kuğu fırtınası	19 Ekim	Bağ bozumu fırtınası
28 Nisan	Fırtına (3 gün)	28 Ekim	Balık fırtınası
04 Mayıs	Çiçek fırtınası	17 Kasım	Koç katımı fırtınası
08 Mayıs	Fırtına	24 Kasım	Ülker dönümü fırtınası
16 Mayıs	Filiz kıran fırtınası	06 Aralık	Fırtına (2 gün)
20 Mayıs	Kokuyla fırtınası	10 Aralık	Karakış fırtınası
22 Mayıs	Ülker fırtınası	15 Aralık	Fırtına (3 gün)
03 Haziran	Fırtına (2 gün)	20 Aralık	Fırtına
09 Haziran	Fırtına (3 gün)	21 Aralık	Gün dönümü fırtınası
22 Haziran	Göndönümü fırtınası

stout bobtail [?] ® Rossia macrosoma.

stout pole (gin pole) [palanga direği, bumba, bum] ® Boom.

straddling stock [ayrık stok] Politik sınırın her iki tarafında olan ya da bu sınırı göç ederek geçen ve ya da münhasır ekonomik kuşak ile açık deniz arasında göç eden stoktur.

straight hammer oyster [?] ® Malleus regula.

straightnose pipefish [kuyruksuzdeniziğnesi balığı, deniziğnesi] ® Nerophis ophidion.

strain [soy] Aynı alanda yaşayan ve aynı dönemde yumurtlayan fakat birbirlerinden renk ya da hastalıklara dayanıklılık yönünden ayırt edilebilen bir grup balık.

strait [boğaz] Okyanus ya da denizlerin dar bir su geçidiyle birleştiği kesim.

stratification [tabakalaşma] Su kolonunun, örneğin sıcaklığı farklı iki katmana ayrılması.

stratification of water column [su kolonu tabakaları] Sucul tabakalardan başka su kolonu ile ilgili anlatımlarda denizel değişimleri belirten tabakalaşma için de bazı özel terimler kullanılmaktadır. ® Divisions in marine habitats. ® Aquatic layers in water column.

Pycnocline [Piknoklin] Isopycnal [Izopiknal] Chemocline [Kemoklin]

yoğunluk değişimi eşyoğunluk besin tuzları değişimi

Halocline [Haloklin] Thermocline [Termoklin] Thermohaline [Termohalin]

tuzluluk değişimi sıcaklık değişimi T ^0C ve tuzluluk deği.

stratified mean catch per tow [ağ atımı başına tabakalandırılmış ortalama av] Araştırma gemileriyle farklı türler için beher coğrafi tabakada yapılan çekim başına düşen ortalama av, bölgedeki tabaka alanıyla çarpılır. Çarpım sonuçları toplanır ve bu toplam bölgedeki bütün alanların toplamına bölünür ki bu da göreceli bolluğun bir göstergesidir.

stratified sampling [tabakalandırılmış örnekleme] Belirli derinlik aralıkları dikkate alınarak yapılan örnekleme şekli. Örnek; 0-25 m ile 25-50 m ya da 50-100 metre gibi derinlik tabakalarından örnek alınması. ® Samplimg (Örnekleme).

stratum [katman] 1- Organizmaların tabakasal dağılımıdır (sıralanmasıdır); şöyle ayırt edilebilir; infralitoral katman (her zaman suyun altındadır). Mediolitoral katman (gelgitler ve dalgalar nedeniyle periyodik nemlenmeye maruz kalan), supralittoral katman (denizlerin yüksek kesimleri ve dalgalarla ulaşılan seviyenin üstündeki katmandır).

stratum, (pul. strata) [katman] 2- Koşut (paralel) yüzeyleri olan. Tabaka.

stratum, (pul. strata) [tabaka] 3- Özellikleri benzer kabul edilen katman, derinlik kesimi vs.

streaked gurnard [mazak, mazak balığı, kırlangıç] ® Chelidonichthys lastoviza.

striate pisania [?] ® Pisania striata.

striated buccinum [?] ® Buccinum corneum.

striated muscle [çizgili kas] Çalışması istemli olan kas. Kemiklere yapışık kas. Örnek; kol ve bacak kasları.

strip (hand stripping) [sağmak (sağma, sağım)] ® Stripping.

stripe [bant] Balık vücudunda boylamasına uzanan enlice renkli çubuk.

striped goby [çizgili kayabalığı] ® Gobius vittatus.

striped mullet (flathead mullet) [haskefal, kefal, paçoz balığı, topan, topbaş, koklan, avrita balığı, topan kefal] ® Mugil cephalus.

striped piggy [?] ® Pomadasys stridens.

striped red mullet [tekir, tekir barbunya, tekir balığı] ® Mullus surmuletus.

striped seabream [lekeli mercan, çizgili mercan, mırmır balığı] ® Lithognathus mormyrus.

striped soldier shrimp [?] ® Plesionika edwardsii.

striped venus [?] ® Chamelea gallina.

stripping (strip, hand stripping) [sağmak (sağma, sağım)] Yetiştiricilik amacıyla ve yapay döl almak için olgunlaşmış (kızgın) balığın karnının hafifçe sıvazlanmasıyla yumurta ve atmığın boşaltılması.

stroke together [alberaber] Kürekleri birlikte çekmek için verilen komut.

Stromateidae (butterfishes) [Yıldızbalığıgiller] Actinopterygii sınıfı, Perciformes takımı, Stromateidae ailesinde 3 cinste (Pampus, Peprilus, Stromateus) 17 tür bulunmaktadır. Denizlerde yaşayan kıyısal balıklardır. Sırt yüzgeci tek ve devamlıdır. Gövde derin ve basıktır. Baş çıplak, derin ve geniştir. Burun kısa ve küttür. Gözler küçüktür. Ağız uçta sayılır ve aşağıya doğru kıvrıktır. Dişler küçük ve yassılmıştır. Göğüs yüzgeçleri uzun ve kanada benzer. Kuyruk yüzgeci genelde çataldır. Yanal çizgi tek olup sırt profiline koşut (paralel) gider. Pullar çemberimsidir (sikloittir) ve kolay düşer. Rengi gümüşi-mavi oluşuyla dikkat çeker. Sürü oluşturan yüzücü (pelajik) balıklardır. Boyları 60 cm’ye kadar ulaşır. Sığ suda yaşarlar, bazen nehir ağızlarına girerler. Yumuşak gövdeli selentereler ve yüzücü (pelajik) kabuklularla beslenirler. Akdeniz’de tek türü yaşar, boyu en çok 50 cm olur ve çoğunluğunun boyları ise 18-25 cm arasındadır.

Stromateus fiatola (blue butterfish) [yıldız balığı] Taban-yüzücüdür (bentopelajiktir) ve 10-70 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=55-60 cm kadar olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Kıta sahanlığı üzerinde medüzlerle birlikte görünür. Büyük sürüler oluşturur.

sturgeon [Alman mersin balığı, mersin balığı, kolan balığı] ® Acipenser sturio.

sturgeons (true sturgeons) [Mersinbalığıgiller] ® Acipenseridae.

sturgeons [Mersin balıkları] ® Chondrostei.

Styela plicata (sea potato) [?] Gövde yumurta şekillidir. Gömlek katı olup kıkırdaksı yoğunluktadır. Manto turuncu-sarı, sifonlar daha koyudur. Boyu en çok 10 cm ve genelde rastlanan boyları 6 - 8 cm arasındadır. 0 - 10 m derinliklerde kıyısal kesimde, çoğunlukla lagünlerde yaşar. Akdeniz türü değildir. Türkiye'nin batı Akdeniz ve Ege kıyılarında bulunur. Kullanımı vardır.

stygo- (prefix) [stigo-] Yeraltı suyu yaşam-alanıyla ilgili.

stygobiont [stigobiyont] Yeraltı suyunda yaşayan canlı.

stygofauna [stigofauna] Yeraltındaki çevrede yaşayan hayvanlar.

Stypocaulon scoparium (seabroom) [?] Sin. Halopteris scoparia. Esmer algdir. Alg demeti büyük ve dokununca pürüzlüdür. Tallus küçük çalı görünümündedir. Tek eksenli çoklu-çubuktur. Büyüme uçtadır. Üreme eş-yapılı digenetik döngülüdür. Boyu 5 - 15 cm'dir. Gel-git bölgesinin üst kısmında yayılır. Türkiye'nin Ege, Karadeniz'in Kafkasya kıyılarında bulunur. Elle hasat edilir. Tıbbi kullanımı vardır.

sub- (prefix) [sub-] Alt, altta, altında, aşağı, küçük anlamındadır. Günümüzde yakın, yaklaşık, daha az, az ya da çok anlamlarında da kullanılmaktadır. Örnek; subkutan (subcutaneous) - derialtında.

subadult [yaklaşık erin] Görünüşü erin bireye benzeyen fakat henüz yumurtlama yetisi olmayan birey.

subclass [altsınıf] Canlıların sınıflandırılmasında sınıftan daha küçük canlı topluluklarını kapsayan gruba verilen ad.

subcutaneous [subkutan] Deri altında olan.

Suberkrub otter board [Suberkrub kapısı] Orta-su trol ağının çekilmesinde kullanılan tamamı demirden yapılmış uçak kanadı prensibine göre çalışan dikey duruşlu trol kapısı.

subfamily [altaile (altfamilya)] Canlıların sınıflandırılmasında aileden daha küçük canlı topluluklarını kapsayan gruba verilen ad. Familya’nın (aile’nin) altında yer alan ulam (kategori). Örnek; aile - Salmonidae. Altaile - Salmoninae.

subgenus (infrageneric) [altcins] Bir taksonomik grup olup cinsin altında yer alan ulam (kategori).

subkingdom (subregnum) [altalem] Canlıların sınıflandırılmasında alemden daha küçük canlı topluluklarını kapsayan gruba verilen ad.

subkladus [altdal] Canlıların sınıflandırılmasında daldan (kladus) daha küçük canlı topluluklarını kapsayan gruba verilen ad.

sublittoral [sublitoral] 1- Göllerde köklü bitkiler sınırından açığa doğru hipo-limniyon’un üst sınırına, denizlerde gelgit kuşağının alt sınırından açığa doğru 200 m derinliğe, kıta sahanlığı sınırına kadar uzanan kısım.

sublittoral [sublitoral] 2- Littoral bölgesinin alt (derin) kısmı.

submarine canyon [deniz altı kanyonu] ® Canyon.

submerged vegetation [sualtı bitkileri (batmış bitkiler)] Balıklara önemli yaşam-alan sağlayan tamamıyla suyun altında kalan bitkiler.

submergence [batma] Kuzeyli bazı balık türlerinin derin, soğuk ve karanlık suya, ekvatora doğru yönelme eğilimi. Örnek; Cottidae, Zoarcidae.

submersible [batiskaf] Denizlerin derin kesimlerinde doğrudan gözlem yapmada kullanılan ve içinde insan bulunan ya da bulunmayan deniz aracı.

submissive [boyun eğme] Türdeşinin baskınlığını yani yenilgiyi kabul etmek zorunda olan hayvanın tavrıdır.

suborbital [infraorobital] Gözün altında.

suborder (sub-ordo) [alttakım] Canlıların sınıflandırılmasında takımdan daha küçük canlı topluluklarını kapsayan gruba verilen ad.

subphylum [altkabile] Canlıların sınıflandırılmasında kabileden (filumdan) daha küçük canlı topluluklarını kapsayan gruba verilen ad.

subpolar [alt kutup] Yeryüzünün her iki kutbunda 50-70°’ler arasında kalan kuşak.

subpopulation [alt-popülasyon] Kendi içerisinde çiftleşerek çoğalan büyük popülasyonun etkileşimli bireylerinden oluşan parçası.

subregnum [altalem] ® Subkingdom.

subsistence culture [geçinme kültürü] Balıkçının yerel kullanım için havuzda sürekli aynı düşük düzeyde balık yetiştirmesi.

subsistence fishery [geçinme balıkçılığı] Balıkçının ikinci bir kişiye aktarmadığı, satmadığı yalnız kendisi ve ailesinin tüketimi için yaptığı balıkçılık.

subspecies [alttür] 1- Coğrafi yalıtılmışlık nedeniyle diğerlerinden kalıtsal olarak ayrılmış (yapabilecek olmasına rağmen yalıtılmışlık (izolasyon) nedeniyle diğerleriyle çiftleşemeyen) canlılar ulamı (kategorisi).

subspecies [alttür] 2- Hayvan ya da bitki türü altında yer alan ikinci dereceden tür.

subspecies [alttür] 3- Türün altında yer alan taksonomik ulam (kategori).

substitution [yerine yerleştirme] Balıkçılık biliminde eksik veriler benzer kaynaklı verilerle tamamlanabilir. Örneğin, bir teknenin eksik av değerlerinin yerine benzer özelliklerde olup aynı av alanında ve aynı av aracıyla (ağla) elde edilen başka bir teknenin değerleri yerleştirilebilir.

substrat [substrate] Alt tabaka. Taban ya da taban malzemesi.

substratum chooser [taban seçici] Yumurtasını taban malzemesine bırakan balıklarda, erkek dişiyi cezp etmeden önce yumurtlama yerini (tabanı) temizler.

sub-terminal [uç-altı konumlu] Balıkların değişik ağız yapılarından birini belirtmede de kullanılır. Ağız önde ancak burundan biraz geride ve alttadır.

sub-terminal mouth (inferior mouth) [uç-altı konumlu ağız] Balıkların değişik ağız yapılarından birini belirtmede de kullanılır. Alt dudak ve çene üst dudak ve çeneden daha geride yani altadır.

subtropical [alt-tropikal] Ekvatorun kuzey ve güneyinde 35-40°’ler arasında yer alan dar kuşak.

sub-tropical convergence [sub-tropik konverjans (konvergens)] Tropik bölge kaynaklı sıcak suyun soğuk bölgeden gelen suyla oluşturduğu batan su ara tabakası.

subtruncate surf clam [?] ® Spisula subtruncata.

success of fishing [(balıkçılık başarısı) çaba] Harcanan güç birimi başına düşen av.

successive [ardışık] Birbirini izleyen.

sucker [vantuz (çekmen)].

suckerfishes (remoras) [Yapışkanbalığıgiller] ® Echeneidae (Sin. Echeneididae).

sucking disk [yapışkan disk (emme diski)] Kaya, bitki ve sair malzeme ile diğer canlılara yapışmak ve tutunmak için kullanılan disk şeklindeki yapı.

suction cups [vantuzlar] ® Ventouses.

suction pump [pompa (emme pompası)] Balığı sudan emen ve ağın boşaltılmasında ya da balıkların bir tekneden diğerine aktarılmasında kullanılan mekanik alet.

Sudis hyaline (barracudina) [yalancı zurna] Derin-yüzücüdür (batipelajiktir) ve 200-2,000 metre derinliklerde rastlanır. Boyu TL=100 cm olabilir. Ticari balıkçılığı yoktur. Etoburdur (karnivordur). Su altı kablolarındaki diş izlerinden kablo ısırıcı olduğu tahmin edilmektedir.

Suez Channal [Süveyş Kanalı] Akdeniz ve Kızıldeniz’i birleştiren yapay su yoludur. 1854’te kazılmaya başlanan kanal 10 yılda tamamlanmıştır. Genişliği 70-125 m ve başlangıçtaki derinliği yaklaşık 11-12 metredir. Boyu 161 km olup 1869’da uluslararası ulaşıma açılmıştır. 1956’da Mısır tarafından millileştirilmiştir. Geçmişinde 5 kez ulaşıma kapatılmış olup en uzunu 8 yıl sürmüş ve 1975’te sona ermiştir. Kanal büyük teknelerin geçişini sağlamak için zamanla derinleştirilmiştir. 2009 yılında yapılan çalışmada derinlik 18 metreden 20 metreye çıkartılmıştır. Derinlik artışı Kızıldeniz kökenli balık ve diğer organizmaların Akdeniz’e yerleşmesini artırmış, hızlandırmıştır.

suffix [sonek] Kelimenin sonuna getirilen ek.

suffocation [boğulmak] Oksijen yetersizliğinden (eksikliğinden) ölmek. İnsanlar suda (suya batınca) balıklar havada (sudan çıkınca) boğulur.

sulcus acusticus [akustik çukur] Sagitta otolitinin orta düzlemi boyunca uzanan dar çukurluk.

summerkill [yaz kırımı (yaz-katli)] Yaz dönemlerinde balıkların ani ölümü. Kapalı su kütlesinde yaz aylarındaki oksijen yetersizliği ya da zehirleyici alg patlaması sonucu oluşan balık ölümü.

summerling [bir-yazlık] Birinci yazı geçirmekte olup genellikle sonbaharda avlanabilecek bir yaşındaki herhangi bir balık.

sunfishes [İzmarit-balığıgiller] ® Centrarchidae.

sunrise [gündoğumu] Güneşin doğuda ufukta görünmesidir.

sunset [günbatımı] Güneşin batıda, ufukta kaybolmasıdır.

sunset clams [?] ® Psammobiidae.

super- (prefix) [süper-] Nitel ve nicel olarak büyük, üstünde, fazla. Örnek; süpersonik (supersonic)-ses-üstü, sesten hızlı.

super seiner [süper gırgır] Büyük gırgır gemisi. Üzerinde dondurma, işleme ve depolama olanakları olan 70 m boyunda olup gırgır avcılığı yapan gemi.

superclass [üstsınıf] Canlıların sınıflandırılmasında sınıftan daha büyük grup.

superfamily [süper aile] Aile (familya) üstünde yer alan taksonomik ulam (kategori). İsimlendirmede tavsiye edilen isim sonu (–oidea)’dir. Türkçede eşanlamlı olarak üstaile de kullanılmaktadır.

superfamily [üstaile] Canlıların sınıflandırılmasında aileden (familyadan) daha büyük grup.

superior mouth [uç-üstü konumlu ağız] Balıkların değişik ağız yapılarından birini belirtmede de kullanılır. Ağız kıvrımı yukarıya doğru çaprazi durur. Alt çene üst çeneden uzundur.

supermale (terminal male) [süper erkek (uç erkek)] Cinsiyetini değiştirmeyen asıl dölleyici (başat) olan erkek balık bireyi. Örnek; Gonostoma bathyphilum.

superordo [üsttakım] Canlıların sınıflandırılmasında takımdan daha büyük grup.

superspecies [süper tür] Birbirine kalıtsal olarak yakın olmalarına rağmen yine de aralarında farklılık olan bir grup balık.

supra- (prefix) [supra-] Üstünde, üzerinde.

supralittoral [supralitoral] ® Stratum.

supralittoral [supralitoral] Sahilin su etkisindeki kısmı.

supraocular (supraorbital) [supra oküler] Gözün üstünde.

supraoral [supraoral] Ağız üstünde.

supraorbital (supraocular) [supra oküler] Gözün üstünde.

supratemporal canal [baş kanalı (okupital kanal, kafa kanalları, kelle kanalları)] ® Head canals.

surface [yüzey] Genişliği ve boyu olup derinliği (kalınlığı) olmayan.

surface fishing [yüzey balıkçılığı (yüzey avcılığı)] Ton, orkinos vb balıkların ticari avcılığında büyük çapari, gırgır, yem teknesi, zıpkın vb kullanılarak yapılan balıkçılık.

surface net [yüzey ağı] Üst (mantar) yakanın su yüzeyinde tutulduğu ağ.

surface trawl [yüzey trolü] İki tekneyle yüzdürülerek çekilen ve sığ suda kullanılan trol.

surface water [yüzey suyu] Okyanus, deniz ve göllerdeki suyun üst kısmı ya da tabakası. Dar anlamda akarsu.

surplus [artan] 1- Balıkçılık çerçevesinde popülasyonu belirli bir düzeyin üzerinde tutmak için gerekli olandan fazla olan.

surplus [artan] 2- Yetiştiricilik işletmelerinde kuluçkahane ve izleyen aşamalarda kültürü yapılabilecek miktardan fazla üretilen (artan) kısım. Yumurta, larva ve genç balıkların oltacılık yapılan dere ve ırmaklara salıverilmek üzere bağışlanan, diğer balıklara yem ve ihtiyacı olan diğer yetiştiricilere aktarılan ya da satılan fazla olan (artan) kısım.

surplus production (sustainable yield, equilibrium catch) [artan üretim] Avlanabilen balık stoğunun büyümeyle ürettiği yeni biyokitle + buna eklenen içgöçerler – bundan doğal ölümle eksilenlerdir. Yani, yeni biyokitle = büyüme + içgöçerler – ölenler). Kısaca stok ağırlığını artıranlardan, eksiltenlerin çıkartılmasından sonra kalandır. Stok avlandığına göre biyokitlesi azalmaktadır. Böylece avlanan stoktaki balıklar daha az beslenme ve benzeri diğer yarışçı baskısı altında olurlar. Büyüme ve üreme iyileşir, balıklar iyi beslendikleri için sıhhatli olurlar. Stoktaki yaş kompozisyonu gençlere doğru kayar. Genç balıklar daha hızlı büyürler yani stoğun üretkenliği artar.

surplus production model - survival rate [artan üretim modeli - yaşama oranı] 1- Belirli bir süre sonra hayatta olan (yaşayan) birey sayısı bölü zaman sürecinin başlangıcındaki birey sayısıdır.

surplus production model [artan üretim modeli] 2- Belirli bir yıldaki stok büyüklüğünün ve avın tahmin edilmesidir. Stok büyüklüğü içgöçerlerin katılma miktarı ve doğal ölümlere bağlı olarak artabilir ya da azalabilir. Artan üretim modelinde stoğun doğal ağırlık artışı yani sürdürülebilir ürün (MSY) tahmin edilir.

surrounding [kuşatan] Bir canlının yaşam alanını, etrafını saran, çevre. ® Ambient.

surrounding net [çevirme ağı] Balıkların etrafını alttan ve yanlardan sarmak suretiyle kullanılan ağ. Örnek; gırgır ağı.

survey [sörvey] Bilim adamlarının kontrolünde yapılan örnekleme. Araştırma gemisi kullanılarak bilimsel bir program çerçevesinde balık vb örnekleme çalışmaları.

survival rate [kalım payı (yaşam payı)] 1- Basitçe yaşayanlardır. Belirli bir süreç sonunda (genellikle bir yıl sonra) yaşayanların sayısıdır. Ölenlerden arta kalanların yani yaşayanların payıdır (S = e^-Z).

survival rate [kalım payı (yaşam payı)] 2- Belirli bir süre sonra hayatta olan (yaşayan) birey sayısı bölü zaman sürecinin başlangıcındaki birey sayısıdır. Zaman süreci genellikle bir yıl olarak alınır.

survivorship curve [yaşayanlar eğrisi] Ömür beklentisi istatistiğinde kullanılan grafik.

sushi (sashimi) [suşi] İnce dilim şeklinde kesilmiş çiğ (çoğunlukla) orkinos balığı eti. Haşlanmış pirinç, soya sosu ve yeşil hardal ile yenilen bir Japon lezzeti. Taze hazırlanmış yenir.

suspended solids [askıda katı madde] Suda yaklaşık 1µ civarındaki, küçük ve çok yavaş batan (çöken) katı maddeler.

suspended solids [parçacık madde] ® Particulate matter.

suspension feeder [askı malzeme yiyen] Suda askı haldeki parçacıklarla beslenen.

suspensiphagy [sestonofaj] ® Sestonophagy.

sustainable catch [sürdürülebilir av] Çevresel etkenlerin aynı kaldığı kabul edilerek stok biyokitlesini azaltmadan yıldan yıla stoktan alınan balık sayısı ya da ağırlığıdır.

sustainable use [sürdürülebilir kullanım] Bir balıkçılığın tamamı ya da parçasının uzun süreli uygulama oranının her hangi bir azalmaya neden olmayacak şekilde, gelecek kuşaklara da aktarılabilecek düzeyde kullanılması.

sustainable yield (equivalent sustainable yield, equilibrium yield) [sürdürülebilir ürün (hasat)] 1- Bir stoktan alınan ağırlık cinsinden ürün (hasat), çevresel etki ve değişmeler hariç, eğer verilen belirli bir balıkçılık yeğinliği (baskısı) ile denge durumundaysa, stoğun biyokitlesi (balık sayısı ya da ağırlığı) bir yıldan diğerine değişmez. Buna sürdürülebilir ürün, dengede sürdürülebilir ürün ya da kısaca denge ürünü de denmektedir. ® Equilibrium catch (Denge avı). ® Surplus production (Artan üretim).

sustainable yield (equivalent sustainable yield, equilibrium yield) [sürdürülebilir ürün (hasat)] 2- Çevresel koşulların aynı kaldığı kabul edildiğinde stok biyokitlesini azaltmadan o stoktan yıldan yıla avlanabilecek balıkların sayısı ya da ağırlığıdır.] ® Maintainable yield (Korunabilir ürün).

sustained harvest [sürdürülen hasat] Zamanla (sürekli) azalma olmadan korunan hasat hacmidir.

sustained speed (prolonged speed) [sürdürülen hız] Bir balığın uzun süre devam ettirebildiği yüzme hızıdır. Bu süre sonunda balık yorulur ve yorgunluk gerginliğine girer.

sustained use [sürdürülen kullanım] Balıkçılık kaynağının belirli bir süre ya da sürekli kötüleşmesine neden olmadan kullanılmasıdır.

suture [dikiş] Karındanbacaklılarda sarmal döngülerin birleşme yeri.

Sv (abbrev) [Sv] ® Sverdrup.

Sverdrup (Sv) [Sverdrup] Okyanus akıntısı ölçüsü. 1 Sv=10⁶ m³ s⁻¹

swallow [yutma] ® Ingestion.

swallow piece (tail piece, pipe, taper, Y-piece) [kuyruk] ® Tail.

swallowtail seaperch [berber balığı] ® Anthias anthias.

swamp [bataklık] Sürekli tatlı ya da tuzlu su etkisi altındaki ıslak, çok sığ kara parçası.

swarm [oğul] Bir bütün olarak kabul edilen şeylerin topluluğu. Sürü anlamında yılan balığı için kullanılır.

sweep line (ground cable) [halat] Kapılar ile yakalar arasına bağlayan halat.

sweep net (shore seine, haul seine, draw net, drag seine, yard seine) [ığrıp] ® Beach seine.

sweet-smelling seaweed [?] ® Dictyopteris membranacea.

swell [ölüdalga] 1- Düz ve tepesiz fırtına sonrasına ait dalga.

swell [ölüdeniz] 2- Fırtına sonrası denizin devam eden çalkantılı hali.

swell [şişme] 3- İç basınç nedeniyle büyüme. Normal büyüklüğünün üstüne çıkma.

swept area (area swept) [taranan alan] Sürütme ağının taradığı alan = ağız açıklığı (m) x çekme mesafesi (m) ve bu alanda yapılan 1’er saatlik çekimlerde ortalama C kg balık avlanmış ise bunun çalışılan toplam alana yansıtılması ile geniş alandaki balık biyokitlesi tahmininin elde edildiği, bütün hakkında bilgi veren bir stok tespiti yöntemi ve modelidir. Modelde kullanılacak veriler alan özellikleri ve derinlik dağılımı dikkate alınarak ya alt alanlara ayrılmamış (unstratified) ya da alt alanlara ayrılmış (stratified) olarak toplanır. Alt alansız biyokitle tahmini için B=A/(a.q).y_ort. formülü ve alt alanlı bitokitle tahmininde ise B=å(A_i/(a_i. q_i)).y_ort. formülü kullanılır. Burada A=Avcılığın yapıldığı büyük alan, a=trol ağı ile taranan alan, q=ağın ilgi türü avlama katsayısı, y_ort=ortalama av, i= i. alt alanlardaki veriler ve n=ağ çekim sayısıdır.

swim [yüzme] Balığın sudaki hareketi.

swim bladder (gas bladder, air bladder) [yüzme kesesi (hava kesesi, gaz kesesi)] Balıkların karın boşluğunun dorsal (sırt) kısmında yer alan içi gaz dolu membranımsı yapılı kese. Balıklarda bir, iki ya da üç bölmeli olabilen bu kesenin ses üreten ve ileten, derinlikle değişen basıncı aktaran organ olarak işlev gördüğü sanılmaktadır.

swim bladder disease [yüzme kesesi hastalığı] Tropik balıklarda basınç ya da sıcaklığın değişmesi sonucu dengeyi sağlayan iç organların etkilenmesidir. Balık ya tabanda yatar ya da yüzeyde yüzer.

swimming crabs [Yüzücü-yengeçgiller] ® Portunidae.

swimming speed [yüzme hızı] Balığın yüzdüğü hız 0-6 m/s arasında olup sıkça saniyede boy olarak verilir. Sıçrama ya da ok şeklindeki ani kaçma ya da avlanma hızlarını balık ancak 5-10 saniye sürdürebilir. Gezme ya da sürdürülebilir hız aerobik olup süresi sonsuzdur. Buna karşın uzatılmış hızlı yüzme anaerobik olup bir kaç dakikadan en çok bir saate kadar devam ettirilebilir. Balıklarda hız genellikle boyla birlikte artar. Bazı cinslerin en yüksek hızları şöyledir:

Yunus balığı 8-11 m/sec. Yayın balığı 15 m/sec. Fin balinası 15-20 m/sec.

Ton, orkinoz 20-25 m/sec. Yelken balığı 20-30 m/sec. Kılıç balığı 35-40 m/sec.

swivel (snap swivel) [fırdöndü] Zincirin ve halatın bükülüp gamba almaması için aralara konan bir eksene bağlı olarak dönen iki yarım bakladan oluşan kilit.

sword razor shell [ustura istiridye, ustura midye] ® Ensis ensis. ® Ensis siliqua.

swordfish (broadbill) [Kılıçbalığı-giller] ® Xiphiidae.

swordfish [kılıç balığı] ® Xiphias gladius.

swordfishes [Kılıçbalığıgiller] ® Xiphiidae.

symbiont [ortakyaşar] Paylaşarak yaşayan. İki farklı türün birbirine zarar vermeden birlikte olması durumu.

symbiosis [ortakyaşama (sembiyoz)] 1- Ortakyaşarlık. Her iki türünde yararlandığı birliktelik. ® Mutualism (Karşılıklılık).

symbiosis [ortakyaşama] 2- İki farklı türün birbirine zarar vermeden, birbirinin yararına paylaşımlı yaşaması, birlikteliği.

symbiosis [sembiyoz] 3- Bu, genel hayatta, organizmaların birbirlerinden karşılıklı faydalandıkları, birleşmiş organizmalar arasındaki ilişki şeklidir (örneğin liken lifleri arasındaki alg ve mantarların sembiyoz (ortak yaşarlık) özellikleri gibi.

Symphodus cinereus (grey wrasse) [çilçırçır balığı, çırçır balığı, ot balığı] Tabansal (demersal) olup acı-suya girer. Boyu TL=16 cm olabilir. Balıkçılığı kişisel tüketim düzeyindedir. Akvaryum balığı olarak ticareti vardır.

Symphodus doderleini (?) [çuçur balığı, çırçır balığı, ot balığı] Tabansaldır (demersaldır) ve 2-40 metreler arasında yayılır. Boyu TL=12 cm civarında olabilir. Zostera çayırlarında bulunur.

Symphodus mediterraneus (axillary wrasse) [çırçır balığı, ot balığı] Tabansaldır (demersaldır). 1-150 metre derinliklerde rastlanır. Boyu TL=20 cm civarında olabilir. Balıkçılığı kişisel tüketim düzeyindedir. Ticari akvaryum balığıdır. Kıyısaldır, Zostera çayırı içerisinde bulunur. Yumurtlama yuvasını erkek yapar.

Symphodus melanocercus (?) [karakuyrukçırçır balığı, çırçır balığı, ot balığı] Mercan resifiyle ilgilidir. 1-25 m derinliklerde yayılır. Boyu TL=14 cm olabilir. Kıyısaldır. Kayalık ve deniz çayırı kesimlerinde bulunur.

Symphodus melops (corkwing wrasse) [çırçır balığı, ot balığı] Mercan resifleriyle ilgilidir. Göçmen değildir. 1 m derinlikte bulunur. 9 yıl yaşayabilir. Boyu TL=30 cm civarında olabilir. Balıkçılığı kişisel tüketim düzeyindedir. Sürü oluşturur. Bulunduğu bölgeyi korur. Kayalık yerlerde ve Zostera çayırları içerisinde barınır. Yuvayı erkek yapar. Bazen eşeysel (cinsiyette) değişme olur.

Symphodus ocellatus (ocellated wrasse) [benekliçırçır balığı, çırçır balığı, ot balığı] Mercan resifleriyle ilgilidir. 1-30 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=14 cm civarında olabilir. Akvaryum balığı olarak kullanılır. Kaya kenarlarında ve Zostera çayırları üzerinde tek bulunur. Yumurtlama yerini erkek yapar.

Symphodus roissali (five-spotted wrasse) [bıldırcınçırçırı balığı, çırçır balığı, ot balığı] Mercan resifleriyle ilgilidir. 1-30 m derinliklerde rastlanır. Acı-suya girer. Boyu TL=20 cm civarında olabilir. Balıkçılığı kişisel tüketim düzeyindedir. Kaya kenarlarında ve Zostera çayırları üzerinde tek bulunur. Yumurtlama yerini erkek yapar.

Symphodus rostratus (pointed-snout wrasse) [uzunçırçır balığı, çırçır balığı, ot balığı] Mercan resifleriyle ilgilidir. 1-50 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=15 cm civarında olabilir. Akvaryum balığı olarak ticareti vardır. Kaya kenarlarında bulunur. Erkeğin yosunlardan (alglerden) yaptığı yuvaya bir ya da daha fazla dişi yapışkan yumurta bırakır.

Symphodus tinca (east Atlantic peacock wrasse) [karakuyrukçırçır balığı, lekeliçırçır balığı, çırçır balığı, ot balığı] Mercan resifiyle ilgilidir. 1-50 m derinliklerde yayılır. Acı-suya girer. Boyu TL=48 cm kadar olabilir. Balıkçılığı kişisel tüketim düzeyindedir. Akvaryum balığı olarak ticareti vardır. Kıyısaldır. Kayalıklara yakın Zostera çayırı içinde bulunur. Birçok dişinin yumurtladığı yuvayı erkek yapar ve korur.

Symphurus nigrescens (tonguesole) [sivrikuyruk dil] Tabansal (demersal) olup 20-1,140 metrelerde yayılır. Boyu TL=13 cm olabilir. Ticari balıkçılığı yapılmaktadır. Çamur ve kumda, kıta sahanlığı yamacında görülür.

sympodial [simpodial] Büyüme şekli ya da asıl büyüme ekseninin (baba aksın) aniden gelişmesini durdurması ve yan eksenin oluşarak (oğul aksın) büyümeye devam etmesi ve bunun (kaderin) böyle devam etmesi şeklindeki büyüme.

sympodial growth [simpodial büyüme] Bazı alglerde baba (ana) eksenin büyümesi birden bire durur ancak büyüme oğul aksların büyümesiyle devam eder. Bu sürekli tekrarlanmakta olup sonuçta özel bir dallanma şekli oluşur.

syn- (prefix) [sen-] 1- Eş. Ortak. Senkron (synchronous)-eşzamanlı.

syn- (prefix) [sen-] 2- Birleşmiş.

Synapturichthys kleinii (Klein's sole) [dil balığı] Tabansaldır (demersaldır). Acı-suya girer. 20-460 m derinliklerde yayılır. Boyu TL=40 cm olabilir. Ticari balıkçılığı vardır. Sığ suda kumluk, çamurlu zeminde bulunur.

Synchiropus phaeton (phaeton dragonet) [üzgün balığı] Tabansaldır (demersaldır). 80-850 m derinliklerde rastlanır. Boyu TL=18 cm olabilir. Balıkçılığı yoktur. Kumlu ve çamurlu tabanda bulunur. Bulunduğu kesimi korur, erkekleri birbirine saldırganlık gösterir. Yumurta ve kurtçukları (larvaları) yüzücüdür (pelajiktir).

synchronous behaviour [eşanlı davranış (eşzamanlı davranış)] Grubu oluşturan bireylerin aynı yöndeki eşzamanlı hareketi. Bu bir yerde eşzamanlı sosyal benzetişim olup balıkların sürü oluşturarak gösterdikleri davranış şeklidir. Buna allomimetik davranış yani aynı düzeyde karşılıklı uyarı ve eşgüdüm davranışı da denmektedir.

synchronous hermaphrodite (simultaneous hermaphrodite) [eşanlı erdişi (eşanlı erselik, eşanlı hermafrodit)] Aynı anda (eşanlı) hem yumurtalık hem de erbezi dokusu oluşturmuş.

synecology [sinekoloji] Topluluk (community) ekolojisi. ® Ecology. ® Demecology. ® Genecology. ® Autecology.

synergistic [sinerjistik] Bir işin yapılmasında aynı yönde etki eden yapı ya da maddeler. Bazı hormon ya da kimyasallar birlikte olduklarında teker teker yaptıkları etkinin toplamından çok daha fazla etki oluştururlar. Bu etkileşme ya da olay bu terimle belirtilir.

synergy [sinerji] Görevdeşlik, birliktelik.

Syngnathidae (leafy dragons, pipefishes, seahorses) [Deniziğnesigiller] Işınlı-yüzgeçliler (Actinopterygii) sınıfı, Syngnathiformes deniziğnemsiler anlamındaki takımının bir ailesidir. Benzeri olmayan özelliklere sahip olup dişi yumurtalarını erkeğin taşıdığı bir kese içerisine bırakır. Erkek yumurtaları döller ve kuluçkaya alır. Hippocampinae ve Syngnathinae alt ailelerinde 52 cins ve 215 tanımlanmış tür yer almaktadır. Syngnathinae altailesinde tür sayısı 50 civarındadır. Tüp ağızlıdırlar. Çoğu deniz canlıları olup bunların 35’i acı-suda ve belki 15 ve biraz fazlası tatlı-suda yaşamaktadır. Yakın kıyıda, sığ suda rastlanırlar.

Syngnathus abaster (black-striped pipefish) [kabarık yanak iğne balığı, iğne balığı, deniz iğne balığı, deniziğnesi] Tabansaldır (demersaldır). Belki etraf-göçerdir (amfidromdur). Acı ve tatlı-suya girer. 5 m derinliğe kadar bulunur. Boyu TL=21 cm olabilir. Kum, çamur ya da yosunlar (algler) üzerinde rastlanır. Canlı doğurucudur (ovovivipardır). Erkek kuyruğu altındaki kesede yumurtaları taşır.

Syngnathus acus (greater pipefish) [deniziğnesi balığı] Tabansaldır (demersaldır). Acı-suya girer. 110 m derinliğe kadar rastlanır. Boyu TL=50 cm olabilir. Ticari balıkçılığı yoktur. Kumlu, çamurlu zeminde ve Zostera çayırları arasında bulunur. Canlı doğurucudur (ovovivipardır). Erkek kuyruğu altındaki kesede yumurtaları taşır.

Syngnathus phlegon (pelagic pipefish) [dikenli iğne balığı, deniz iğnesi] Yüzücüdür (pelajiktir). Boyu TL=20 cm olabilir. Akvaryumcular ticaretini yapar. Açık suda bulunur. Canlı doğurucudur (ovovivipardır). Erkek kuyruğu altındaki kesede yumurtaları taşır.

Syngnathus schmidti (?) [deniz iğnesi] Yüzücüdür (pelajiktir). Acı ve tatlı-suya girer. 0-100 m derinliklerde bulunur. Boyu TL=11 cm olabilir. Canlı doğurucudur (ovovivipardır). Erkek kuyruğu altındaki kesede yumurtaları taşır.

Syngnathus taenionotus (?) [?] Tabansaldır (demersaldır). Acı-suya girer. Boyu TL=19 cm olabilir. Sığ suda, çamurlu tabanda ve yosunlar (algler) arasında bulunur. Canlı doğurucudur (ovovivipardır). Erkek kuyruğu altındaki kesede yumurtaları taşır.

Syngnathus tenuirostris (narrow-snouted pipefish) [ince yüzgeçli iğne balığı, deniziğnesi balığı, deniz iğnesi] Tabansaldır (demersaldır). Canlı doğurucudur (ovovivi-pardır). Erkek kuyruğu altındaki kesede yumurtaları taşır.

Syngnathus typhle (broad-nosed pipefish) [deniziğnesi balığı, deniziğnesi] Taban-saldır (demersaldır). Göç etmez. Acı-suya girer. 1-20 metre derinliklerde bulunur. Boyu TL=35 cm olabilir. Balıkçılığı yoktur. Kıyı boyunca yayılır. Sıkça Zostera çayırlarıyla birlikte görülür. Canlı doğurucudur (ovovivipardır). Erkek kuyruğu altındaki kesede yumurtaları taşır.

Syngnathus variegatus (thickly snouted pipefish) [kalın burunlu iğne balığı, çizgili iğne balığı, deniziğnesi balığı, deniziğnesi] Tabansaldır (demersaldır). Denizde yaşar. Canlı doğurucudur (ovovivi-pardır). Erkek kuyruğu altındaki kesede yumurtaları taşır.

Synodontidae (lizardfishes) [Kertenkele-balığıgiller] Işınlı-yüzgeçliler (Actinopterygii) sınıfı, Aulopiformes takımı, Stnodontidae ailesinde 4 cins (Harpadon, Saurida, Synodus, Trachinocephalus) bulunmaktadır. Sıcak ve ılıman iklimde bulunurlar. Gövde silindir şeklinde, ince ve uzundur. Gözler yuvarlaktır ya da ovaldir. Ağız eğiktir. Çeneler uzun, üst çene narindir. Ağız uzun sivri dişlerle donatılmıştır. Yüzgeçleri yumuşak ışınlıdır. Sırt yüzgeci tektir, kuyruğa yakın yağ yüzgeci vardır. Kuyruk derince çatallaşmıştır. Başın üst kısmı hariç gövdenin tamamı pullarla kaplıdır. Pullar yapışık olup çemberimsi (sikloid) ya da taraksıdır (ktenoidtir). Gövde kahverengimsi metalik gridir, karın beyazımsı-sarımsıdır. Tabansal balıklardır, genellikle yalnız gezerler, derin çukurlar ve buna bağlı düzlüklerde yaşarlar. Türlerin çoğu balıklarla beslenir (piscivorus). Kılçıklarının çok olmasına rağmen eti kaliteli, tadı güzeldir. Boyları 60 cm civarındadır. Akdeniz’e Kızıldeniz’den yerleşmiş olan Saurida undosquamis’in boyu 45-50 cm kadar olur. Çoğunluğu 20-30 cm kadardır. 200 m derinliğe kadar bulunur. Ailenin bir diğer bireyi Synodus saurus en çok 40-45 cm olur, çoğunluğu 15-20 cm kadardır. 400 m derinliğe kadar rastlanır.

Synodontis multipunctatus (cuckoo-fish) [?] Tanganika gölünde yaşayan ters görünümlü yayıngil bir balık türüdür. Yumurtalarını ağızlarında kuluçkalayan Cichlidae ailesi bireyleriyle birlikte yumurta bırakır. Bu yumurtaları Cichlidae bireyi kendi yumurtası gibi kuluçkalamak için ağzına alır. Yumurtadan daha erken çıkan Synodontis kurtçukları (larvaları) onları kuluçkaya alan Cichlidae bireyinin yumurtalarıyla beslenir.

Synodus saurus (Atlantic lizardfish) [zurna balığı, lokum balığı] Tabansaldır (demersaldır). 400 m derinliğe kadar rastlanır. Boyu TL=40 cm kadar olabilir. Ticari balıkçılığı önemsizdir. Kumlu, çakıllı-kumlu zeminde rastlanır.

synoptic [sinoptik] Geniş alanlar hakkında özet bilgi veren. Özet niteliğinde, özetlenmiş.

synoptic scale [sinoptik ölçek] Birkaç yüz kilometrelik uzaklığı içeren ölçek.

syntopic [sintopik] İki ya da daha çok türün birlikte bulunması.

syracusan fusus [?] ® Fusinus syracusanus.

syrman goby [kaya balığı] ® Neogobius syrman.

system [sistem] Nesnelerden ya da maddelerden oluşan, fizik yasalarına uyan, birbiriyle ilişkili ve bağımlı bir bütünü oluşturan set.

systematic [sistematik] 1- Dizgeli. Birbiri peşi sıra, sırayla, sistemli.

systematic [sistematik] 2- Canlıların yukarıdan aşağı silsile ilişkileri ve esasına göre sınıflandırılması. ® Taxonomy.

systematic of bony fishes [kemikli balıklar sistematiği] Kemikli balıkları (Osteichthyes) kapsayan takım ve aileler aşağıda tablo şeklinde verilmektedir. Bu sistematik düzenleme “http://de.wikipedia.org/wiki/ Systematik_der_Knochenfische“ internet adresinden Temmuz 2006 ve Levreksilere (Perciformes) ilişkin olanlar ise „http://de.wikipedia.org/wiki/Systematik_der_Barschartigen“ internet adresinden Eylül 2006’da alınmıştır.

Altsınıf: Sarcopterygii
Üsttakım	Takım	Alttakım	Aile
	Coelacanthiformes		Latimeriidae
	Ceratodiformes		Lepidosirenidae	Neoceratodontidae
Altsınıf: Actinopterygii
Üsttakım	Takım	Alttakım	Aile
Polypteri	Polypteriformes		Polypteridae
Chondrostei	Acipenseriformes		Acipenseridae	Polyodontidae
Neopterygii	Amiiformes		Amiidae
	Semionotiformes		Lepisosteidae
Arasınıf: Teleostei
Üsttakım	Takım	Alttakım	Aile
Osteoglossomorpha	Osteoglossiformes		Arapaimidae Gymnarchidae Hiodontidae Mormyridae	Notopteridae Osteoglossidae Pantodontidae
Elopomorpha	Albuliformes		Albulidae
	Anguilliformes	Anguilloidei	Anguillidae	Moringuidae
		Congroidei	Congridae Derichthyidae Ophichthidae	Muraenesocidae Nemichthyidae Serrivomeridae
		Muraenoidei	Muraenidae	Myrocongridae
	Elopiformes		Elopidae	Megalopidae
	Notacanthiformes		Halosauridae	Notacanthidae
	Saccopharyngiformes		Cyematidae Eurypharyngidae	Monognathidae Saccopharyngidae
Clupeomorpha	Heringsartige		Chirocentridae Clupeidae Denticipitidae	Engraulidae Pristigasteridae Sundasalangidae
Ostariophysi	Gonorynchiformes		Chanidae Gonorynchidae	Kneriidae Phractolaemidae
	Cypriniformes		Balitoridae Catostomidae Cobitidae	Cyprinidae Gyrinocheilidae
	Characiformes		Acestrorhynchidae Alestiidae Anostomidae Characidae Chilodontidae Citharinidae Ctenoluciidae Cynodontidae	Curimatidae Erythrinidae Gasteropelecidae Hemiodontidae Hepsetidae Lebiasinidae Prochilodontidae
	Gymnotiformes		Apteronotidae Gymnotidae Hypopomidae	Rhamphichthyidae Sternopygidae
	Siluriformes		Akysidae Amblycipitidae Amphiliidae Ariidae Aspredinidae Astroblepidae Auchenipteridae Bagridae Callichthyidae Cetopsidae Chacidae Clariidae Doradidae Erethistidae Heptapteridae Heteropneustidae	Ictaluridae Lacantuniidae Loricariidae Malapteruridae Mochokidae Nematogenyidae Olyridae Pangasiidae Pimelodidae Plotosidae Pseudopimelodidae Schilbeidae Scoloplacidae Siluridae Sisoridae Trichomycteridae
Protacanthopterygii	Salmoniformes		Salmonidae
	Osmeriformes	Argentinoidei	Alepocephalidae Argentinidae Bathylagidae Leptochilichthyidae	Microstomatidae Opisthoproctidae Platytroctidae
		Osmeroidei	Galaxiidae Lepidogalaxiidae Osmeridae	Plecoglossidae Retropinnidae Salangidae
	Esociformes		Esocidae	Umbridae
Stenopterygii	Ateleopodiformes		Ateleopodidae
	Stomiiformes		Gonostomatida Phosichthyidae	Sternoptychidae Stomatidae
Cyclosquamata	Aulopiformes	Alepisauroidei	Alepisauridae Anotopteridae Evermannellidae	Omosudidae Paralepididae Scopelarchidae
		Chlorophthalmoidei	Chlorophthalmidae Ipnopidae	Notosudidae
		Giganturoidei	Bathysauroididae	Giganturidae
		Synodontoidei	Aulopidae Paraulopidae	Pseudotrichonotidae Synodontidae
Scopelomorpha	Myctophiformes		Myctophidae	Neoscopelidae
Lampridiomorpha	Lampriformes		Lampridae Lophotidae Radiicephalidae Regalecidae	Stylephoridae Trachipteridae Veliferidae
Polymixiomorpha	Polymixiiformes		Polymixiidae
Paracanthopterygii	Batrachoidiformes		Batrachoididae
	Gadiformes		Bregmacerotidae Gadidae Lotidae Macrouridae Melanonidae	Merlucciidae Moridae Muraenolepididae Phycidae
	Lophiiformes	Antennarioidei	Antennariidae	Brachionichthyidae
		Lophioidei	Lophiidae
		Ogcocephalioidei	Caulophrynidae Centrophrynidae Ceratiidae Chaunacidae Diceratiidae Gigantactinidae Himantolophidae	Linophrynidae Melanocetidae Neoceratiidae Ogcocephalidae Oneirodidae Thaumatichthyidae
	Ophidiiformes		Aphyonidae Bythitidae Carapidae	Ophidiidae Parabrotulidae
	Percopsiformes		Amblyopsidae Aphredoderidae	Percopsidae
Acanthopterygii	Mugiliformes		Mugilidae
	Atheriniformes		Atherinidae Bedotiidae Melanotaeniidae Phallostethidae Telmatherinidae	Atherinopsidae Dentatherinidae Notocheiridae Pseudomugilidae
	Beloniformes		Adrianichthyidae Exocoetidae Scomberesocidae	Belonidae Hemiramphidae
	Cyprinodontiformes		Anablepidae Cyprinodontidae Goodeidae Profundulidae Valenciidae	Aplocheilidae Fundulidae Poeciliidae Rivulidae
	Stephanoberyciformes		Gibberichthyidae Hispidoberycidae	Melamphaidae Stephanoberycidae
	Cetomimiformes		Barbourisiidae Cetomimidae Megalomycteridae	Mirapinnidae Rondeletiidae
	Beryciformes		Anomalopidae Anoplogastridae Berycidae Diretmidae	Holocentridae Monocentridae Trachichthyidae
	Zeiformes		Caproidae Cyttidae Grammicolepididae Oreosomatidae	Parazenidae Zeidae Zenionidae
	Gasterosteiformes		Aulorhynchidae Gasterosteidae Hypoptychidae	Indostomidae Pegasidae
	Syngnathiformes		Aulostomidae Centriscidae Fistulariidae	Macroamphosidae Solenostomidae Syngnathidae
	Synbranchiformes		Chaudhuriidae Mastacembelidae	Synbranchidae
	Gobiesociformes		Gobiesocidae
	Scorpaeniformes	Anoplopomatoidei	Anoplopomatidae
		Cottoidei	Abyssocottidae Agonidae Bathylutichthyidae Comephoridae Cottidae Cottocomephoridae	Cyclopteridae Hemitripteridae Liparidae Psychrolutidae Rhamphocottidae
		Dactylopteroidei	Dactylopteridae
		Hexagrammoidei	Hexagrammidae
		Normanichthyiodei	Normanichthyidae
		Platycephaloidei	Bembridae Hoplichthyidae	Platycephalidae
		Scorpaenoidei	Aploactinidae Caracanthidae Congiopodidae Eschmeyeridae Gnathanacanthidae	Peristediidae Scorpaenidae Sebastidae Synanceiidae Triglidae
	Perciformes	Acanthuroidei	Acanthuridae Drepaneidae Ephippidae Luvaridae	Scathophagidae Siganidae Zanclidae
		Anabantoidei	Anabantidae Helostomidae	Osphronemidae
		Blennioidei	Blenniidae Clinidae Tripterygiidae	Chaenopsidae Labrisomidae Dactyloscopidae
		Callionymoidei	Callionymidae	Draconettidae
		Channoidei	Channidae
		Cirrhitoidei	Cirrhitidae	Cheilodactylidae
		Elassomatoidei	Elassomatidae
		Gobioidei	Eleotridae Gobiidae Kraemeriidae Microdesmidae	Odontobutidae Rhyacichthyidae Schindleriidae Xenisthmidae
		Icosteoidei	Icosteidae
		Kurtoidei	Kurtidae
		Labroidei	Cichlidae Embiotocidae	Labridae Pomacentridae
		Notothenioidei	Bathydraconidae Bovichtidae Channichthyidae	Harpagiferidae Nototheniidae
		Percoidei	Acropomatidae Ambassidae/Chandidae Aplodactylidae Apogonidae Arripidae Badidae Banjosidae Bathyclupeidae Bramidae Caesionidae Callanthiidae Carangidae Caristiidae Centracanthidae Centrarchidae Centropomidae Cepolidae Chaetodontidae Chironemidae Coryphaenidae Datnioididae Dichistiidae Dinolestidae Dinopercidae Echeneidae Emmelichthyidae Enoplosidae Epigonidae Gerridae Glaucosomatidae Grammatidae Haemulidae Inermiidae Kuhliidae Kyphosidae Lateolabracidae Lactariidae Latridae	Leiognathidae Leptobramidae Lethrinidae Lobitidae Lutianidae Malacanthidae Menidae Monodactylidae Moronidae Mullidae Nandidae Nematistiidae Nemipteridae Opistognathidae Oplegnathidae Ostracoberycidae Pempherididae Pentacerotidae Percichthyidae Percidae Plesiopidae Polycentridae Polyprionidae Pomacanthidae Pomatomidae Priacanthidae Pseudochromidae Rachycentridae Sciaenidae Scombrolabracidae Scombropidae Scorpididae Serranidae Sillaginidae Sparidae Symphysanodontidae Theraponidae Toxotidae
		Polynemoidei	Polynemidae
		Scombroidei	Gempylidae Istiophoridae Scombridae	Trichiuridae Xiphiidae
		Scombrolabracoidei	Scombrolabracidae
		Sphyraenoidei	Sphyraenidae
		Stromateoidei	Amarsipidae Ariommatidae Centrolophidae	Nomeidae Stromateidae Tetragonuridae
		Trachinoidei	Ammodytidae Champsodontidae Cheimarrhichthyidae Chiasmodontidae Creediidae Leptoscopidae Pinguipedidae	Pholidichthyidae Percophidae Trachinidae Trichodontidae Trichonotidae Uranoscopidae
		Zoarcoidei	Anarhichadidae Bathymasteridae Cryptacanthodidae Pholidae Ptilichthyidae	Scytalinidae Stichaeidae Zaproridae Zoarcidae
Perciformes takımının hangi alttakıma ait olduğu kesin olmayan aileleri
			Artedidraconidae Eleginopidae Latidae	Parascorpididae Perciliidae Pseudaphritidae
	Pleuronectiformes		Achiridae Achiropsettidae Bohtidae Citharidae Cynoglossidae Paralichthyidae	Pleuronectidae Psettodidae Samaridae Scophthalmidae Soleidae
	Tetraodontiformes		Balistidae Diodontidae Molidae Monacanthidae Ostraciidae	Tetraodontidae Triacanthidae Triacanthodidae Triodonthidae

systematic sampling [sistematik örnekleme] Belirli zaman aralıklarında aynı yer ve günün aynı saatinde ölçüm yapılması ya da örnek alınması.